Kocimiętka - działanie, właściwości lecznicze i uprawa

Kocimiętka jest miododajną rośliną o pięknych, długo kwitnących kwiatach, która kojarzy się wielu osobom głównie z kotami. Warto jednak wiedzieć, że ma ona wiele różnorodnych właściwości i znajduje zastosowanie w różnych obszarach gospodarki. Może być uprawiana w ogrodach na rabatach kwiatowych, ale doskonale poradzi sobie również w doniczkach na balkonie, gdyż ma niewielkie wymagania. Właściwości lecznicze kocimiętki wykorzystywane są nie tylko przez miłośników zwierząt, ale też w farmacji i medycynie. Jaką konkretnie rośliną jest kocimiętka i jak działa na koty? Jak można ją uprawiać i w jaki sposób można ją rozpoznać? Informacje na ten temat zgromadziliśmy poniżej. Podpowiadamy dodatkowo, jakie właściwości posiada kocimiętka, a także wskazujemy, jak kocimiętka działa na człowieka.

Produkty wspomagające w stosowaniu diety

Sprawdź produkty wspomagające stosowanie diety:

Kocimiętka – co to za roślina?

Rośliny kocimiętki pochodzą z krajów śródziemnomorskich i są znane nie tylko w Europie, ale również w Azji i Afryce Północnej. Można wyróżnić więcej niż 250 gatunków kocimiętki, które nieco różnią się wymaganiami uprawowymi i właściwościami. Wyodrębniamy np. kocimiętkę Faassena czy kocimiętkę nagą, a dodatkowo kocimiętkę cytrynową i żyłkowaną. W ziołolecznictwie najczęściej wykorzystywana jest kocimiętka właściwa (Nepeta cataria). Kocimiętka jest aromatyczną rośliną z rodziny jasnotowatych, która jest bardzo atrakcyjna wizualnie, a przy tym niezwykle pożyteczna dla owadów. Można ją spotkać dzikorosnącą, ale jest ona także chętnie wykorzystywana w ogrodach na rabatach kwiatowych, gdyż wyróżnia się niskimi wymaganiami uprawowymi. Jest długokwitnąca, a jej kwiaty cieszą oko od wiosny do jesieni. Ponadto jej zapach ma właściwości kojące i uspokajające, więc chętnie wykorzystuje się ją w miejscach przeznaczonych do wypoczynku.

Charakterystyka i wymagania uprawowe kocimiętki

Kocimiętka to krzew, który rośnie zazwyczaj w gęstych kępach i posiada mocno rozgałęzione pędy. Może dorastać do wysokości ponad 40 cm (zależnie od odmiany może być i znacznie wyższa) i czasem bywa mylony z lawendą – kocimiętka jest jednak mniej wymagająca od lawendy, jeśli chodzi o uprawę. Krzew posiada jasnofioletowe, drobne kwiaty, które zebrane są w minikłosy, chociaż można spotkać niekiedy również odmiany kocimiętki o innym ubarwieniu kwiatów – mogą być one białe, niebieskie, różowe, a także purpurowe. Roślina kwitnie od maja do września. Kocimiętka ma drobne i sercowate liście. Są one pokryte warstwą kutnerową i mają szarozielony kolor. To właśnie liście kocimiętki są najbardziej cenne, jeśli chodzi o wykorzystanie do celów leczniczych, gdyż są bogate w wiele składników aktywnych o różnorodnym działaniu, w tym między innymi w działający na koty nepetalakton.

Krzewy kocimiętki uważane są za rośliny miododajne. Kwitną bardzo długo i wabią pszczoły oraz motyle. Wymagania uprawowe rośliny również są niewielkie, gdyż jest odporna na niskie temperatury czy suszę. Kocimiętka dobrze rośnie w miejscach słonecznych, ale poradzi sobie też w tych lekko zacienionych. Najlepiej uprawiać ją na lekkich glebach przepuszczalnych. Roślina jest zwykle odporna na szkodniki i choroby, a dodatkowo ma zdolność do rozprzestrzeniania się przez samosiew. Łatwo również rozmnaża się przez nasiona. Bylina nie wymaga też wielu zabiegów pielęgnacyjnych i ma niewielkie wymagania pokarmowe. Kocimiętka ma taką wysokość, że nie musi być uprawiana koniecznie w ogrodach. Doskonale sprawdza się np. umieszczenie kocimiętki w doniczce na balkonie.

Kocimiętka – właściwości

Do celów leczniczych wykorzystywana jest głównie kocimiętka suszona, a konkretnie jej suszone ziele (liście), które jest najcenniejszą częścią rośliny. Niekiedy używa się też jej kwitnących szczytów pędów. Można w nich znaleźć szereg cennych dla zdrowia substancji, w tym szczególnie garbniki i gorycze, a oprócz tego olejki eteryczne.

