Uporczywy suchy kaszel u dorosłego, podobnie jak suchy kaszel u dzieci, może skutecznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Ten rodzaj kaszlu często bywa męczący, a niekiedy ma wręcz charakter duszący. Ze względu na swój uporczywy charakter może stać się też przyczyną problemów z zasypianiem i spokojnym snem. Przyczyny i objawy suchego kaszlu mogą być różne, podobnie jak metody leczenia. Co stosować na suchy kaszel dla dorosłych, by nieprzyjemne objawy jak najszybciej ustąpiły? Po więcej informacji zapraszamy do artykułu!

Co to jest suchy kaszel?

Kaszel dzieli się na kaszel mokry, zwany również produktywnym, kaszel palacza oraz kaszel suchy. Suchy kaszel, inaczej kaszel nieproduktywny lub nieefektywny, to rodzaj kaszlu, który nie wiąże się z odruchem usuwania z organizmu niebezpiecznych dla dróg oddechowych pacjenta patogenów chorobotwórczych i czynników drażniących. Z suchym kaszlem pacjenci mają do czynienia zwykle podczas infekcji górnych dróg oddechowych, które powodowane są przez wirusy. Obecność wirusów nie przyczynia się do powstawania ropnej wydzieliny w drogach oddechowych, a jedynie powoduje uszkodzenia nabłonka oskrzeli. Nabłonek, który uległ uszkodzeniu, nadmiernie reaguje wówczas na różne bodźce pochodzące z otoczenia, co skutkuje kaszlem. Drażniąco wpływać może na niego nawet zwyczajny przepływ powietrza towarzyszący procesom oddychania, czy też gwałtowniejszy śmiech, a wówczas pojawiają się napady uporczywego kaszlu. Często z tego rodzaju kaszlem związane jest nieprzyjemne łaskotanie w płucach, a także podrażnienia dróg oddechowych i gardła.

Objawy związane z suchym kaszlem ustępują zwykle po odbudowaniu się uszkodzonego nabłonka dróg oddechowych. Bardzo często odczuwalny może być też suchy kaszel w pozycji leżącej oraz w trakcie większego wysiłku fizycznego. Kaszel suchy może utrzymywać się nawet do 8 tygodni, poza tym może mieć charakter przewlekły.

Suchy kaszel – przyczyny i objawy u dorosłych

Towarzyszący często przeziębieniu, czy też innym infekcjom wirusowym, suchy kaszel przyczyny może mieć różne. Wśród najczęstszych przyczyn suchego kaszlu wymienia się:

• infekcje układu oddechowego,
• nadwrażliwość oskrzeli po przebytym zakażeniu dróg oddechowych,
• astmę oskrzelową,
• przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP),
• dym papierosowy,
• nowotwory płuc i oskrzeli,
• refluks przełyku, podczas którego kaszel może się pojawiać zwłaszcza w pozycji leżącej,
• alergie (np. na pyłki traw),
• stosowanie niektórych leków,
• krztusiec (koklusz),
• niewydolność mięśnia sercowego,
• choroby zatok,
• obecność w drogach oddechowych ciała obcego,
• COVID-19.

Suchy kaszel wieczorem może mieć podobne przyczyny do wyżej wymienionych. Jego obecność często związana jest z rozpoczynającą się astmą oskrzelową. Suchemu kaszlowi nie towarzyszy flegma.

Najczęstsze objawy suchego kaszlu

Do częstych objawów suchego kaszlu u pacjenta zalicza się uczucie suchości w gardle, a także ciągły odruch kasłania. Inne objawy nieproduktywnego kaszlu to łaskotanie i drapanie w drogach oddechowych. Utrzymujący się przed dłuższy czas uporczywy suchy kaszel u dorosłego może stanowić powód do niepokoju, ponieważ jego obecność może być związana z dolegliwościami, które nie są związane z układem oddechowym.

