Syrop z mniszka lekarskiego to prosta mikstura o wyjątkowych walorach smakowych i licznych właściwościach zdrowotnych. Przepis na syrop z kwiatów mniszka przekazywany jest w wielu domach z pokolenia na pokolenie, co tylko potwierdza, jak wiele ma zastosowań ma ta roślina  w medycynie ludowej i nie tylko. Jakie właściwości posiada syrop z mniszka i na co pomaga? Jak samodzielnie zrobić syrop z kwiatów mniszka i jak go stosować prawidłowo? Więcej informacji na ten temat zebraliśmy poniżej.

Mniszek lekarski – co to za roślina?

W Polsce mniszek lekarski rośnie niemal wszędzie i jest wręcz traktowany jak chwast. Jest to jednak również roślina bardzo często wykorzystywana w medycynie naturalnej i ziołolecznictwie. Mniszek lekarski należy do rodziny astrowatych. Nazywany bywa często też dmuchawcem lub mleczem. W tym miejscu trzeba jednak podkreślić, że zamienne stosowanie nazw „mniszek lekarski” i „mlecz” jest błędne, gdyż są to dwie różne rośliny. O ile mniszek lekarski faktycznie ma wiele cennych dla zdrowia właściwości, to już wykorzystanie mlecza polnego mogłoby negatywnie odbić się na zdrowiu pacjenta. Jak najłatwiej odróżnić mlecz polny od mniszka lekarskiego? Zarówno mniszek lekarski, jak i mlecz mają żółte kwiaty, jednak nie są to podobne rośliny. Mlecz ma łodygę rozdzielającą się na pędy boczne zakończone kwiatami – z łodygi wyrastają też „owłosione” listki.

Mniszek lekarski natomiast ma jedną lub kilka łodyg pozbawionych listków, które zakończone są kwiatostanem – ułożone w rozetę liście tej rośliny wyrastają z korzenia oddzielnie. Mniszek lekarski jako roślina jadalna może być używany w kuchni, w tym chociażby do sałatek na surowo lub po obróbce termicznej. Wykorzystuje się go też do naparów oraz do przygotowywania syropu. Mniszek można stosować również zewnętrznie, w tym chociażby dodawać go do kąpieli, czy stosować jako okłady bądź kompresy. Choć najczęściej mówi się o wykorzystaniu kwiatów mniszka lekarskiego, surowcem farmaceutycznym są również inne części tej rośliny w tym m.in. jej liście, ziele i korzeń. Jeśli natomiast chodzi o kwiaty rośliny, szczególnie zalecane jest zrobienie syropu z mniszka lekarskiego, czyli tzw. miodku z mniszka, który jest nie tylko smaczny, ale i bogaty w wiele składników aktywnych.

Syrop z mniszka lekarskiego – właściwości

Właściwości syropu z mniszka lekarskiego jest wiele. Mikstura często jest określana również mianem miodu z mniszka lekarskiego, czy też miodku z mniszka lekarskiego. Wyrób jest bogaty w wiele cennych dla zdrowia składników, w tym dużo witamin i minerałów. Można znaleźć w nim spore ilości witaminy C oraz witaminy A, a oprócz tego witaminy z grupy B. Jest również źródłem żelaza, potasu, krzemu i magnezu, poza tym nie brakuje w nim jednego z aminokwasów – asparaginy. W składzie syropu z mniszka lekarskiego można znaleźć też kwasy polifenolowe i flawonoidy, garbniki, inulinę oraz kwas krzemowy. Syrop z mniszka właściwości ma ogrom, co jest chętnie wykorzystywane w medycynie naturalnej.

Mniszek lekarski – cechy

• Jest przede wszystkim znany z działania przeciwwirusowego i przeciwzapalnego.
• Ma  właściwości żółciopędne i żółciotwórcze oraz przeciwmiażdżycowe.
• Pozytywnie wpływa na odporność organizmu i ma właściwości antyoksydacyjne.
• Uzupełnia dietę o witaminy, minerały i inne substancje aktywne biologicznie.
• Ma właściwości odtruwające.
• Pozytywnie wpływa na trawienie i działa moczopędnie.
• Pomaga w walce z infekcjami dróg oddechowych i ich dokuczliwymi objawami.
• Może przyczyniać się do obniżania poziomu złego cholesterolu w organizmie.
• Przyspiesza gojenie się ran.

