Wydzielanie potu to naturalna reakcja naszego organizmu, która pozwala na utrzymanie prawidłowej temperatury ciała. Nie ma nic niepokojącego w tym, że pocimy się podczas aktywności fizycznej, w sytuacjach stresowych lub podczas upałów. Bywa jednak, że nadmierne pocenie się nie jest związane z czynnikami zewnętrznymi. Mówimy wówczas o krępującej dla wielu osób przypadłości, jaką jest nadpotliwość. Jakie mogą być przyczyny nadmiernego pocenia się, o jakich schorzeniach może świadczyć to zjawisko i jak je leczyć?

Nadmierne pocenie się – co to oznacza?

Jak wskazują statystyki, problem nadmiernej potliwości dotyczy obecnie nawet 3% populacji ludzkiej. Mówiąc o wzmożonej potliwości, czyli hiperhydrozie, mamy na myśli wydzielanie potu przez organizm w znacznie większych ilościach niż jest to potrzebne do utrzymania prawidłowej termoregulacji ciała. Z czego to wynika? Zjawisko nadmiernego pocenia się spowodowane jest zwiększoną aktywnością gruczołów potowych. Możemy je określić jako uogólnione, czyli dotyczące całej powierzchni ciała i związane z jedną konkretną przyczyną, jak również jako zlokalizowane, inaczej nazywane nadpotliwością pierwotną. Problem ten dotyczy zazwyczaj okolicy pachowej, dłoni i stóp, a także ma związek z czynnikami genetycznymi.

Nadmierne pocenie się – przyczyny

Mało kto o tym wie, że na całej powierzchni naszej skóry umieszczonych jest aż 3 miliony gruczołów potowych odpowiedzialnych za termoregulację, z których większość występuje na dłoniach i stopach, a część pod pachami. W zależności od prowadzonego przez nas trybu życia oraz indywidualnych predyspozycji każdego dnia nasz organizm produkuje od kilku mililitrów do kilku litrów potu. Wraz z nim wydalamy także różnego rodzaju składniki przemiany materii, takie jak mocznik, elektrolity oraz aminokwasy.

Warto jednak podkreślić, że nie istnieją określone normy, które mówiłyby o prawidłowych ilościach wydzielanego potu. Uważa się jednak, że dobowa ilość potu wydzielana przez organizm nie powinna przekraczać 0,5-0,8 l. Kluczowe w tym przypadku są mimo wszystko nasze subiektywne odczucia oraz dyskomfort spowodowany nadpotliwością.

Przyczyny pocenia się możemy podzielić na dwie podstawowe grupy – pierwotną oraz wtórną. Hiperhydroza pierwotna jest uwarunkowana genetycznie i nie jest związana z konkretną jednostką chorobową. Wtórną nadmierną potliwość możemy natomiast powiązać ze współistnieniem innych chorób, wśród których zalicza się m.in.:

• schorzenia przewlekłe, takie jak gruźlica lub bruceloza, której objawem są charakterystyczne, nocne poty;
• choroby o podłożu hormonalnym, takie jak nadczynność tarczycy, której towarzyszy także utrata masy ciała, kołatanie serca i rozdrażnienie;
• choroby metaboliczne, w tym cukrzyca, przy której pocenie występuje przy nagłym spadku poziomu cukru;
• choroba Parkinsona, która objawia się nadmiernym poceniem się, drżeniem mięśni oraz spowolnieniem ruchów;
• nowotwory układu chłonnego (m.in. białaczka, chłoniak, ziarnica), których symptomami są nocne poty, brak apetytu, ogólne osłabienie i powiększone węzły chłonne;
• gruźlica, objawiająca się zlewnymi, nocnymi potami, uporczywym kaszlem i dużymi spadkami masy ciała;
• zawał serca, któremu towarzyszy ból w klatce piersiowej i duszność;
• menopauza, związana z napadami gorąca oraz nocnym poceniem się;
• grypa oraz choroby, podczas których występuje gorączka;
• otyłość, z którą związane jest nadmierne pocenie się przy małym wysiłku.

Pamiętajmy, że problem nadmiernej potliwości może być także efektem prowadzenia nieprawidłowego stylu życia, w tym m.in. stosowania niewłaściwej diety i spożywania zbyt dużych ilości kofeiny, nadmiernego stresu oraz przyjmowania leków.

Nadmierne pocenie się w nocy – z czego wynika?

Nocne pocenie się to przede wszystkim efekt przyjmowanych przez nas leków, w tym m.in. leków przeciwdepresyjnych oraz sterydowych, których skutkiem ubocznym jest zwiększona potliwość. Powodem nadmiernego pocenia się w nocy może być także bezdech senny, jak również menopauza i związane z nią zmiany hormonalne w organizmie kobiety.