U pacjentów często spotykany jest suchy kaszel bez gorączki. Pojawia się on zwykle w początkowej fazie rozwoju infekcji górnych dróg oddechowych. Wówczas kaszel stanowi jedną z pierwszych barier układu odpornościowego. Jeśli jednak te mechanizmy ochronne zawiodą, wówczas może dojść do rozwoju stanu zapalnego, poza tym pojawić się może gorączka. Często (zwłaszcza przy infekcjach bakteryjnych) po kilku dniach dochodzi do wzmożonej produkcji wydzieliny, a kaszel suchy przechodzi w kaszel mokry, inaczej produktywny. To pożądany rodzaj kaszlu, ponieważ wraz z nim organizm oczyszcza się z niebezpiecznych dla zdrowia drobnoustrojów. Dochodzić może też do sytuacji, kiedy kaszel bez gorączki będzie utrzymywać się nawet przez okres kilku tygodni po przebytej przez pacjenta infekcji górnych dróg oddechowych. Suchy kaszel może być wówczas efektem podrażnienia błony śluzowej gardła.

Suchy kaszel u dorosłych – kiedy zgłosić się do lekarza?

Ciągłe pokasływanie u dorosłego może być męczące, zwłaszcza nocą. Suchy męczący kaszel w nocy u dorosłych może utrudniać zasypianie i wpływać niekorzystnie na zdrowy sen, co z kolei może odbić się negatywnie na samopoczuciu. W zależności od czasu trwania suchy kaszel u osób dorosłych może wymagać wizyty u lekarza. Wskazaniem do konsultacji lekarskiej jest w szczególności kaszel o charakterze napadowym. Opinii lekarza wymaga też kaszel krtaniowy i trudny do opanowania, a także kaszel, który wywołuje u pacjentów duszności. Wskazaniem do konsultacji z lekarzem może być też suchy kaszel i gorączka, a oprócz tego uporczywy kaszel, który utrzymuje się długotrwale.

U dorosłych, podobnie jak u dzieci, niekiedy obserwuje się suchy kaszel bez innych objawów. Związany jest on zwykle z przebytą wcześniej infekcją górnych dróg oddechowych. Może wówczas świadczyć o uszkodzeniu nabłonka dróg oddechowych. Kaszel bez innych dolegliwości może utrzymywać się nawet przez kilka tygodni. Jego nasilenie obserwuje się między innymi w nocy, podczas wykonywania większego wysiłku fizycznego, a także przy gwałtownych zmianach temperatury powietrza. Ten rodzaj kaszlu, po regeneracji nabłonka, najczęściej mija samoczynnie, nie wpływając niekorzystnie na stan zdrowia pacjenta.

Suchy kaszel u dzieci

Często obserwuje się suchy kaszel u dzieci.W przypadku najmłodszej grupy wiekowej kaszel nieproduktywny najczęściej związany jest z infekcją wirusową. Kaszel suchy u najmłodszych może też być jednym z pierwszych objawów zapalenia oskrzeli, zapalenia tchawicy lub zapalenia krtani. W przypadku zapalenia krtani kaszel suchy jest szczekający, poza tym często towarzyszyć mu mogą inne objawy, do których zalicza się chrypkę i duszności, a dodatkowo wzrosnąć może temperatura, która nie przekracza zwykle 38 stopni Celsjusza. Suchy kaszel u dziecka może też wskazywać na krztusiec – zakaźną chorobę bakteryjną, która wywoływana jest przez bakterię Bordetella pertussis. Suchy kaszel u dziecka może być też jednym z objawów astmy. Inną przyczyną suchego kaszlu u najmłodszych jest też refluks żołądkowo-przełykowy. Oprócz objawów w postaci suchego kaszlu pojawić się mogą wówczas również inne dolegliwości, do których zalicza się wymioty, utratę łaknienia, rozdrażnienie i ból brzucha.

Nieproduktywny kaszel może być też związany z niewydolnością serca. Do innych objawów tego schorzenia zalicza się zaburzenia snu i koncentracji, a także pogorszenie apetytu i nadmierną potliwość. Pojawiać się mogą też nudności i zmienność nastroju. U dzieci suchy męczący kaszel może być też kaszlem nawykowym, który pojawia się zwykle po przebyciu infekcji dróg oddechowych. Często spotykany jest też kaszel suchy psychogenny, który jest efektem zaburzeń depresyjnych lub nerwicowych. Są również sytuacje, w których kaszel suchy jest efektem podrażnienia nabłonka dróg oddechowych. Wiązać się to może między innymi z przesuszonym powietrzem w mieszkaniu, a także z zanieczyszczeniem powietrza w domu czy też przebywaniem w obecności osób palących.

