Cynk jest jednym z mikroelementów pełniących ważne funkcje w naszym organizmie. Chociaż jego minimalne spożycie wynosi zaledwie 5 mg dziennie, to taka ilość cynku wystarcza do tego, by pierwiastek ten przyczyniał się do prawidłowego wzrostu i regeneracji tkanek, a także do właściwego funkcjonowania układu odpornościowego. Jakie właściwości ma cynk, w jakich produktach go znajdziemy i czym objawia się niedobór cynku?

Rola cynku w naszym organizmie

Cynk, zaraz po żelazie, jest najważniejszym minerałem obecnym w naszym organizmie. Występuje on w strukturze niemal 200 różnych enzymów, dlatego też niedobór tego składnika sprawia, że tkanki i narządy nie są w stanie pracować prawidłowo. Co ważne, cynk nie jest magazynowany w organizmie. Jeżeli zatem nie dostarczamy odpowiedniej ilości cynku poprzez spożywanie odpowiednich pokarmów lub suplementację, wiele procesów zachodzących w naszym organizmie jest zaburzonych lub są one bardzo spowolnione.

Warto również dodać, że cynk jest ważnym katalizatorem enzymów, w tym m.in. syntezy hemu, insuliny oraz aromatazy. Jego zadaniem jest utrzymanie stabilnych struktur komórkowych, jak również zachowanie równowagi pomiędzy procesami utleniania i redukcji w tkankach. Co więcej, obniża on poziom cholesterolu, a także wpływa na przyswajanie witamin i prawidłową pracę narządów rozrodczych.

Właściwości cynku

Jak już wspomnieliśmy, cynk jest ważnym elementem lub aktywatorem wielu enzymów – wpływa m.in. na syntezę DNA, RNA i hormonów, a także bierze udział w przemianie białek, tłuszczów i węglowodanów. Cynk jest także mikroelementem niezbędnym do prawidłowego wzrostu i rozwoju, co jest szczególnie ważne w przypadku dzieci. Wywiera on korzystny wpływ na pracę wielu układów, w tym układu immunologicznego, krwionośnego, nerwowego (wspomaga leczenie schizofrenii i depresji) i kostnego. Cynk stanowi nieocenione wsparcie w sezonie jesienno-zimowym, kiedy to chroni nas przed przeziębieniami i grypą.

Cynk przyczynia się do regulacji ciśnienia krwi i zapobiegania żylakom (stabilizuje pracę układu krążenia), mineralizacji kości (wspomaga leczenie reumatyzmu), a także odpowiedniego funkcjonowania narządów wewnętrznych, takich jak m.in. trzustka, dzięki czemu pomaga w utrzymaniu prawidłowego poziomu insuliny.

Co ciekawe, cynk wywiera również korzystny wpływ na płodność. Udowodnione zostało bowiem korzystne działanie cynku na wytwarzanie spermy oraz ruchliwość plemników. Jeśli zatem mężczyzna chce poprawić kondycję swojego organizmu pod kątem rozrodczym, warto, by do codziennej diety włączył suplementację preparatami z cynkiem.

Cynk jest również pierwiastkiem ważnym dla naszej skóry, włosów i paznokci. Jego dobroczynny wpływ docenią z pewnością osoby zmagające się z trądzikiem różowatym i młodzieńczym, z poparzeniami, wypryskami, owrzodzeniami oraz łuszczycą. Cynk wzmacnia nasze włosy i paznokcie, przyspiesza gojenie się ran, a także skutecznie łagodzi wszelkie podrażnienia skóry. Warto również wspomnieć, że cynk jest ważnym antyoksydantem, który chroni organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników.

Cynk w jedzeniu – gdzie go znajdziemy?

Zdrowa, zbilansowana dieta powinna dostarczyć naszemu organizmowi odpowiednich ilości cynku, który jest jednym z 24 podstawowych mikroelementów. Cynk występuje w takich produktach jak:

• dzikie ostrygi – najbogatsze źródło cynku (w 100 g ostryg zawarte jest aż 60-90 mg cynku);
• ryż i nasiona (m.in. ryż dziki, pestki dyni, zarodki pszenne, quinoa, sezam, słonecznik);
• grzyby (m.in. kurki, pieczarki, boczniaki, shiitake);
• wątróbka – warto dodać, że białko zwierzęce wspomaga wchłanianie cynku w jelicie cienkim;
• kakao;
• nerkowce;
• olej lniany;
• żółtko.

Cynk – dawkowanie. Normy spożycia cynku

Spożycie referencyjne cynku jest uzależnione przede wszystkim od wieku oraz płci danej osoby. Zalecane dawkowanie cynku wynosi zatem:

• niemowlęta – 2 mg dziennie;
• dzieci od 1. do 9. roku życia – do 3-5 mg dziennie;
• dziewczęta w wieku od 10 do 18 lat – 8-9 mg dziennie;
• chłopcy w wieku od 10 do 18 lat – 8-11 mg dziennie;
• kobiety – 8 mg dziennie;
• mężczyźni – 11 mg dziennie;
• kobiety w ciąży – 11-12 mg dziennie;
• kobiety karmiące piersią – 12-13 mg dziennie.

