Bostonka to nazwa zamienna przyjęta dla choroby HFMD, czyli wirusowej choroby wieku dziecięcego, do której przyczynia się zakażenie różnymi enterowirusami. Wyróżnia się dużą zaraźliwością i najłatwiej o jej transmisję w żłobkach, przedszkolach i szkołach, gdzie dzieci mają ze sobą duży kontakt i współdzielą zabawki. Wirusy przenoszą się drogą kropelkową i niekiedy zachorować mogą również osoby dorosłe. Początki schorzenia bywają mylone z przeziębieniem, jednak pojawienie się charakterystycznej wysypki bostońskiej nie pozostawia już złudzeń. Co należy wiedzieć o bostonce, jej leczeniu i powikłaniach?

Bostonka – co to za choroba?

Jedną z chorób wirusowych wieku dziecięcego jest bostonka. Co to za schorzenie i z jakimi objawami jest związane? HFMD (Hand Foot and Mouth Disease), czyli inaczej bostonka, to choroba wirusowa, która zazwyczaj występuje u niemowląt i dzieci do 10. roku życia. Nie jest jednak wykluczone, że w sporadycznych przypadkach choroba bostońska pojawi się również u dorosłych. Schorzenie może być wywoływane przez różne wirusy z grupy enterowirusów. Chorobie dłoni, stóp i jamy ustnej sprzyja brak właściwej higieny – zazwyczaj dzieci zarażają się od siebie w żłobkach, przedszkolach czy szkołach, gdzie wymieniają się zabawkami i mają ze sobą bardzo bliski kontakt.

Bostonka ma bardzo niespecyficzne początki, stąd często bywa mylona z przeziębieniem; dopiero w momencie pojawienia się charakterystycznej wysypki na kończynach i w jamie ustnej łatwo rozpoznać, że źródłem problemu jest właśnie ona. Nierzadko bostonka mylona jest z ospą wietrzną, ponieważ w obu przypadkach występuje charakterystyczna wysypka. Zazwyczaj schorzenie nie wymaga hospitalizacji, choć zalecana jest izolacja chorego.

Bostonka – jak można się zarazić?

Choroba bostońska jest efektem zakażenia enterowirusami, w tym głównie z grupy Coxsackie, choć nie tylko. Nazwa nawiązuje do epidemii, do której doszło w Bostonie w 1951 roku, jednak wirus bostoński, który odpowiadał za wspomnianą epidemię, choć również należał do grupy enterowirusów, był odmienny od tych wywołujących HFMD, a choroba miała nieco inaczej zlokalizowane objawy. Mimo wszystko przyjęła się jednak dla HFMD zamienna nazwa „bostonka”. Jak  można zarazić się nią najłatwiej? Bostonka ma wysoką zaraźliwość, gdyż wirusy przenoszą się drogą kropelkową. Dochodzi do niej przede wszystkim poprzez kontakt z wydzielinami osoby chorej, w tym między innymi przez kontakt ze śluzem z jej nosa i śliną. Możliwe jest również zarażenie poprzez płyn z pęcherzy, a nawet poprzez kał. Teoretycznie wystarczy zatem podanie ręki osobie chorej, całowanie, czy też przytulenie się z nią. Do czynników sprzyjających zakażeniu należy brak dostatecznej higieny, w tym zwłaszcza brak dyscypliny mycia rąk.  

Do zakażenia może dojść w czasie dotykania przedmiotów, z którymi osoba chora miała styczność (np. bawienie się tymi samymi zabawkami). Zarażenie możliwe jest także poprzez zanieczyszczone wirusem powierzchnie blatów czy też przez klamki. Zauważyć można, że liczba zachorowań na grypę bostońską najczęściej rośnie jesienią. Dzieje się tak dlatego, że patogeny odpowiedzialne za rozwój choroby rozwijają się głównie w niskich temperaturach. Jesienią spędza się również znacznie więcej czasu w pomieszczeniach zamkniętych, przez co wzrasta ryzyko kontaktu z drobnoustrojami chorobotwórczymi. Wirusy odpowiedzialne za rozwój choroby z jamy ustnej przedostają się do przewodu pokarmowego, a następnie wraz z krwią przenoszą się do całego organizmu.

3-5 dni to standardowy okres wylęgania, gdy w grę wchodzi bostonka. Ile trwa zarażanie? Osoba chora ma objawy przez około 7-10 dni i może zarażać tak długo, aż wysypka ustąpi u niej całkowicie. Przez ten czas najlepiej odizolować pacjenta od osób zdrowych, czyli nie puszczać dziecka do żłobka, przedszkola lub szkoły. Co ciekawe, wirus wydalany jest z kałem znacznie dłużej, a do zakażenia może dojść również poprzez kontakt z nim – chociażby w czasie zmieniania pieluchy choremu dziecku. Niestety samo zachorowanie w przeszłości nie oznacza, że pacjenta po raz kolejny nie dotknie bostonka. Ile razy można chorować na nią? Ze względu na to, że wywołują ją różne wirusy, możliwe jest ponowne zakażenie. Odpowiedź immunologiczna w tym przypadku jest bowiem swoista.