Warto podkreślić, że syrop z mniszka lekarskiego nadaje się też dla dzieci. Opinie rodziców na temat jego stosowania u najmłodszych są pozytywne. Oczywiście dawkowanie syropu z mniszka należy dostosować do wieku pacjenta – dzieciom należy podawać mniejszą dawkę syropu niż dorosłym.

Kiedy zbierać mniszek na syrop?

Aby przygotować syrop z mniszka lekarskiego, potrzebne są świeże kwiaty tej rośliny. Nie jest bez znaczenia czas pozyskiwania kwiatów z mniszka lekarskiego. Syrop najczęściej przygotowuje się w okolicach maja, kiedy kwiatów tej rośliny jest pod dostatkiem i są już na tyle dojrzałe, aby nie były gorzkie. Oczywiście każdego roku warto obserwować, kiedy pojawiają się kwiaty mniszka oraz w jakim okresie jest ich najwięcej, gdyż wpływ na to może mieć również pogoda. Jeśli wiosna nadejdzie szybciej, mniszki lekarskie mogą pojawić się nieco wcześniej i odwrotnie – gdy zima będzie się długo trzymać, na kwiaty mniszka trzeba będzie trochę poczekać. Dobrze jest zbierać otwarte kwiaty tej rośliny – mniszka nie zbieramy po deszczu, a najlepszym czasem na zbiór jest słoneczny dzień najlepiej w pierwszej jego połowie. Kwiaty należy oczyścić z ewentualnych zanieczyszczeń i owadów.

Ważne jest jednak nie tylko to, kiedy zbierać mniszek na syrop, ale i to, gdzie zbierać kwiaty na miksturę. Najlepiej na zbiór kwiatów mniszka udać się w miejsca oddalone od drogi i zabudowań miejskich. Nie najlepszym miejscem będą też obszary sąsiadujące z polami uprawnymi, gdzie stosuje się duże ilości pestycydów i nawozów. Na zbiór mniszka najlepiej wybrać miejsca jak najbardziej naturalne, dalekie od ingerencji człowieka, w tym np. łąki. Oczywiście są również tacy, którzy mniszek zbierają na własnych działkach czy w ogródkach, jednak warto zadbać wówczas o to, by kwiaty nie były zanieczyszczone chemikaliami stosowanymi w ogrodach do ochrony roślin.

Jak sporządzić syrop z mniszka lekarskiego?

Sposoby na to, jak przyrządzić syrop z mniszka przekazywane są w wielu domach z pokolenia na pokolenie. Zapewne jednak, pytając 10 osób, jak zrobić syrop z mniszka lekarskiego, otrzymamy 10 różnych odpowiedzi. Każda rodzina bowiem wprowadza własne modyfikacje do receptury, przez co miodek z kwiatów mniszka lekarskiego może nieco różnić się w niektórych domach, podobnie jak proces jego przygotowania oraz użyte składniki. Warto wypróbować więcej niż jeden przepis na syrop z „mlecza” mniszka lekarskiego, by dobrać ten idealnie pasujący do swoich potrzeb. Przepis podstawowy składa się jedynie z zebranych w odpowiednim czasie kwiatów mniszka, cukru, cytryny i wody. Przygotowanie syropu zajmuje kilka godzin, dlatego że mikstura musi odstać przez dobę, należy przygotować się na dwa dni pracy (jeden dzień to zebranie kwiatów i zaledwie kwadrans przygotowania, a drugi to ok. 2–3 godziny gotowania). Ze względu na dużą ilość cukru, który stanowi naturalny konserwant, syrop z mniszka lekarskiego nie musi być dodatkowo pasteryzowany.