Oprócz cynku przyjmowanego wraz z codzienną dietą możemy spotkać się także z suplementami multiwitaminowymi i mineralnymi, dostępnymi w różnych postaciach, w tym m.in. w formie pastylek do ssania, kapsułek, żeli oraz syropów. Wówczas występuje on w formie glukonianu cynku, siarczanu cynku lub octanu cynku.

Niedobór cynku – objawy

Niedobór cynku to problem powszechny na całym świecie. Pojawia się on wtedy, gdy nie spożywamy wystarczającej ilości produktów zawierających cynk lub mamy problemy z jego zaabsorbowaniem z powodu zaburzeń trawienia (np. zespół nieszczelnego jelita).

Kto jest najbardziej narażony na niedobór cynku? Są to osoby, których dieta jest mało urozmaicona, a także osoby z chorobami przewodu pokarmowego (słabe przyswajanie jelitowe), chorobą alkoholową, sportowcy, kobiety w ciąży i osoby na diecie odchudzającej. Zwiększone ryzyko niedoboru cynku występuje także u ortodoksyjnych wegetarian, osób z insulinoopornością oraz cukrzycą typu I lub cukrzycą typu II.

Wśród najczęstszych objawów niedoboru cynku zalicza się:

• brak apetytu;
• suchość w ustach;
• pogorszenie stanu włosów, skóry i paznokci – włosy zaczynają wypadać i są przesuszone, na twarzy pojawia się trądzik lub zmiany łuszczycopodobne, a paznokcie stają się bardziej kruche;
• problemy skórne – rany i drobne skaleczenia goją się dłużej niż zwykle, na skórze pojawiają się rozstępy;
• zmniejszone libido;
• podatność na infekcje – długotrwały niedobór cynku wiąże się z obniżeniem odporności i zwiększonym ryzykiem zachorowania na infekcje wirusowe oraz bakteryjne;
• zaburzenia smaku i węchu;
• pogorszenie pamięci;
• przewlekłe zmęczenie;
• zmniejszona tolerancja na alkohol.

Co więcej, zaobserwowano, że dzieci, u których występuje niedobór cynku, rosną wolniej i mają spowolniony rozwój psychomotoryczny. Dzieci te są również mniej odporne na infekcje i częściej występuje u nich spadek apetytu oraz biegunki. Jeżeli niedobór cynku dotyczy kobiet w ciąży, może to spowodować utrudniony rozwój płodu, a nawet przyczynić się do przedwczesnego porodu i krwawienia okołoporodowego. Obniżone stężenie cynku w organizmie może nieść ze sobą również takie konsekwencje jak anemia czy też kurza ślepota.

Jak stwierdzić niedobór cynku? W tym celu należy wykonać ilościowe oznaczenie cynku w surowicy krwi. Takie badanie można zrobić w każdym laboratorium diagnostycznym – nie musimy się do niego specjalnie przygotowywać, ani być na czczo.

Nadmiar cynku – objawy

Pamiętajmy, że nie tylko niedobór cynku jest niebezpieczny dla naszego organizmu – jego nadmiar również może okazać się bardzo szkodliwy. Dobra informacja jest jednak taka, że przedawkowanie cynku zdarza się bardzo rzadko, ponieważ jego wchłanianie jest regulowane hormonalnie i zmienia się w zależności od tego, czy nasz organizm aktualnie potrzebuje dodatkowych zasobów cynku, czy też nie. Przedawkowanie cynku zdarza się zatem głównie wtedy, gdy przyjmujemy go w zbyt dużych dawkach w formie suplementów diety.

Jakie objawy daje nadmiar cynku? Są to najczęściej:

• dolegliwości ze strony układu pokarmowego – ból brzucha, nudności, wymioty, podrażnienie jelit, biegunka;
• ból głowy;
• zawroty głowy;
• osłabienie;
• metaliczny posmak w ustach;
• nadmierne pocenie się;
• halucynacje.

Pamiętajmy również, że cynk zmniejsza wchłanianie miedzi i może doprowadzić do niedoboru tego pierwiastka. W związku z tym, jeśli przyjmujemy zbyt duże ilości cynku, musimy liczyć się z wieloma poważnymi konsekwencjami dla naszego organizmu, jak np. obniżenie odpowiedzi immunologicznej, anemia, podwyższony poziom LDL (zły cholesterol) i obniżony poziom HDL (dobry cholesterol)

Autor artykułu: mgr farm. Katarzyna Butkiewicz