Do lekarza należy udać się zwłaszcza w sytuacji, kiedy kaszel suchy występuje u noworodka, ponieważ może być on związany z wrodzonymi wadami układu sercowo-naczyniowego, przy których konieczne może okazać się natychmiastowe leczenie. Konsultacji z lekarzem wymaga też nagły i niespodziewany kaszel oraz towarzyszące mu niepokojące objawy, do których zalicza się np. wysoką temperaturę lub spadek masy ciała.

Suchy męczący kaszel – co podać?

Jeśli u pacjenta zostanie zdiagnozowany suchy kaszel, konieczne może okazać się leczenie farmakologiczne, które polega na stosowaniu preparatów przeciwkaszlowych. Co na uporczywy suchy kaszel warto stosować? Polecane są między innymi preparaty, w których składzie znajdują się następujące substancje czynne: kodeina, dekstrometorfan oraz butamirat.  Na suchy kaszel sprawdzić się mogą też dostępne w aptekach syropy ziołowe, w składzie których znaleźć można między innymi prawoślaz lekarski, babkę lancetowatą, dziewannę pospolitą czy też podbiał lekarski. Na uporczywy kaszel sprawdzić się mogą też środki, które powstały na bazie pierwiosnka lekarskiego. Stosowanie wyżej wymienionych preparatów może w znacznym stopniu złagodzić ataki suchego kaszlu, co ułatwi choremu funkcjonowanie w dzień i w nocy.

Jak leczyć suchy kaszel innymi metodami?

Leczenie suchego kaszlu u pacjentów polega przede wszystkim na łagodzeniu uciążliwych objawów, poza tym ma na celu zmniejszenie częstotliwości ataków kaszlu oraz ataków duszności, które nierzadko mogą mu towarzyszyć. Jak leczyć suchy kaszel? Do najważniejszych leków stosowanych przy suchym kaszlu zalicza się leki przeciwkaszlowe w postaci tabletek oraz syropów. Wśród leków przeciwkaszlowych wyróżnia się między innymi leki o charakterze syntetycznym oraz pochodzenia naturalnego. Dostępne w aptekach leki bez recepty mogą być stosowane zarówno przez osoby dorosłe, jak i przez młodzież oraz dzieci.

Napady suchego kaszlu można też łagodzić dzięki stosowaniu środków przeciwhistaminowych. Można je jednak stosować po znalezieniu przyczyny suchego kaszlu i diagnozie alergii. Wskazaniem do stosowania leków przeciwhistaminowych jest też suchy kaszel alergiczny, który jest bardzo męczący, przez co pacjent ma problemy z codziennym funkcjonowaniem oraz ze snem. Na suchy kaszel pomóc mogą również inhalacje, czyli wdychanie pary wodnej bądź inhalacje z soli fizjologicznej. W celu uzyskania lepszego efektu można wzbogacić je o środki antybakteryjne i przeciwwirusowe. Sprawdzić się mogą również kąpiele z dodatkiem kilku kropli olejku eukaliptusowego czy kopru włoskiego.

Domowy sposób na suchy kaszel u dorosłych – który może okazać się najskuteczniejszy?

Oprócz metod farmakologicznych pomóc mogą też domowe sposoby na nieproduktywne odkrztuszanie. Nawilżanie powietrza w domu to często praktykowany domowy sposób na suchy kaszel. W celu zwiększenia poziomu wilgotności względnej w pomieszczeniach, w których przebywają osoby z suchym kaszlem, zaleca się między innymi wieszanie mokrych ręczników na kaloryferze. Pomocne mogą okazać się też specjalne nawilżacze powietrza. W przypadku pojawienia się męczącego i uporczywego suchego kaszlu należy też zadbać o wysokie ułożenie poduszki, które może pomóc w zasypianiu.

