Sok z brzozy stosowany jest powszechnie w medycynie naturalnej jako sposób na różnego rodzaju dolegliwości, stanowiąc jednocześnie cenne źródło witamin, minerałów, a także salicylanów oraz związków fenolowych pochodzenia roślinnego. Posiada również przyjemny smak, dlatego warto umieścić go w swoim jadłospisie. Lecznicze właściwości soku z brzozy mogą okazać się skutecznym sposobem na wspomaganie walki z chorobami i nieprzyjemnymi dolegliwościami, poza tym wspiera on prawidłowe funkcjonowanie narządów takich jak chociażby wątroba. Jak się nazywa inaczej sok z brzozy? Jakie właściwości ma syrop z brzozy i na co pomaga? Po odpowiedzi na te pytania i wiele innych zapraszamy do naszego artykułu!

Jak wyglądają drzewa brzozy?

Zaliczana do rodziny brzozowatych brzoza jest łatwym do rozpoznania drzewem, co wynika między innymi z koloru jej kory. Ma ona najczęściej biały kolor, poza tym kora daje się oddzielić cienkimi poprzecznymi pasmami. Pień brzozy dorasta zwykle do wysokości około 12–15 metrów. Drzewo posiada ułożone skrętolegle srebrzyste listki, które mogą osiągać długość nawet do 10 cm. Jesienią liście przyjmują barwę złocisto-żółtą, natomiast w zimie opadają. Owocem brzozy są drobne orzeszki, które posiadają dwa błonkowate skrzydełka osadzone w kątach łusek. Brzozy są roślinami światłolubnymi o niewielkich wymaganiach glebowych – doskonale radzą sobie na glebach piaszczystych oraz na terenach podmokłych.

Drewno brzozy ma wysokie właściwości mechaniczne i można je z łatwością obrabiać. Brzoza jest ponadto rośliną leczniczą, która korzystnie wpływa na funkcjonowanie organizmu człowieka. Drzewa te wydzielają substancje bakteriobójcze, przez co ich bezpośrednie sąsiedztwo jest zazwyczaj wolne od patogenów bakteryjnych. Można z nich wytwarzać między innymi napary, soki i herbaty o właściwościach leczniczych, poza tym przygotowuje się z nich okłady. Regularnie spożywany syrop z brzozy oznacza wiele korzyści dla organizmu człowieka. Sok z brzozy uważa się między innymi za skuteczny środek detoksykujący. W Polsce woda brzozowa stała się popularna już w XIX wieku – w największych ilościach spożywana jest w marcu.

Kiedy pozyskać sok z brzozy?

Będący cennym źródłem witamin i minerałów sok z brzozy, spotykany również pod staropolskimi nazwami „oskoła” lub „bzowina”, zbiera się wczesną wiosną, na przełomie marca i kwietnia (kiedy ziemia zaczyna odmarzać). Pozyskuje się go zazwyczaj z pnia, młodych liści lub dojrzewających pączków. W tym okresie pień drzewa nasiąknięty jest cenną cieczą, która płynie aż do czasu wytworzenia liści – wówczas sok jest czysty, a przy tym klarowny. Sok najlepiej zbierać z brzozy brodawkowatej (Betula pendula), poza tym można go pozyskać także z brzozy omszonej (Betula pubescens). Nie wolno pozyskiwać soku z gatunków brzozy znajdujących się pod ścisłą ochroną. Do takich zalicza się: brzoza ojcowska, brzoza niska, brzoza karłowata oraz brzoza Szafera.

Drzewo, z którego pozyskiwany jest sok, powinno być zdrowe, poza tym nie może być młodsze niż 10 lat, a jego obwód powinien przekraczać 20 cm. Uwagę należy zwrócić też na lokalizację drzew. Nie zaleca się pozyskiwania soku z brzozy, która znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie dróg szybkiego ruchu czy też zakładów przemysłowych, ponieważ taki płyn może stanowić źródło niebezpiecznych dla zdrowia metali ciężkich. Należy dokładnie zabezpieczyć miejsce, z którego pobierany jest sok, aby nie doszło do uszkodzenia drzewa – bezpośrednio po zakończeniu czynności.

Jak pozyskać syrop z brzozy?

Syrop z brzozy jest bezbarwnym płynem o słodkawym smaku i niskiej kaloryczności. Stanowi go ekstrakt składników odżywczych, które transportowane są od korzeni po pąki i liście brzozy. Jedną z metod jest zbieranie go z odciętych wcześniej gałązek, do których przymocowuje się buteleczkę (najlepiej plastikową). Inna metoda wiąże się z pozyskiwaniem go z naciętych pni brzozy. Sposób ten polega na wykonaniu nacięcia o maksymalnej głębokości 2–3 cm. Wykonuje się je za pomocą siekierki, a następnie w przygotowanym otworze umieszcza się rurkę, a pod nią – naczynie na wodę brzozową. Sok otrzymać można też poprzez wwiercenie się w pień brzozy. Otwór powinien zostać wywiercony na wysokości około 40–50 cm od dołu brzozy, najlepiej od południowej strony. Jego głębokość powinna wynosić około 3–4 cm. W przygotowanym otworze umieszcza się rurkę, dzięki której możliwe jest spłynięcie soku do naczynia. Sok z plastikowych butelek powinien zostać przelany do naczyń szklanych lub emaliowanych.