Syrop z mniszka – przepis

W wielu miejscach można znaleźć różne odpowiedzi na pytanie: jak sporządzić syrop z mniszka lekarskiego. Warto wypróbować różne przepisy, aby sprawdzić, która receptura odpowiada nam najbardziej lub ewentualnie wprowadzić do niej swoje drobne modyfikacje. Najczęściej syrop z mniszka lekarskiego przygotowywany jest na bazie cukru. Zebrane kwiaty mniszka lekarskiego zalewa się zimną wodą (1 l wody na ok. 1 kg kwiatów mniszka lekarskiego, co odpowiada około 300 kwiatom), a następnie gotuje się na niskim ogniu przez około kwadrans. Po tym czasie garnek z kwiatami mniszka należy odstawić na 24 godziny w chłodne miejsce, po czym zaleca się odcedzenie wywaru. Kwiaty na tym etapie już wyrzucamy, natomiast do wywaru należy dodać około 1 kg cukru oraz sok z trzech cytryn – są to już wszystkie składniki, które będą potrzebne, by zrobić najprostszy syrop z mniszka. Przepis następnie wskazuje, aby wywar zmieszany z cukrem i sokiem z cytryn gotować na małym ogniu, aż do chwili, gdy całość zyska konsystencję przypominającą miód (może to zająć kilkadziesiąt minut lub nawet kilka godzin, zależnie od ilości sporządzanego jednorazowo syropu). Na tym etapie syrop z mniszka jest gotowy do przelania do czystych słoików.

Można również nieco inaczej przygotować syrop z mniszka lekarskiego. Przepis może wykorzystywać zamiast białego cukru ksylitol. W tym przypadku najlepiej zebrane kwiaty mniszka układać warstwowo w słoiku, rozdzielając ich warstwy warstwą ksylitolu. Warstwy należy przeplatać w słoiku, aż do jego zapełnienia, po czym należy odstawić słoik na ok. tydzień w słoneczne miejsce. Po tym czasie syrop przecedzamy i jest gotowy do spożywania.

W sieci można znaleźć również niejeden przepis na miodek z mniszka lekarskiego, który bazuje na  dodawaniu miodu zamiast cukru. Syrop z mniszka z miodem, a w zasadzie nie tyle syrop, co miód z mniszkiem, przygotowuje się podobnie do syropu na bazie ksylitolu. W tym przypadku należy oczyszczone kwiaty mniszka zalać miodem – najlepiej robić to również warstwami, upewniając się, że ostatnia warstwa kwiatów w słoiku była dobrze przykryta miodem. Taki syrop najlepiej zostawić na 2–3 tygodnie w ciemnym miejscu, regularnie wstrząsając słoikiem. Po tym czasie wystarczy całość przecedzić i spożywać na bieżąco.

Na co pomaga syrop z mniszka lekarskiego?

Większości osób syrop z „mlecza” kojarzy się głównie ze stosowaniem przy przeziębieniu, bólach gardła, chorobach górnych dróg oddechowych i kaszlu, jednak nie są to jedyne zastosowania tego wyrobu, co szerzej opiszemy w dalszej części tekstu. Do najczęstszych zastosowań, jakie znajduje syrop z mniszka lekarskiego, należą dolegliwości górnych dróg oddechowych.

Syrop z mniszka może być pomocny przy chrypce, stanach zapalnych jamy ustnej oraz przy stanach zapalnych gardła.  Syrop z mniszka lekarskiego dobrze sprawdza się również przy kaszlu. Na jaki kaszel można go zastosować? Sprawdzi się zarówno przy kaszlu suchym, jak i przy kaszlu mokrym.

Na co jeszcze syrop z kwiatu „mlecza” może pomóc? Mówi się również o jego pozytywnym wpływie na odporność organizmu. Poza tym mniszek lekarski dobrze wpływa na trawienie i ma działanie żółciopędne i żółciotwórcze, więc ma zastosowanie również przy dolegliwościach związanych z układem pokarmowym. Przyczynia się do pobudzania czynności wątroby, co w konsekwencji skutkuje zwiększonym wydzielaniem żółci, która  jest wykorzystywana do rozkładu tłuszczów. Syrop z mniszka lekarskiego można wykorzystać również w przypadku infekcji skórnych różnego rodzaju oraz w profilaktyce przeciwmiażdżycowej.