Warto pamiętać, że jeśli nie zażywamy na stałe leków zwiększających potliwość, a badania krwi wykluczają problemy hormonalne, problem ten należy skonsultować z lekarzem, który może zlecić przeprowadzenie dalszej diagnostyki w kierunku chorób nowotworowych, takich jak np. chłoniak ziarniczy.

Nadmierne pocenie się głowy i twarzy

Spływający z twarzy makijaż, mokre od potu włosy – z tymi nieprzyjemnymi dolegliwościami zmagają się głównie kobiety, które mają problemy hormonalne. Ich geneza może być różna, począwszy od okresu dojrzewania, podczas którego u młodych dziewcząt pojawia się nie tylko nadmierna potliwość, ale także trądzik i zmiany skórne, aż po menopauzę, która objawia się zarówno nocnymi potami, jak i nadmiernym poceniem się głowy i twarzy.

Swoją teorię na temat nadmiernego pocenia się ma także medycyna Wschodu. Według niej głowa i twarz to kluczowe miejsca na ciele, które są odpowiedzialne za kontakt ze światem zewnętrznym. Jeżeli odczuwamy wzmożoną potliwość w tych miejscach, oznacza to brak porozumienia ze światem oraz efekt stresu. Jest to zbieżne z wnioskami lekarzy medycyny konwencjonalnej, którzy pocenie się na głowie i twarzy często wiążą ze stresem, zmęczeniem oraz życiem w nieustannym napięciu.

Nadmierne pocenie się – leczenie

Pierwszym krokiem w leczeniu nadpotliwości wtórnej jest eliminacja przyczyn tej dolegliwości. Jeżeli natomiast mamy do czynienia z nadpotliwością pierwotną, wówczas niezbędne jest wdrożenie odpowiedniej terapii, która pomoże w zahamowaniu tego procesu. Lekarze zalecają pacjentom przede wszystkim stosowanie antyperspirantów oraz doustnych środków farmakologicznych, w tym m.in. leków cholinergicznych, które odpowiadają za hamowanie procesu przenoszenia przywspółczulnych impulsów nerwowych. Warto jednak pamiętać, że, z uwagi na duże ryzyko pojawienia się skutków ubocznych, należy przyjmować je wyłącznie pod kontrolą lekarską.

W leczeniu nadmiernej potliwości stosuje się także specjalne kosmetyki przeciwpotne na bazie chlorku glinu, które zmniejszają nadmierne pocenie się pod pachami, w okolicach stóp i dłoni, a także puder z metenaminą, pomocny w leczeniu nadmiernej potliwości dłoni i stóp. Działanie relaksacyjne, a przy tym zmniejszające potliwość, wykazują też ziołowe kąpiele z szałwii, brzozy oraz kory dębu.

Dużą skuteczność w terapii nadpotliwości wykazuje również jonoforeza (zabieg z użyciem prądu elektrycznego oraz wody) oraz botoks, podczas którego wstrzykiwana jest toksyna botulinowa, zwiększająca unerwienie gruczołów potowych i blokująca wydzielanie potu. Jeżeli poprzednie metody nie przynoszą spodziewanych rezultatów, warto udać się na jednorazowy zabieg laserowego usuwania gruczołów potowych, który trwale usuwa problem nadmiernej potliwości w wybranej partii ciała (np. w okolicy pach).

Jak zapobiegać problemowi nadmiernego pocenia się?

Podstawą profilaktyki nadmiernej potliwości jest dbanie o higienę osobistą – szczególnie w tych miejscach, które najczęściej się pocą. Co więcej, musimy pamiętać o tym, by regularnie zmieniać ubrania, które powinny być wykonane z naturalnych, przewiewnych materiałów, takich jak bawełna, len i wiskoza bambusowa. Podczas aktywności fizycznej warto natomiast sięgać po specjalne stroje wykonane z tkanin odprowadzających wilgoć na zewnątrz, aby zmniejszyć tym samym dyskomfort fizyczny podczas ćwiczeń.

Osoby, które mają problem z nadmiernym poceniem się, powinny zrezygnować z doprawiania potraw ostrymi przyprawami, a także zmniejszyć spożycie alkoholu, kofeiny i owoców cytrusowych, które także działają stymulująco na gruczoły potowe. Istotną kwestią jest również dobre nawodnienie organizmu – każdego dnia należy wypijać około 2-2,5 litra płynów dziennie. Do codziennego jadłospisu warto włączyć też lecznicze napary z ziół, takich jak szałwia, pokrzywa i skrzyp polny.

Autor artykułu:
tech.farm. Anna Onikijuk