Inne domowe sposoby na suchy kaszel to syrop z cebuli. Jego przygotowanie jest łatwe i polega na pokrojeniu cebuli w plastry i ułożeniu jej warstwami w słoiku, przekładając je miodem i zalewając wodą. Dodać też można kilka ząbków czosnku. Po kilku godzinach od odstawienia w ciepłe miejsce syrop jest gotowy do picia. Jego działanie wiąże się z tłumieniem kaszlu, poza tym wspomaga organizm w walce z chorobą. Syrop można pić od 3 do 5 razy w ciągu dnia.

Na suchy kaszel pomóc może również przygotowany samodzielnie syrop z buraków. Sok z buraka wycisnąć można przy pomocy wyciskarki lub używając blendera. Sprawdzić się może też kisiel ziołowy lub nawet zwykły kisiel, który osłoni podrażnione śluzówki. Pomóc mogą tutaj też napary z lipy, tymianku, rumianku czy szałwii. Jeśli u pacjenta wystąpił suchy męczący kaszel i ból w klatce piersiowej, domowe sposoby należy odłożyć jednak na bok i niezwłocznie skontaktować się z lekarzem.

Domowe sposoby na suchy kaszel u dzieci

Popularne domowe sposoby na suchy kaszel u dzieci to między innymi podawanie im herbat z dodatkiem cytryny, miodu lub soku malinowego. Pamiętać należy, by produktów tych nie dodawać do gorącej herbaty, ponieważ tracą wówczas swoje cenne właściwości. Najlepiej poczekać do momentu, aż herbata przestygnie i dopiero wtedy je dodać. W przypadku dzieci podobnie, jak u osób dorosłych, sprawdzić się mogą też olejki eteryczne i napary. Warto sięgnąć również po inne domowe metody, do których zalicza się chociażby podawanie kisielku z siemienia lnianego. Jego działanie polega na łagodzeniu podrażnień i powlekaniu błon śluzowych gardła. Sprawdzić się mogą też inhalacje roztworem soli fizjologicznej, które mają na celu nawilżenie śluzówki dróg oddechowych, co przyczynia się do ograniczenia odruchu kaszlu.

Jeśli domowe sposoby na suchy kaszel nie przyniosą oczekiwanych efektów, a kaszel zacznie się nasilać, należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, który po przeprowadzonym wywiadzie medycznym i odpowiednich badaniach może zlecić leczenie farmakologiczne.

Czy mokry kaszel może przejść w suchy?

Kaszel mokry jest kaszlem głębokim. Ten rodzaj kaszlu charakteryzuje się odkrztuszaniem wydzieliny o gęstym charakterze. Mokry kaszel nie jest dla pacjenta tak dokuczliwy, jak męczący suchy kaszel. W przypadku mokrego kaszlu pacjent jest w stanie samodzielnie wykrztusić zalegającą w drogach oddechowych wydzielinę. Kaszel mokry prowokowany jest przez podrażniającą gardło gęstą śluzową wydzielinę. Zwykle jednak już po kilku dniach skutecznego leczenia – kiedy infekcja, której objawem był między innymi mokry kaszel, ustępuje – kaszel ten może zamienić się w suchy. Ten rodzaj kaszlu (tzw. kaszel poinfekcyjny) nie jest zazwyczaj już niebezpieczny dla pacjenta – można mieć z nim do czynienia jeszcze przez kilka kolejnych tygodni, po czym ustępuje zwykle samoczynnie.

Literatura:

• Lis G., Kaszel. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
• Batura-Gabryel H., Kaszel – trudny problem kliniczny, Nowa Medycyna 2012; 1, str. 7-9.
• Głodzik I., Ostre podgłośniowe zapalenie krtani. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
• Lis G., Astma. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
• Młodzianowska S., Domowe sposoby na kaszel suchy i mokry, Wprost Zdrowie i Medycyna (2.02.2019);
• Szczerbiński T., Śródmiąższowe choroby płuc. W: Vademecum Pediatry, pod red. J. J. Pietrzyka, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011
• Danysz A., Kwieciński A.: Kaszel – klasyfikacja i leczenie. Farmaceutyczny Przegląd Naukowy 2007; 1, str. 22-23.
• Szczeklik W., Jankowski M., Kaszel. W: Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020

Autor artykułu: tech. farm. Anna Onikijuk