Jednorazowo w ciągu doby z pnia brzozy uzyskać można od 2 do nawet 5 litrów soku. Sok z pnia brzozy może być pobierany od kilku godzin do nawet całego dnia. W celu zatrzymania wylewania się soku z brzozy należy zatkać otwór w pniu przy pomocy kawałka gałązki lub korka. Warto zabezpieczyć go też środkiem o właściwościach antygrzybicznych oraz antybakteryjnych.

Sok z brzozy – skład napoju

Syrop z pnia brzozy pozyskać można nie tylko naturalnie – dostępny jest również w aptekach, poza tym znaleźć go można w sklepach ze zdrową żywnością oraz w sklepach zielarskich. Sok z brzozy ma bardzo korzystny dla zdrowia skład. Przedstawia się on następująco:

• niemal 95% składu soku z brzozy stanowi woda,
• pozostałe 5% składu to witaminy i minerały potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.

Na skład soku z brzozy wpływa wiele czynników. Właściwości odżywcze wody brzozowej różnią się między innymi od miejsca, z którego została pobrana, poza tym na skład soku z brzozy wpływa pora roku, gatunek brzozy, a także rodzaj i skład podłoża, w którym rośnie. Otrzymany z brzozy sok zawiera polifenole roślinne, garbniki oraz salicylan metylu. Znaleźć w nim można również aminokwasy, witaminę C, witaminy z grupy B, a także potas, magnez, fosfor, wapń, cynk, mangan, miedź, żelazo oraz betulinę. W jego składzie znajduje się ponadto kwas asparaginowy, walina oraz izoleucyna. Oprócz tego jest on cennym źródłem kwasu foliowego, poza tym znajdują się w nim kwasy organiczne – jabłkowy i cytrynowy.

Sok z brzozy – właściwości

Pity w odpowiednich dawkach sok z brzozy maniezwykle cenne właściwości, dlatego nie bez powodu nazywany jest niekiedy eliksirem życia. Przede wszystkim stanowi cenne źródło składników odżywczych i związków mineralnych, poza tym w jego skład wchodzą związki bioaktywne. Sok z brzozy ma właściwości zdrowotne następujące:

• wykazuje łagodne działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne, dlatego poleca się go osobom szczególnie podatnym na choroby, w tym małym dzieciom oraz starszym;
• ogranicza ryzyko rozwoju zakrzepicy oraz choroby niedokrwiennej serca;
• zwiększa wrażliwość komórek na insulinę;
• obniża poziom złego cholesterolu we krwi;
• działa moczopędnie, ograniczając ryzyko wystąpienia kamieni nerkowych, a oprócz tego przyspieszając wydalanie moczu i złogów;
• reguluje poziom tłuszczu oraz redukuje uczucie głodu. Dzięki niskiej zawartości cukru i kalorii można go pić w czasie diety;
• przyspiesza proces gojenia się ran oraz ich regenerację;
• wzmacnia kości – obecność magnezu, wapnia, cynku oraz manganu w znacznym stopniu zmniejsza utratę gęstości mineralnej kości;
• woda z brzozy wspomaga też odporność organizmu poprzez walkę z patogenami chorobotwórczymi, zwłaszcza w okresie jesienno-zimowym.

Napój z brzozy uważany jest przez niektórych też za specyfik, który zmniejsza ryzyko zachorowania na raka płuc, dlatego poleca się go zwłaszcza osobom palącym.

Na co jeszcze pomaga sok z brzozy?

Oskoła (sok z brzozy) posiada również szereg innych cennych właściwości, które wpływają korzystnie na funkcjonowanie organizmu. Te cenne właściwości oskoły to między innymi:

• łagodzenie bólów reumatycznych i tych związanych z rwą kulszową. W tym celu zaleca się stosowanie maści z sokiem z brzozy;
• przeciwdziałanie anemii, co jest zasługą obecności składników, do których zalicza się żelazo, potas, wapń, a także witaminy oraz aminokwasy;
• łagodzenie dolegliwości związanych z układem pokarmowym, do których zalicza się między innymi wrzody żołądka;
• wspieranie funkcjonowania wątroby poprzez pomoc w pozbyciu się szkodliwych substancji z organizmu;
• zmniejszanie apetytu dzięki zawartości kwasu chlorogenowego;
• obniżanie nadciśnienia ze względu na wysoką zawartość potasu;
• wspieranie leczenia chorób płuc i tarczycy;
• pomoc przy usuwaniu nadmiaru wody z organizmu, dzięki czemu można cieszyć się przez długi czas pięknym i zdrowym wyglądem.

