Fosfor jest jednym z pierwiastków mineralnych regulujących wiele procesów życiowych. W połączeniu z witaminą D i wapniem odpowiada za mocny układ kostny. Jego niedobory skutkują problemami z układem nerwowym, a także z gospodarką hormonalną. Sprawdźmy, jakie jeszcze funkcje pełni w organizmie i w jakich produktach można go znaleźć.

Właściwości i funkcje fosforu

Niemal 85% tego pierwiastka znajduje się w kościach i zębach. Bardzo ważne w kontekście utrzymania zdrowia układu kostnego jest zachowanie odpowiednich proporcji ilościowych pomiędzy nim a wapniem. Pomocna w tym zadaniu okazuje się witamina D, która jednocześnie wspomaga ich wchłanianie. Jednak nie tylko silna struktura układu szkieletowego oraz zębów zależy od poziomu fosforu w organizmie. Wchodzi on również w skład kwasów nukleinowych DNA i RNA, więc stanowi ważny nośnik informacji genetycznych, a przede wszystkim przyczynia się do procesów naprawczych dla komórek. Bez jego odpowiednich dawek niemożliwa byłaby też absorpcja witamin z grupy B, głównie niacyny i ryboflawiny, odpowiedzialnych za metabolizm energii oraz prawidłowe działanie bodźców nerwowych.

Fosfor jest ponadto stymulatorem metabolizmu białek, pomaga w wykorzystaniu tłuszczów i węglowodanów w procesach metabolicznych, a także zapewnia odpowiednie uwalnianie odpadów metabolicznych podczas oddawania moczu oraz zachowanie równowagi kwasowo-zasadowej. Dzięki temu ma kluczowe znaczenie dla prawidłowości wszelkich funkcji życiowych, uwolnienia od toksyn oraz utrzymania dobrego stanu zdrowia. Na tym nie kończy się wpływ tego składnika na organizm człowieka, ponieważ jeszcze reguluje on równowagę hormonalną i jest niezbędny w kształtowaniu funkcji poznawczych.

Niedobory i nadmiar fosforu w organizmie

Zapotrzebowanie na ten pierwiastek zmienia się w zależności od wieku. Największe jest w okresie dojrzewania, kiedy to następuje szybki wzrost mięśni, kości i tkanek. Młodzież od 10 do 18 roku życia powinna przyjmować 1250 mg na dobę. W przypadku dzieci dawkowanie stopniowo się zwiększą. O ile dla niemowląt wystarczy 150 mg, to już dla dzieci w wieku przedszkolnym jest to 500 mg, a w okresie wczesnoszkolnym 600 mg. Dorosłemu człowiekowi wystarczy dawka 700 mg na dobę, bez względu na płeć.

Niedobory tego składnika zdarzają się dość rzadko, ponieważ jego związki znajdują się w bardzo wielu produktach spożywanych na co dzień. Jednak czasami pojawiają się problemy z jego przyswajalnością, szczególnie przy niedoborach witaminy D. Uważać też powinny osoby nadużywające alkoholu, z zaburzeniami wchłaniania, żywione pozajelitowo czy niedożywione. Deficyty fosforu pojawiają się również podczas niektórych terapii np. przy stosowaniu wodorotlenku glinu w leczeniu nadkwaśności. Mogą wtedy występować bóle kości i mięśni, osłabienie, podatność na infekcje, zaburzenia ze strony układu nerwowego w postaci drgawek czy problemów z orientacją, a ponadto osteomalacja (rozmiękanie kości).

Nadmiar fosforu może skutkować wzrostem porowatości kości, kamicą nerkową oraz odkładaniem się wapnia w tkankach miękkich. Wynika to zwłaszcza z niewydolności nerek czy kłopotów z funkcjonowaniem organizmu objawiającym się uwalnianiem tego pierwiastka z kości bądź komórek. Warto też zachować ostrożność przy ewentualnej suplementacji. Niektórzy naukowcy dostrzegają nawet zależność pomiędzy zbyt dużymi dawkami fosforanów a występowaniem autyzmu, nadpobudliwości czy schizofrenii u dzieci. Pojawiać się mogą również nudności, biegunki i wymioty. Należy mieć na uwadze, że przy zachowaniu równowagi pomiędzy ilością fosforu a wapnia w stosunku 1 do 1, to nawet nadmiar tego pierwszego składnika nie jest groźny. Kluczowe znaczenie ma w tym zakresie witamina D.

Gdzie znajduje się fosfor?

Fosfor jest dość powszechny w produktach spożywczych, a jego przyswajalność wynosi około 60%. Bogate w fosfor są ziarna słonecznika, sezamu, zbóż czy pestki dyni. Nie brakuje go w kaszy gryczanej, płatkach owsianych, migdałach, nabiale, mięsie, rybach czy roślinach strączkowych. W przypadku tych ostatnich oraz produktach zbożowych absorpcja jest znacznie niższa, co wynika z zawartości w nich nierozpuszczalnych fitynianów. Można to jednak zmienić, a wystarczy namoczyć strączki czy nasiona, a ciasto żytnie poddać fermentacji. Warto też pamiętać, że fosforany, czyli związki fosforu, stosuje się jako regulatory kwasowości, stabilizatory i emulgatory w procesie przetwarzania żywności. Pierwiastek ten znajduje się nawet w kosmetykach zawierających naturalne glinki, dziką czereśnię czy agrest indyjski.

Suplementy z fosforem należy brać wyłącznie w uzasadnionych przypadkach. Odpowiednio zbilansowana dieta powinna wystarczyć, ale niekiedy zachodzi konieczność zwiększenia dawki fosforu. Tak się dzieje przy nadużywana alkoholu, poparzeniach, ale również kobiety w ciąży i karmiące mogą niekiedy mieć większe zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Należy jednak to sprawdzić poprzez wykonanie badania krwi lub moczu.