Bulimia, inaczej nazywana żarłocznością psychiatryczną, jest jednym z najbardziej rozpoznawalnych zaburzeń odżywiania, z którym zmaga się około 1% kobiet i 0,5% mężczyzn na całym świecie. Charakterystyczne dla tej choroby są powtarzające się epizody gwałtownego, niepohamowanego objadania się, po których występują wymioty lub stosowanie głodówek. Na czym polega bulimia, czym się objawia i jak leczyć bulimię? Jak pomóc osobie z bulimią, by nie doprowadzić u niej do poważnych konsekwencji zdrowotnych?

Bulimia – co to za choroba?

Termin medyczny „bulimia” został wprowadzony przez starożytnego lekarza, Galena, jako połączenie greckich słów bous oraz limos, które w dosłownym tłumaczeniu oznaczają „byczy głód”. Określenie to doskonale obrazuje charakter tego przewlekłego zaburzenia odżywiania, w którego przebiegu obserwuje się epizody nadmiernego przejadania, po których następują zachowania kompensacyjne w postaci wymiotów lub narzucania sobie drastycznych diet.

Zachowania typowe dla bulimii nerwowej (łac. bulimia nervosa) wiążą się z nieustannym kontrolowaniem masy ciała. Chory skupia całą swoją uwagę na jedzeniu i na tym, by nie przytył, jednak okresowo pojawiają się u niego napady tzw. żarłoczności, po których podejmuje on wszelkie czynności, które przeciwdziałają „skutkom” spożytego w nadmiernych ilościach pokarmu.

Podobnie jak w przypadku anoreksji, wyróżnia się dwa rodzaje bulimii:

• bulimia przeczyszczająca – po epizodzie obżarstwa chory prowokuje u siebie wymioty w sposób mechaniczny lub wykorzystując w tym celu preparaty apteczne, takie jak środki przeczyszczające, moczopędne lub lewatywę;
• bulimia nieprzeczyszczająca – chory stosuje restrykcyjne diety lub głodówki, podejmuje intensywną aktywność fizyczną, a do epizodów bulimii przeczyszczającej dochodzi u niego sporadycznie.

Anoreksja a bulimia – różnice

Anoreksja i bulimia to dwa najczęstsze zaburzenia odżywiania, które mają kilka cech wspólnych, jednak istnieją pomiędzy nimi pewne różnice. W obu przypadkach chory kontroluje swoją masę ciała w obawie przed przybraniem na wadze i obsesyjnie skupia się na swoim wyglądzie.

Warto jednak zaznaczyć, że o ile chorzy na anoreksję mają skrajnie niską masę ciała, o tyle bulimicy to zazwyczaj osoby o wadze prawidłowej. Co ważne, anoreksji nie towarzyszą napady wilczego głodu, które są charakterystyczne dla bulimii.

Przyczyny bulimii

Przyczyny większości zaburzeń odżywiania, w tym także bulimii, nie są do końca znane, jednak przypuszcza się, że stanowią one połączenie czterech grup czynników:

• genetycznych – uważa się, że występowanie zaburzeń odżywiania u członków najbliższej rodziny może zwiększać ryzyko wystąpienia bulimii;
• psychologicznych – przejadanie się można wiązać z wieloma czynnikami psychologicznymi, w tym głównie z wydarzeniami wywołującymi duży stres u chorego, jak np. ciężki poród, żałoba po bliskiej osobie, wypadek, operacja. Na rozwój tego zaburzenia może wpływać także trudna sytuacja rodzinna związana m.in. z przemocą lub uzależnieniami wśród członków rodziny;
• biologicznych – jak wskazują badania, na wystąpienie bulimii może mieć wpływ nieprawidłowy poziom neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym (w tym głównie serotoniny);
• społecznych – presja społeczna związana z obowiązującym kanonem piękna (szczupła, wręcz wychudzona sylwetka uważana za ideał) sprawia, że coraz więcej osób ma problem z akceptacją własnego ciała, co skutkuje zaburzonym obrazem sylwetki.

Co więcej, wśród czynników ryzyka wystąpienia bulimii zalicza się:

• płeć – aż 90% chorych na bulimię to kobiety;
• wiek – bulimia występuje zazwyczaj u młodych osób, jednak nieco starszych niż w przypadku anoreksji;
• uwarunkowania genetyczne;
• presja społeczna związana z posiadaniem szczupłej sylwetki;
• perfekcjonizm;
• nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych;
• otyłość.

Bulimia u dzieci

Bulimia jest schorzeniem, które występuje głównie u nastolatek i młodych kobiet, jednak początek zachorowania odnotowuje się nieco później niż u osób z anoreksją, w okolicach 18.-24. roku życia. Warto jednak zaznaczyć, że bulimia to problem, z którym zmagają się również młodsze dzieci.