W roślinie znajduje się nepetalakton, czyli olejek eteryczny, który szczególnie upodobały sobie koty – w związku z jego podobieństwem do kocich feromonów. Oprócz tego w roślinie występuje również wiele innych substancji, w tym kariofilen, citronellol, citral, a także kwas nepetalowy, kamfora, epinepatelakton czy limonem.

Choć najczęściej o właściwościach kocimiętki mówi się w kontekście kotów, można ją też wykorzystać w ziołolecznictwie. Kocimiętka posiada wiele właściwości:

uspokajające,
przeciwzapalne,
pobudzające trawienie,
rozkurczowe,
wiatropędne,
żółciopędne,
bakteriostatyczne,
napotne,
moczopędne.

Roślina wpływa korzystnie na układ trawienny, a zawarte w niej gorycze wzmacniają produkcję soków żołądkowych. Dodatkowo kocimiętka jest wykorzystywana jako łagodny środek uspokajający, który ułatwia zasypianie i wpływa tonizująco na układ nerwowy. Sprawdzi się również przy przeziębieniu i stanach grypopodobnych, a także przy nieregularnych miesiączkach, stanach reumatycznych czy artretyzmie, a nawet przy podrażnieniach skóry głowy.

Jak kocimiętka działa na człowieka?

Omawiając, jak działa kocimiętka, zazwyczaj mówi się o działaniu tej rośliny na koty, gdyż to właśnie z tych właściwości jest szczególnie znana miłośnikom zwierząt. Nie tylko koty mogą jednak korzystać z jej dobroczynnego wpływu na organizm. Czy kocimiętka działa na ludzi? Oczywiście. Dzięki zawartości cennych składników czynnych kocimiętka może dobrze działać na ludzki organizm.

Kocimiętka, co zaznaczono już wcześniej, jest bogata w garbniki, olejki eteryczne i gorycze. Ta roślina, w związku ze swoimi właściwościami uspokajającymi, może być pomocna w przypadku nerwic i bólów głowy, nadmiernego stresu i przemęczenia, a także przy bezsenności, palpitacjach serca czy nadmiernym pobudzeniu ruchowym. Roślina działa też bakteriostatycznie, rozkurczowo i przeciwzapalnie, więc może być pomocna przy biegunkach i kolce jelitowej, a nawet przy chorobach wątroby. Jej właściwości moczopędne będą dodatkowo pomocne przy chorobach nerek. Kocimiętkę można wykorzystać również przy przeziębieniu, a nawet w związku z problemem nieregularnych miesiączek.

Co ciekawe, kocimiętkę można stosować nie tylko wewnętrznie, ale też zewnętrznie. Jej napar można wykorzystać do płukania głowy, gdyż ma właściwości łagodzące podrażnienia – należy oczywiście wcześniej go ochłodzić, by nie aplikować gorącego płynu na skórę. Napar z kocimiętki można również wykorzystać w przypadku objawów reumatyzmu lub artretyzmu. Nadaje się do wcierania w stawy – łagodzi dolegliwości towarzyszące chorobie. Okłady ze świeżych liści kocimiętki lub suszonych liści z oliwą można wykorzystać też na ból zęba. Kocimiętka bywa też wykorzystywana do aromaterapii – w postaci olejków. Ma działanie relaksujące i kojące, więc sprawdzi się dobrze przy nadmiernym stresie i napięciu emocjonalnym, a także przy problemach z zasypianiem.

Jak stosować kocimiętkę w celach leczniczych?

Jednym z najczęściej polecanych sposobów stosowania kocimiętki jest napar. Jego przygotowanie jest proste. Należy umieścić w szklance około 2 łyżeczki przetartego w moździerzu na pył suszonego ziela kocimiętki, a następnie zalać go gorącą wodą. Całość przykrywamy i odstawiamy na około 15–20 minut, by napar mógł się zaparzyć. Gdy ten czas minie, napar z kocimiętki jest gotowy do wykorzystania wewnętrznego lub zewnętrznego.

Innym sposobem na stosowanie kocimiętki jest herbata. Aby ją przygotować, należy zalać 2 łyżeczki ziela kocimiętki gorącą wodą, a następnie przykryć talerzykiem i po około 20 minutach wypić. Najlepiej pić herbatę z kocimiętki wieczorem, gdyż działa uspokajająco i sprzyja zasypianiu.

Możliwe jest również przygotowanie nalewki z kocimiętki. W tym celu wykorzystuje się suszone liście i wódkę (na około 1 l wódki stosuje się 200 g ziela kocimiętki). Mieszanina powinna stać w zacienionym miejscu przez minimum 2 tygodnie, po czym należy ją odcedzić i nieco rozcieńczyć (4 szklanki wody na 1 l stosowanej wódki). Nalewkę można stosować na dolegliwości nerwowe i trawienne, a zewnętrznie w celu nacierania skóry przy objawach reumatyzmu.

