Mangan to minerał śladowy, który, chociaż jest niezbędny dla ludzkiego ciała, to organizm człowieka potrzebuje go zaledwie w niewielkich ilościach. Mangan odpowiada za wiele ważnych procesów zachodzących w organizmie, w tym m.in. za metabolizm aminokwasów, glukozy, cholesterolu i węglowodanów. Bierze również udział w prawidłowym funkcjonowaniu układu płciowego, kostnego i nerwowego. Czym grozi niedobór manganu i czy nadmiar tego pierwiastka może być niebezpieczny?

Mangan – co to za pierwiastek?

Mangan (Mn) jest pierwiastkiem zaliczanym do grupy metali przejściowych, występującym w postaci 15 izotopów, spośród których tylko jeden jest trwały. Pierwiastek ten został odkryty w 1774 roku przez Johana Gottlieba Gahna, szwedzkiego chemika, który ogrzewał mieszaninę tlenku manganu (IV) z węglem oraz olejem. Efektem jego doświadczeń było stworzenie kulki z twardego i kruchego metalu – manganu w stanie czystym o liczbie atomowej 25.

Mangan występuje w naturze w formie tlenków, krzemianów i węglanów, które znaleźć można przede wszystkim w glebie, wodach powierzchniowych oraz wodach morskich. Co ciekawe, jest on jednym z najbardziej rozpowszechnionych pierwiastków (tuż po żelazie) obecnych w skorupie ziemskiej. Mangan jest również ważnym pierwiastkiem dla zdrowia człowieka, chociaż zapotrzebowanie na niego wynosi około 1-15 mg na dobę. Jest on obecny w wielu tkankach, jednak największa ilość manganu obecna jest w mózgowiu, nerkach, wątrobie oraz trzustce.

Rola manganu w organizmie

Mangan jest pierwiastkiem odpowiedzialnym za prawidłową pracę wielu układów w organizmie człowieka, w tym przede wszystkim układu płciowego i nerwowego, a także kostnego i krwionośnego. Dzięki niemu zarówno mózg, jak i cały układ nerwowy człowieka mogą pracować prawidłowo. Z tego powodu mangan często towarzyszy magnezowi i lecytynie (związek chemiczny zaliczany do fosfolipidów) w suplementach diety, które mają za zadanie wspomagać pracę umysłową i poprawiać koncentrację. Mangan w połączeniu z wapniem przyczynia się natomiast do łagodzenia wahań nastrojów u kobiet zmagających się z uciążliwym zespołem napięcia przedmiesiączkowego (PMS).

Mangan jest mikroelementem, który bierze udział w syntezie wielu enzymów, takich jak m.in. peptydazy, arginazy oraz karboksylazy, przez co zwiększa zdolność przyswajania biotyny oraz witaminy B1, C i E. Co więcej, uczestniczy on w metabolizmie cholesterolu, węglowodanów oraz krwinek czerwonych. Z uwagi na korzystny wpływ manganu na sprawność seksualną i płodność, suplementacja manganem jest zalecana również osobom, które starają się o dziecko.

Właściwości manganu

Mangan to mikroelement pełniący wiele istotnych funkcji w organizmie człowieka, m.in.

• reguluje metabolizm kostny, a także wspiera proces wzrostu i gojenia kości, co jest szczególnie ważne podczas rekonwalescencji pourazowej oraz w profilaktyce osteoporozy. Możliwość regulowania aktywności kostnej fosfatazy zasadowej sprawia, że w organizmie zostaje zachowana równowaga pomiędzy procesem resorpcji a budowaniem tkanki kostnej;
• chroni organizm przed działaniem wolnych rodników, w efekcie czego znacząco spowalnia procesy starzenia i zmniejsza ryzyko rozwoju wielu nowotworów. Mangan pomaga zachować zatem młody, zdrowy organizm przez wiele lat;
• buduje tkankę łączną, przez co utrzymuje stawy w dobrej kondycji;
• zapobiega rozwojowi anemii poprzez wspieranie wchłaniania i magazynowania żelaza;
• reguluje syntezę hormonów płciowych, przez co poprawia libido, sprawność seksualną i płodność;
• wspiera pracę tarczycy za sprawą regulowania syntezy tyroksyny, czyli nieaktywnej formy hormonów tarczycy;
• wspomaga proces oczyszczania organizmu poprzez szybsze usuwanie zbędnych produktów przemiany materii i szybszą syntezę cholesterolu;
• korzystnie działa na pracę mięśni – sprawia, że kości i mięśnie nie są słabe;
• dba o prawidłowy stan skóry, włosów i paznokci;
• poprawia samopoczucie;
• kształtuje narząd słuchu u płodu już na etapie życia płodowego.

Mangan w jedzeniu

Mangan jest mikroelementem, którego organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie syntetyzować, w związku z czym niezbędne jest dostarczanie go wraz z codzienną dietą. Warto przy tym zaznaczyć, że głównym źródłem manganu jest dieta (80%), jednak aż 20% zapotrzebowania na ten pierwiastek możemy zapewnić poprzez picie dużych ilości wody pitnej.