Jednym z głównych czynników, które odpowiadają za rozwój tego zaburzenia u najmłodszych, jest presja rówieśników, którzy nieprzychylnie komentują wygląd i wagę dziecka, wyśmiewają je i sprawiają, że staje się ono niezadowolone z tego, jak wygląda. Mechanizm ten może doprowadzić do nadmiernego napięcia emocjonalnego u dziecka, a w skrajnych przypadkach także do depresji, która staje się kolejnym czynnikiem przyczyniającym się do rozwoju bulimii.

Niestety, duży odsetek dzieci z bulimią stanowią ofiary fizycznej lub psychicznej przemocy domowej, a także molestowania seksualnego. Zdarza się także, że problemy z akceptacją własnego ciała i nadmiernym przejadaniem u dzieci mają związek z nadużywaniem przez nie alkoholu lub substancji psychoaktywnych.

Bulimia w ciąży

Bulimia to choroba, która jest szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży ze względu na zwiększone ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u dziecka (takich jak m.in. rozszczep podniebienia lub wargi), spowodowanych stosowaniem nadmiernych ilości środków moczopędnych i przeczyszczających.

Co więcej, zachowania typowe dla bulimii wiążą się z niedoborem składników odżywczych w diecie ciężarnej, co może skutkować urodzeniem dziecka z niską masą urodzeniową lub przedwczesnym porodem. W związku z tym ważne jest, by ciąża kobiet z bulimią była stale monitorowana, a przyszła mama otrzymała odpowiednie wsparcie psychologiczne.

Objawy bulimii

Zgodnie z Międzynarodową Klasyfikacją Chorób ICD wyróżnia się trzy grupy objawów, których występowanie pozwala na rozpoznanie bulimii. Należą do nich:

• powtarzające się epizody żarłoczności – chory zjada w określonym czasie znacznie większe ilości pokarmu niż jest to potrzebne dla jego organizmu. Co więcej, nie jest on w stanie kontrolować tego, ile pokarmu spożywa (tzw. jedzenie w amoku);
• powtarzające się czynności zapobiegające przyrostowi masy ciała – stosowanie środków przeczyszczających lub moczopędnych, prowokowanie wymiotów, stosowanie głodówki, wzmożony wysiłek fizyczny;
• nadmierny krytycyzm – chory jest za bardzo skoncentrowany na własnej sylwetce, chorobliwie obawia się otyłości i określa prawidłową masę ciała poniżej wartości uznanej powszechnie za normę.

By zdiagnozować bulimię, epizody obżarstwa powinny występować u chorego przez okres co najmniej 3 miesięcy i mieć miejsce minimum 2 razy w tygodniu. Oprócz tego warto zaznaczyć, że bulimię można rozpoznać również na podstawie niepokojących wyników badań laboratoryjnych, które mają związek z częstymi wymiotami u chorego.

Są to:

• hipokalemia, czyli niski poziom potasu;
• hiponatremia, czyli niski poziom sodu;
• hipomagnezemia, czyli niski poziom magnezu;
• podwyższone wartości amylazy w organizmie pacjenta.

Jak leczyć bulimię?

Niestety, leczenie bulimii nie jest proste i wymaga połączenia różnych metod oraz wsparcia wielu specjalistów, w tym m.in. lekarza pierwszego kontaktu, dietetyka, psychoterapeuty, a czasami także psychiatry. Zastanawiając się, jak pomóc osobie z bulimią, warto na początek zachęcić ją do tego, by zdecydowała się na podjęcie leczenia. Dużą skutecznością cieszy się kognitywna terapia behawioralna, która bazuje na założeniu, że wpojony przez chorego błędny wzorzec idealnego ciała może być w każdej chwili zmieniony.

Terapię poznawczą dobrze jest łączyć z terapią farmakologiczną, w ramach której pacjentowi podawana jest zazwyczaj fluoksetyna, czyli lek należący do grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Połączenie obu metod pozwala na stopniowe eliminowanie szkodliwych nawyków nadmiernego objadania się, a także poprawę ogólnego stanu psychicznego chorego.

Bulimia jest podstępną chorobą, która powoli wyniszcza organizm i zaburza równowagę psychiczną pacjenta. Skutki bulimii zauważalne są m.in. w obrębie układu pokarmowego (dolegliwości jelitowe, przewlekły ból brzucha), układu nerwowego (uszkodzenia ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego), a także układu krążenia (zaburzenia pracy serca).

Autor artykułu: tech. farmaceutyczny Monika Kędzierska