Wysypka bostońska – czym jest i jak wygląda?

Bardzo charakterystycznym objawem choroby jest tzw. wysypka bostońska. Jej pojawienie się to wskazówka, że wcześniejsze objawy (gorączka, osłabienie itd.) wywołało nie przeziębienie, tylko właśnie bostonka. Jak wygląda wspomniana wysypka? Na ciele chorego pojawiają się zmiany skórne o charakterze grudkowym lub pęcherzykowym, które zazwyczaj wyglądem przypominają czerwone plamki. Zmiany skórne występować mogą między innymi na rękach i nogach, w tym także po ich wewnętrznych stronach. Rzadkością nie jest również bostonka w buzi, a czasem nawet zmiany skórne na tułowiu, narządach płciowych i pośladkach. Wysypka to pęcherzyki wypełnione płynem. Gdy dochodzi do ich pękania, tworzą się dość bolesne owrzodzenia. Nadżerki są bolesne między innymi w jamie ustnej, co może utrudniać pacjentowi przyjmowanie płynów i pokarmów. Łatwo w tym przypadku również o wtórne zakażenie bakteryjne powstałych ran, a jego leczenie może być trudne.

Bywa, że towarzysząca bostonce wysypka mylona jest z ospą. W odróżnieniu tych dwóch chorób pomóc może wspomniana już lokalizacja wysypki, która dla bostonki jest bardzo charakterystyczna. Zastanawiać może również to, czy bostonka swędzi podobnie do ospy. Okazuje się, że pęcherzyki nie zawsze są silnie swędzące, jednak ich pojawieniu się, a zwłaszcza pękaniu, towarzyszą nasilone dolegliwości bólowe oraz pieczenie.

Bostonka u dzieci

Pierwsze objawy grypy bostońskiej u dzieci łatwo pomylić z przeziębieniem lub grypą. U dziecka pojawia się między innymi:

• ból gardła,
• utrata apetytu,
• spadek samopoczucia,
• zmęczenie,
• ogólne osłabienie.

Bostonka u dzieci to również gorączka, która nierzadko przekracza 39 stopni Celsjusza, trwająca najczęściej 2-3 dni. W dalszym etapie choroby bostonka u dzieci daje objawy w postaci charakterystycznej wysypki, a czasem również dochodzą do tego dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym biegunki, nudności oraz wymioty. U wielu dzieci obserwowane są inne objawy dodatkowe, do których zalicza się rozdrażnienie, odmawianie pokarmów i płynów oraz płaczliwość, poza tym niektóre dzieci mogą mieć powiększone węzły chłonne.

Leczenie Bostonki

Zazwyczaj grypa bostonka nie ma bardzo ciężkiego przebiegu, a dodatkowo ma charakter samoograniczający się. Zdarza się jednak, że jej objawy są szczególnie nasilone lub utrzymują się ponad 10 dni, a wówczas niezbędna jest konsultacja z lekarzem.  Do specjalisty należy się zgłosić, jeśli bostonką zarazi się osoba o osłabionej odporności bądź dziecko, które nie ukończyło jeszcze 6. miesiąca życia. Ze względu na to, że bostonka w jamie ustnej może być szczególnie bolesna i chory  może odmawiać picia, również ten przypadek wymaga konsultacji z lekarzem, gdyż grozi odwodnieniem.

Grypa bostońska najczęściej nie pozostawia po sobie żadnych blizn, chyba że dojdzie do powikłań. W przypadku choroby zazwyczaj stawia się na leczenie objawowe oraz wspomniane już pilnowanie odpowiedniego nawadniania organizmu. Leczenie choroby wiąże się również z częstszym odpoczynkiem, a także ograniczeniem do minimum cięższego wysiłku fizycznego. Ważna jest wówczas także dieta, która powinna być lekka i bardziej płynna. Jeśli chodzi o kurację objawową, jej zadaniem jest wyłącznie redukcja nieprzyjemnych dolegliwości. Konieczne mogą być między innymi leki działające przeciwzapalnie, przeciwbólowo i przeciwgorączkowo.