Wśród najbogatszych źródeł manganu znaleźć można takie produkty jak:

• płatki owsiane;
• nasiona roślin strączkowych;
• produkty zbożowe z pełnego ziarna;
• goździki;
• owoce morza;
• czerwone mięso;
• kasza jęczmienna, jaglana i gryczana;
• brązowy ryż;
• orzechy (w tym przede wszystkim orzechy laskowe, włoskie i piniowe);
• tofu;
• herbata (czarna oraz zielona);
• ciemna czekolada i kakao;
• warzywa, takie jak szpinak, kalafior, jarmuż i buraki;
• morele i ananasy.

Mangan – dawkowanie

Zalecane dzienne spożycie manganu jest uzależnione przede wszystkim od płci oraz wieku danej osoby. Zgodnie z normami ustalonymi przez National Academy of Sciences, Food and Nutrition Board wynosi ono odpowiednio:

• niemowlęta do 6. miesiąca życia: 0,003 mg;
• niemowlęta w wieku od 7. do 12. miesiąca życia: 0,6 mg
• dzieci od 1. do 3. roku życia: 1,2 mg;
• dzieci od 4. do 8. roku życia: 1,5 mg;
• dziewczęta od 9. do 18. roku życia: 1,6 mg;
• chłopcy od 9. do 13. roku życia: 1,9 mg;
• chłopcy od 14. do 18. roku życia: 2,2 mg;
• kobiety: 1,8 mg;
• mężczyźni: 2,3 mg;
• kobiety w ciąży: 2 mg;
• kobiety w okresie karmienia piersią: 2,6 mg.

Co ważne, w Polsce normy zapotrzebowania człowieka na mangan nie zostały jak do tej pory ustalone.

Niedobór manganu – objawy

Niedobór manganu w organizmie jest stosunkowo rzadkim zjawiskiem, ponieważ prawidłowy mechanizm homeostazy uniemożliwia wydalanie tego pierwiastka w procesie przemiany materii. Proces ten może być jednak zaburzony w przebiegu niektórych schorzeń, które mają wpływ m.in. na funkcjonowanie układu trawiennego.

Niedobór manganu, nazywany również hipomanganemią, możemy jednak zauważyć wtedy, gdy czujemy znaczne osłabienie organizmu, któremu towarzyszą takie objawy jak nadmierne wypadanie włosów, przesuszona skóra, łamliwe paznokcie, szmery w uszach (niekiedy nawet osłabienie słuchu) oraz mroczki przed oczami.

O niedoborze manganu mogą świadczyć również takie symptomy jak:

• deformacja kości;
• zahamowany proces wzrostu;
• problemy z prawidłową koordynacją ruchu;
• bóle kostno-stawowe;
• zmniejszone libido;
• zaburzenia neurologiczne;
• spadek masy ciała;
• zaburzenia pracy układu krążenia;
• niedokrwistość.

Warto zauważyć, że wymienione powyżej objawy nie są specyficzne wyłącznie dla niedoboru manganu, dlatego też przed rozpoczęciem suplementacji dobrze jest wykonać odpowiednie badania, by mieć pewność, którego pierwiastka brakuje w naszym organizmie.

Czy nadmiar manganu jest niebezpieczny?

Ze względu na fakt, że mangan jest pierwiastkiem śladowym, jego nadmiar w organizmie również występuje bardzo rzadko. Do nadmiernej kumulacji mikroelementu, czyli manganizmu, może jednak dojść w wyniku przedawkowania preparatów zawierających mangan lub bezpośredniego kontaktu z pyłem czy też dymem zawierającym ten pierwiastek (np. podczas pracy w kopalniach wydobywających rudy manganu). Początkowe objawy zatrucia manganem dotyczą głównie zaburzeń ze strony ośrodkowego układu nerwowego i są to m.in. trudności w chodzeniu oraz drżenie rąk.

Należy pamiętać, że nadmiar manganu w organizmie może prowadzić również do:

• depresji;
• zaburzeń pracy wątroby i tarczycy;
• zaburzeń o podłożu psychicznym i neurologicznym;
• zbyt dużego stężenia wapnia w organizmie;
• osłabionego przyswajania fosforu i żelaza;
• hemolizy erytrocytów.

Mangan – cena

O prawidłowy poziom manganu w organizmie możemy dbać nie tylko poprzez spożywanie produktów zawierających ten mikroelement, ale także poprzez odpowiednią suplementację. Na rynku znajdziemy duży wybór suplementów diety z manganem w formie tabletek, kapsułek lub proszku do rozpuszczenia w wodzie. Preparaty te przyczyniają się do poprawy stanu skóry, włosów i paznokci, a także wspierają prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego. Ich cena zależna jest od wielkości opakowania oraz składników zawartych w danym preparacie.

Autor artykułu: Technik Farmaceutyczny Damian Doliński