Na co jeszcze pomaga sok z brzozy? Warto pić oskołę z brzozy, gdyż właściwości tego napoju mogą okazać się przydatne przy walce z nadpotliwością. Specyfik z pnia brzozy sprawdzi się zwłaszcza przy nadmiernej potliwości stóp. Sok może okazać się też skuteczną metodą poprawy stanu skóry oraz paznokci. Może być również wykorzystywany jako wcierka do włosów. Stosowanie syropu z pnia brzozy na włosy nie tylko je wzmocni, ale też pomoże w zapobieganiu ich wypadaniu. Napój z brzozy niweluje też przetłuszczanie się włosów oraz łupież. Pozyskiwany z brzozy sok może stanowić również składnik kosmetyków, które nawilżają suchą skórę i jednocześnie łagodzą podrażnienia. Można nim przemywać skórę jak tonikiem, co pozwoli zapobiegać przebarwieniom oraz powstawaniu zmarszczek. Może stanowić też składnik past do zębów, a nawet żeli pod prysznic.

Sok z brzozy – jak pić?

Właściwości syropu z brzozy jest wiele, a najwartościowszy jest sok otrzymany z pnia brzozy. Niemniej ważna jest jednak również kwestia, jak pić sok z brzozy prawidłowo, aby spełniał swoje funkcje. Pozyskiwany z brzozy syrop powinien być spożywany na zimno, ponieważ w takiej formie zachowuje najwięcej cennych dla organizmu człowieka składników odżywczych i witamin. Sok z pnia brzozy można pić również z dodatkiem miodu. Świeży sok można pić maksymalnie przez 3–4 dni. Po tym czasie nie nadaje się już do spożycia, szybko ulegając rozkładowi mikrobiologicznemu, poza tym zmienia się wówczas jego smak i konsystencja.

Syrop z brzozy należy przechowywać w lodówce. Do jego przechowywania najlepiej sprawdzi się butelka lub szklane naczynie. Sok z brzozy można też zamrozić. Pozyskiwany z brzozy sok można nawet przetworzyć. Dużą popularnością cieszą się zwłaszcza nalewki, poza tym znany jest też ocet brzozowy. Sok brzozowy nie nadaje się jednak do pasteryzacji.

Pamiętać należy o regularnym piciu soku z pnia brzozy, ponieważ przerwanie kuracji może wpłynąć negatywnie na cały proces i jego efekty. Produkt można spożywać np. jako dodatek do wody lub koktajlu. Można go pić również do śniadania, zalewając nim np. płatki owsiane lub dodając do niego owoce, miód lub słonecznik. Sok z brzozy bardzo dobrze sprawdzi się również jako napój nawadniający, dlatego warto przygotować z niego np. lemoniadę (zwłaszcza w ciepłe dni). Dodać można do niego też dodatkowe aromaty jak na przykład sok z cytryny.

Sok z brzozy – dawkowanie napoju

Dawkowanie soku z brzozy jest istotne dla powodzenia kuracji. Zazwyczaj zaleca się spożywanie go 2 lub 3 razy dziennie w ilości od 100 do 150 ml (dawki dzielone) przez okres od 2 do 3 tygodni. Przez okres picia syropu z brzozy należy unikać spożywania alkoholu i picia kawy oraz mocnej herbaty, poza tym nie zaleca się jedzenia czekolady, mięsa, szczawiu oraz szpinaku. Ze względu na jego cenne właściwości terapię można stosować o każdej porze roku – najłatwiej jednak o to w okresie wiosennym.

Sok z brzozy – przeciwwskazania do stosowania

Oskoła (sok brzozowy), choć jest napojem o cennych właściwościach, nie może być stosowana przez wszystkich. Sok z brzozy również posiada przeciwwskazania. Wynikają one przede wszystkim z uczulenia na pyłki brzozy. Nie zaleca się też spożywania soku z brzozy osobom, u których występują obrzęki związane ze schorzeniami nerek i serca. Przeciwwskazania soku z brzozy są też związane z niewydolnością układu moczowego, a poza tym nie zaleca się spożywania tego napoju osobom cierpiącym na niedrożność dróg moczowych. Ze względu na brak informacji dotyczących tego, jak wpływa sok z brzozy na kobiety w ciąży oraz karmiące piersią, tej grupie pacjentek również zaleca się unikanie picia produktu.

Konsultacji z lekarzem przed rozpoczęciem picia soku z brzozy wymagać mogą również przypadki osób, które przyjmują leki na stałe. Przed rozpoczęciem kuracji należy pamiętać, że w skład soku z brzozy wchodzi mangan (w wysokiej ilości), a nadmiar tego pierwiastka jest szkodliwy zwłaszcza dla osób z zaburzeniami pracy wątroby.

Literatura:

Bilek M. i wsp.; Możliwość wydłużenia trwałości soku brzozowego poprzez sporządzenie napoju o polepszonych walorach smakowych i prozdrowotnych; Postępy Nauki i Technologii Przemysłu Rolno-Spożywczego; 2016, 71, 4: 5–19.

Schillcher H., Dorsch W., Ziołolecznictwo w pediatrii; Podręcznik dla lekarzy i farmaceutów; str. 116.

Błech K., Wawer I.; Profilaktyka zdrowotna i fitoterapia.

Różański H.; Medycyna dawna i współczesna.

Autor artykułu: tech. farm. Anna Onikijuk