Czym są i skąd się biorą odleżyny?
Odleżyny to nazwa określająca miejscową martwicę skóry oraz jej głębiej położonych tkanek, spowodowaną długotrwałym uciskiem powodującym niedokrwienie i niedotlenienie tkanki. Powstają u osób leżących i unieruchomionych, a ich lokalizacja jest ściśle związana z pozycją, w której pacjent najczęściej przebywa. Odleżyny najczęściej pojawiają się w okolicach potylicy, uszu, łopatek, łokci, kości guzicznej i krzyżowej, stawów barkowych, stawie biodrowym i w miejscu styku obu kolan. Oprócz długotrwałego unieruchomienia i złego stanu ogólnego u pacjenta, do czynników sprzyjających powstawaniu odleżyn zaliczamy złą pielęgnację skóry, ubranie i pościel z nieodpowiednich materiałów, zaburzenia odczuwania bólu, niedożywienie, otyłość, nietrzymanie moczu i stolca, choroby takie jak miażdżyca i cukrzyca, zbyt wysoka temperatura, która powoduje przegrzanie i odparzenia, podeszły wiek i skórne infekcje bakteryjne.
Do czego mogą doprowadzić nieleczone odleżyny?
Do rozpoznania i klasyfikacji odleżyn zwykle stosuje się pięciostopniową skalę Torrance’a. Pierwsza faza objawia się zaczerwienieniem, które po uciśnięciu palcem i puszczeniu nacisku staje się jaśniejsze, co znaczy, że mikrokrążenie w tkankach wciąż jest prawidłowe. Jeżeli zaczerwienienie nie jaśnieje, mówimy o fazie drugiej, której towarzyszą także obrzęk, pęcherze i uszkodzenia naskórka. W tej fazie pacjent zaczyna także odczuwać ból. Faza trzecia charakteryzuje się wyraźnymi granicami ran, z zaczerwienieniem i obrzękiem wokół. Na dnie odleżyny zaczynają gromadzić się żółte masy tkanek lub czerwona ziarnina. W czwartek fazie dochodzi do martwicy tkanek podskórnych, niekiedy też martwicy tkanek otaczających, która może rozprzestrzeniać się nawet do kości. Piąta faza natomiast dotyczy martwicy mięśni i powięzi, a następnie kości i stawów. W piątej fazie może odleżyny mogą doprowadzić nawet do sepsy.
Preparaty na odleżyny i rany
Na powstawanie, stopień i obszar występowania ran, czyli uszkodzeń tkanek mają wpływ m.in. niedokrwienie w miejscu zagrożonym na uszkodzenia zewnętrzne, niedożywienie, infekcje czy choroby współistniejące. W walce ze skutkami długotrwałego przebywania w jednej pozycji mogą pomóc specjalne środki, dedykowane pacjentom cierpiącym na odleżyny, służące do regeneracji tkanek ze zmianami martwiczymi. Działają one na powierzchnię skóry, co ogranicza i niweluje powstawanie martwic, wspierają gojenie się ran, odbudowują naturalną warstwę hydrolipidową skóry, działają przeciwbakteryjnie, osuszają, łagodzą, odbudowują, regenerują, chronią, koją i osłaniają skórę. Preparaty te dostępne są w postaci kremów, żeli, sprayów, delikatnych mydeł, płynów, zasypek, aerozoli, opatrunków hydrożelowych i parafinowych oraz maści na odleżyny. Znajdziemy wśród nich substancje takie jak srebro koloidalne, witaminę E, A i F, pantenol, alantoinę, cynk, balsam peruwiański, betainę, glicerynę, jodynę oraz maści na rany takie jak maść ichtiolowa, majerankowa, nagietkowa, neomycynowa, propolisowa czy tronowa.
W jaki sposób leczy się odleżyny?
Odleżyny są ranami, które ciężko się goją i mogą mieć wiele możliwych powikłań. Aby móc prawidłowo wyleczyć, należy zapewnić odpowiednią wilgotność środowiska, sprzyjającą naturalnym procesom oczyszczania ran, utrzymywać obniżone pH poprzez podniesienie kwasowości środowiska rany, konieczne jest stosowanie okluzji, które chronią rany przed bakteriami ze środowiska zewnętrznego i uszkodzeniami oraz zapewnienie stałej temperatury pomieszczenia, zbliżonej do temperatury ciała, co przyspieszy regenerację tkanek. Opatrunki stosowane do ochrony ran powinny być hipoalergiczne, nieprzepuszczalne dla bakterii, łatwe do wymiany, nie przylegać całkowicie do rany, utrzymywać wysoką wilgotność i być odporny na uszkodzenia. Odpowiedni opatrunek ustala lekarz na podstawie stadium odleżyny, jej lokalizacji i aktywności pacjenta. Ostatnie stadia zaawansowania mogą wymagać chirurgicznego oczyszczenia ran z nadmiaru martwiczych tkanek, które pogarszają działanie leczniczych kremów i maści na rany. W sytuacji miejscowej infekcji rany, stosowana jest antybiotykoterapia.
Na czym polega profilaktyka przeciwodleżynowa?
Aby nie dopuścić do martwicy tkanek, należy zwracać uwagę już na pierwsze objawy takie jak zaczerwienienie, uszkodzenia skóry i pojawiające się pęcherze w miejscu ucisku. Jeżeli pacjent jest w grupie ryzyka, należy go stale obserwować i wyeliminować czynniki ryzyka. Należy pamiętać o regularnych zmianach pozycji pacjenta, zastosowaniu pozycji odciążających. Świetnie sprawdzą się poduszki i narzędzia przeciwodleżynowe, takie jak specjalistyczne, zmiennociśnieniowe materace. Chory powinien używać bawełnianej odzieży i pościeli z naturalnych, delikatnych i niewilgotnych tkanin. Również masaże skóry i dbanie o zdrową, zbilansowaną dietę wspomaga profilaktykę.
Dieta na odleżyny
Na procesy gojenia się ran ma wpływ niedożywienie chorego i niedobory pokarmowe, dlatego tak ważne jest zadbanie o prawidłową dietę pacjenta. Najważniejszym składnikiem diety jest białko, które składa się z aminokwasów - składników niezbędnych w procesach regeneracji tkanek. Osoby borykające się z odleżynami powinny przejść na dietę wysokobiałkową, czyli taką bogatą w rośliny strączkowe, nasiona, orzechy, ryby, kaszę gryczaną i żółty ser. Równie ważne są warzywa i owoce bogate w antyoksydanty i minerały.