Z kocimiętki można zrobić też oliwkę. W tym celu miesza się oliwę z oliwek ze świeżym zielem kocimiętki, a następnie odstawia całość na 2 tygodnie, systematycznie mieszając. Po tym czasie oliwkę się przecedza. Gotowy produkt można wykorzystać między innymi do odstraszania owadów czy łagodząco na ich ukąszenia.

Inne zastosowania kocimiętki

Kocimiętka ma szerokie działanie, podobnie jak zastosowanie. Można ją wykorzystać nie tylko w celach leczniczych, ale również w celach kulinarnych. Jej suszone pędy stosuje się jako przyprawę wzbogacającą smak wielu mięsnych potraw, a także zup i sosów. Młode liście kocimiętki też są jadalne i można je z powodzeniem dodawać do surówek czy sałatek.

Krzewy kocimiętki są często wykorzystywane w okolicy pasiek lub wręcz do nacierania uli, aby zwabić pszczoły. Kocimiętka będzie też pomocna przy pracach w okolicy uli, gdyż uspokaja pszczoły.

Kocimiętkę warto mieć w ogrodzie lub na balkonie również z innego powodu. Ta roślina nie tylko pięknie się prezentuje i intensywnie kwitnie od maja do września, ale też posiada intensywny aromat. Sprawia to, że może być wykorzystywana w celu naturalnego, niechemicznego odstraszania niechcianych owadów, a te bywają nie tylko uciążliwe, ale niejednokrotnie przenoszą groźne dla człowieka choroby. Czy kocimiętka działa na komary? Roślina bardzo dobrze odstrasza komary, a dodatkowo muchy, kleszcze, mrówki, mszyce, karaluchy, a nawet szczury. Olejek z kocimiętki bywa wykorzystywany do produkcji naturalnych preparatów na komary.

Kocimiętka – działanie na kota

Najlepiej znanym działaniem kocimiętki jest to, w jaki sposób wpływa ona na koty. Nie bez powodu roślina bywa nazywana wabikiem na koty czy też kocim narkotykiem. Faktem jest, że ta roślina ma duży wpływ na układ nerwowy tych zwierząt. Czy kocimiętka to narkotyk? Wykazano, że kocimiętka faktycznie ma właściwości psychoaktywne, jednak nie uzależnia zwierząt. Kot po kocimiętce zachowuje się w charakterystyczny sposób. Głośno mruczy lub miauczy, a oprócz tego chętnie liże lub podgryza roślinę, a nawet się w niej tarza. Po kocimiętce koty mają czasem większą potrzebę czułości – domagają się pieszczot i głaskania. Po zjedzeniu kocimiętki kot wpada w stan przypominający hipnozę. Staje się bardzo rozluźniony i zdarza się, że zachowuje się „jak po narkotyku” – może np. wpatrywać się w przestrzeń nieobecnym wzrokiem.

Efekt działania kocimiętki na kota zazwyczaj utrzymuje się przez około 10 minut. Po tym czasie zwierzę traci zainteresowanie rośliną na minimum 2 godziny. Czy kocimiętka jest szkodliwa dla kotów? Nie, jednak u niektórych zwierząt po jej nadmiernym spożyciu mogą wystąpić problemy trawienne. Jest to jednak bardzo rzadko obserwowany objaw i zazwyczaj pojawia się po zjedzeniu przez kota bardzo dużych ilości kocimiętki. Warto również obserwować zachowanie kota po kocimiętce, gdyż niektóre osobniki stają się po niej agresywne.

Czy kocimiętka działa na wszystkie koty?

Za działanie kocimiętki na kota odpowiada nepetalakton, czyli związek organiczny, którego zapach przypomina nieco kocie feromony. Często pada pytanie, czy wszystkie koty reagują na kocimiętkę. Otóż niekoniecznie. Najbardziej wrażliwe na działanie rośliny są koty w wieku rozrodczym, co można tłumaczyć jej podobieństwem do feromonów. Kocimiętka zazwyczaj nie działa na kocięta i koty starsze. Również nie wszystkie koty w wieku rozrodczym są wrażliwe na kocimiętkę. Dotyczy to około 70% kotów i ma to związek z genetyką.

Jak stosować kocimiętkę u kota?

Ze względu na działanie rośliny, kocimiętka dla kota jest dodawana do wielu produktów. Jak stosować ją u swojego pupila? Można spotkać między innymi kocimiętkę w sprayu lub proszku. Aplikuje się ją na nowe kocie akcesoria czy zabawki. Sprawdzi się też do neutralizacji zapachu innych zwierząt. Często wykorzystywana jest też kocimiętka suszona. Jak najlepiej podawać ją kotu? Przed podaniem dobrze przetrzeć susz w dłoniach, by uwolnił olejki eteryczne. Kocimiętkę stosuje się między innymi przy szkoleniach kotów, a także podaje się ją relaksująco zwierzętom, które czeka wizyta u weterynarza. Nie trzeba używać jej w dużych ilościach, gdyż koty są na nią bardzo wrażliwe.

Autor artykułu: mgr farm. Katarzyna Butkiewicz

Bibliografia