Szczególnie istotna jest odpowiednia pielęgnacja zmian skórnych, z którymi wiąże się bostonka. Czym smarować zmiany? Sprawdzić mogą się miejscowe środki odkażające na bazie octenidyny lub leki przeciwhistaminowe. Nie zaleca się jednak pudrów czy tłustych maści, gdyż mogą przyczyniać się do nadkażania bakteryjnego zmian. Ból w obrębie jamy ustnej mogą natomiast uśmierzyć przeciwbólowe spraye lub tabletki do ssania. Choroba jest wirusowa, więc nie jest tu stosowany antybiotyk. Wyjątkiem mogą być nadkażenia bakteryjne zmian skórnych – wówczas konieczne może być wdrożenie antybiotyku, ale o tym zadecyduje lekarz.

Grypa bostońska u dorosłych – czy jest możliwa?

Bostonka zazwyczaj wykazuje objawy u dzieci w wieku szkolnym i niemowląt, choć sporadycznie pojawia się również bostonka u dorosłych. Trzeba jednak dodać, że bostonka u dorosłych nie zawsze daje tak specyficzne objawy jak w przypadku dzieci, co znów sprawia pewne trudności diagnostyczne. Zdarza się również, że choroba bostońska u dorosłych ma ostrzejszy przebieg niż u dzieci, a dodatkowo istnieje tu duże ryzyko powikłań. Jak leczyć bostonkę u dorosłych? Podobnie jak w przypadku dzieci, stawia się głównie na nawadnianie organizmu i leczenie objawowe.

Grypa bostońska zarówno u dzieci, jak i u osób dorosłych najczęściej trwa 7 dni, jednak w cięższych przypadkach może się wydłużyć. Objawy choroby u dorosłych są podobne do objawów występujących u dzieci, jednak – jak już wspomniano – mogą one utrzymywać się dłużej, a ich nasilenie może być znacznie większe. U dorosłych na początku pojawia się złe samopoczucie, następnie odczuwają ból gardła oraz problemy z układem pokarmowym – pojawiać się mogą nudności i wymioty, a także biegunka. Do tego dochodzi również brak apetytu i osłabienie. Po 2-3 dniach pojawia się wysypka, która obejmuje obszar jamy ustnej, a także wnętrze dłoni oraz podeszwy stóp. U niektórych osób krosty występować mogą również na pośladkach oraz w okolicach narządów płciowych.

Bostonka niezbyt często diagnozowana jest u kobiet w ciąży, dlatego brakuje dokładnych informacji na temat wpływu choroby bostońskiej na przebieg ciąży. Niemniej jednak uznaje się, że w przypadku zachorowania na bostonkę w pierwszym trymestrze ciąży wzrasta ryzyko poronienia, a choroba pod koniec ciąży może przyczynić się do wystąpienia objawów także u dziecka. W przypadku wystąpienia choroby bostońskiej u kobiet w ciąży, w celu rozwiania wątpliwości dotyczących przebiegu choroby i jej dalszego leczenia, najlepiej udać się do lekarza.

Bostonka – powikłania i zapobieganie

W większości przypadków przechorowanie bostonki nie wiąże się z „pozostałościami” w postaci groźnych dla organizmu zmian. Nie oznacza to jednak, że w każdym przypadku bostonka jest zupełnie niegroźna. Powikłania, które niekiedy występują, to między innymi odwodnienie organizmu, które wiąże się z nasilonymi objawami bólowymi w jamie ustnej, będącymi efektem nadżerek po pękaniu pęcherzy. Odwodnienie jest stanem bardzo niebezpiecznym, zwłaszcza dla najmłodszych, dlatego jeśli chory odmawia przyjmowania płynów, należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Jeśli chodzi o inne możliwe powikłania bostonki, wymienić trzeba również zaburzenia kardiologiczne (np. zapalenie mięśnia sercowego) i neurologiczne, jednak te są dość rzadkie. Przy ciężkiej postaci bostonki dojść może do zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, a nawet do zapalenia pnia mózgu.

Biorąc pod uwagę, co to jest bostonka oraz w jaki sposób można się nią zarazić, śmiało można powiedzieć, że jest to choroba brudnych rąk. By zredukować zatem ryzyko infekcji, należy przede wszystkim skupić się na podstawowych zasadach higieny, gdyż to właśnie ich niedopilnowanie sprawia, że tak łatwo i szybko przenosi się bostonka. Jak można się zarazić, wspomniano już wcześniej – mowa o kontakcie z wydzielinami osób chorych, dlatego bardzo ważne jest przede wszystkim regularne mycie rąk wodą z mydłem. Istotne jest także dbanie o dezynfekcję przedmiotów i powierzchni – szczególnie przy większych skupiskach dzieci, takich jak żłobki czy przedszkola. Kluczowa jest oczywiście również odpowiedzialność – dzieci z objawami bostonki nie powinny być wysyłane do przedszkola czy szkoły. W ten sposób bowiem w krótkim czasie wiele dzieci z grupy chorego może się zarazić, a następnie przenieść chorobę do domu.

Autor artykułu: mgr farm. Ewa Gac-Wardecka