Syrop z mniszka – dawkowanie

Właściwości, jakie ma syrop z mniszka lekarskiego, są nieocenione zarówno w profilaktyce, jak i wspomagająco przy leczeniu wielu schorzeń. By móc liczyć na odpowiednie działanie na organizm, należy prawidłowo stosować syrop z mniszka. Dawkowanie rekomendowane dla dorosłego to ok. 2–3 łyżeczki syropu z mniszka dziennie. Syrop z mniszka można podawać również dzieciom – chętnie będą go przyjmować, gdyż jest smaczny i słodki. Dzieciom można podawać natomiast syrop z mniszka w dawce 1 łyżeczka dziennie. Ile razy dziennie można pić syrop z mniszka lekarskiego? Zależy to od tego, w jaki sposób syrop wykorzystujemy, jednak nie należy przekraczać wskazanego dawkowania dziennego – dawkę dzienną można natomiast rozłożyć na porcje lub wykorzystać jednorazowo.

Jak podawać syrop z mniszka lekarskiego?

Jest wiele sposobów na to, jak użyć można syrop z mniszka. Jak stosować go najlepiej? Każdy zapewne ma swoje ulubione zastosowanie takiego syropu. Są osoby, które chętnie z syropu z mniszka sporządzają napoje lub lemoniadę oraz tacy, którzy chętnie dodają go do herbaty. Inni wykorzystują syrop jako smaczny i zdrowy dodatek do naleśników oraz jako dodatek do pancakes. Mniszek lekarski (syrop) z powodzeniem może też zastąpić miód, więc można wykorzystać go do kanapek, a dodatkowo sprawdzi się jako pyszny extra dodatek do lodów, ciast i słodkich deserów.

Jak długo można przechowywać syrop z mniszka lekarskiego?

Ważne jest nie tylko to, jak zrobić syrop z mniszka prawidłowo i w jaki sposób go zażywać, ale również to, jak długo można przechowywać syrop z mniszka lekarskiego. Prawidłowo przygotowany syrop zlany do czystych słoików może być przechowywany nawet kilka miesięcy. Są osoby, które przechowują miksturę latami, jednak nie jest to dobre rozwiązanie. Dlatego że każdego roku łąki obfitują w mniszek lekarski, warto przygotowywać świeży syrop z mniszka w maju danego roku na cały sezon, zwłaszcza że przepis nie jest wymagający i wyjątkowo czasochłonny.

Syrop z mniszka lekarskiego – przeciwwskazania

Nie każdy powinien zażywać syrop z mniszka lekarskiego. Ze względu na dość dużą zawartość cukru, syrop z mlecza może nie być najlepszym wyborem dla diabetyków – w ich przypadku lepszy będzie napar z mniszka. Przeciwwskazaniem do spożywania syropu z mniszka lekarskiego może być też nadkwasota oraz wrzody żołądka, gdyż jednym z efektów ubocznych spożywania mniszka lekarskiego jest większe wydzielanie soku żołądkowego. Syropu czy miodu z mlecza nie powinny również spożywać osoby uczulone na mniszek lekarski. Dodatkowo mniszek lekarski może nie być najlepszym rozwiązaniem dla osób, które zmagają się z chorobami pęcherzyka żółciowego oraz chorobami nerek czy kamicą dróg żółciowych. Trzeba też wiedzieć, że mniszek lekarski może wchodzić w interakcje z niektórymi medykamentami, dlatego pacjenci przyjmujący leki powinni omówić ze swoim lekarzem możliwość picia syropu z mniszka lekarskiego.

Literatura:

• Lachowicz S., Oszmiański J., Mniszek lekarski – źródło substancji prozdrowotnych, Przemysł Fermentacyjny i Owocowo-Warzywny, 2017, https://www.researchgate.net/
  publication/320074353_Mniszek_lekarski_-_zrodlo_substancji_prozdrowotnych, dostęp 09.2022.
• Lis B., Grabek-Lejko D., Mniszek lekarski (Taraxacum Officinale) – potencjalne właściwości prozdrowotne, Tom 10, Zeszyt 3, 2016, https://www.researchgate.net/publication/312446314
  _Mniszek_lekarski_Taraxacum_officinale_-_potencjalne_wlasciwosci_prozdrowotne_Dandelion_Taraxacum_officinale_-_potential_health_benefits, dostęp 09.2022.

Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka