Wirusowe zapalenie wątroby typu C to choroba, która często przebiega bezobjawowo, przez co wykrywana jest zupełnie przypadkowo. Warto jednak pamiętać, że nieleczone WZW typu C może prowadzić do wielu poważnych powikłań, takich jak m.in. pozapalna marskość wątroby czy też rak wątrobowokomórkowy. Jak można się zarazić WZW typu C, jak wygląda leczenie tego schorzenia i jego profilaktyka?

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – co to za choroba?

Wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW typu C) to schorzenie wywoływane przez wirus HCV, czyli hepatotropowy RNA wirus należący do rodziny Flaviviridae. Wirus ten jest obecny w sześciu różnych genotypach, spośród których każdy dzieli się na podtypy. Różnicą pomiędzy poszczególnymi genotypami i ich podtypami jest to, jak wygląda ich odpowiedź na wdrożenie leczenia. W Polsce aż u 75% chorych dominuje podtyp b genotypu 1, którego odpowiedź na leczenie jest najsłabsza.

Zakażenie wirusem HCV powoduje rozwój stanu zapalnego w komórkach wątroby (hepatocytach), czego konsekwencją jest powstanie zmian o charakterze martwiczo-zapalnym. Jeżeli choroba ta trwa przez okres dłuższy niż 6 miesięcy, określa się ją jako przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby typu C. Warto dodać, że około 20-40% zakażeń wirusem HCV ustępuje po pewnym czasie samoistnie, jednak w przypadku przewlekłego WZW typu C samowyleczenie jest możliwe zaledwie u 0,02% pacjentów.

Jak szacuje WHO, na świecie żyje obecnie około 71 milionów ludzi, którzy zmagają się z przewlekłym wirusowym zapaleniem wątroby typu C, co daje nam około 1% populacji całego świata. W Polsce odsetek zakażonych wirusem HCV wynosi około 0,5%, co odpowiada za około 165 tysięcy osób zakażonych. Niestety, większość z tych osób nie ma świadomości o tym, że choruje na WZW typu C.

Jak można się zarazić WZW C?

Rezerwuarem wirusa HCV jest człowiek. Do transmisji zakażenia dochodzi poprzez naruszenie ciągłości tkanek oraz kontaktu uszkodzonej skóry lub błon śluzowych z materiałem skażonym – krwią, nasieniem lub innymi płynami ustrojowymi osoby zakażonej. Chociaż wirus HCV jest mniej zakaźny niż HBV, to w wielu przypadkach szerzy się wśród osób uzależnionych od dożylnych narkotyków, a także podczas zabiegów ambulatoryjnych – przetaczania zakażonej krwi lub produktów krwiopochodnych, a także w trakcie przeszczepu narządów.

Zwiększone ryzyko zakażenia wirusem HCV występuje również u pracowników służby zdrowia, którzy mogą zakazić się podczas przeprowadzania inwazyjnych procedur medycznych lub niemedycznych, w trakcie których używane były niewysterylizowane lub nieprawidłowo wysterylizowane narzędzia chirurgiczne.

Co ważne, zwiększone ryzyko transmisji wirusa HCV występuje także podczas porodu, kiedy to noworodek może zarazić się od chorej matki, a także w trakcie kontaktów seksualnych. Co ważne, do zakażenia wirusem HCV stosunkowo rzadko dochodzi w wyniku wspólnego użytkowania przedmiotów osobistych z osobą zakażoną, jak np. szczoteczki do zębów.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – objawy

Okres inkubacji choroby może trwać od 2 tygodni nawet do 5 miesięcy. U większości pacjentów obserwuje się bezobjawowy przebieg wirusowego zapalenia wątroby typu C. U pozostałych osób objawem WZW typu C jest z reguły przewlekłe zmęczenie, któremu towarzyszy spadek nastroju, nudności, bóle brzucha, mięśni i stawów. U części pacjentów można zauważyć również powiększoną wątrobę, okresowo występującą żółtaczkę, ciemny kolor moczu oraz jasny kolor stolca.

Warto również dodać, że u pacjentów, u których WZW typu C przebiega bezobjawowo, pierwsze objawy rozwijającej się choroby mogą mieć związek z powikłaniami wirusowego zapalenia wątroby typu C, takimi jak marskość wątroby lub pozawątrobowe powikłania WZW typu C.

Badanie WZW C – jak wygląda diagnostyka choroby?

Wirus HCV stanowi jedną z najpoważniejszych przyczyn rozwoju przewlekłych chorób wątroby. W związku z tym, w sytuacji, gdy objawy występujące u pacjenta mogą wskazywać na to, że jest on chory na wirusowe zapalenie wątroby typu C, lekarz zleca wykonanie szerszej diagnostyki. Na początek lekarz przeprowadza wywiad z pacjentem, podczas którego ocenia potencjalne ryzyko kontaktu z wirusem HCV w ciągu poprzednich miesięcy poprzez sprawdzenie, czy pacjent:

• posiada bliski kontakt z chorymi lub mógł mieć kontakt ze skażoną krwią;
• przebywał na obszarze endemicznego występowania choroby;
• posiada bliski kontakt z dziećmi uczęszczającymi do przedszkola, żłobka lub szkoły – u dzieci do 10. roku życia zakażenie wirusem HCV przebiega zazwyczaj skąpoobjawowo lub bezobjawowo, przez co nie zawsze mamy świadomość tego, że dziecko może nas zarazić;
• miał analne kontakty seksualne z partnerem.

Pierwszym krokiem w celu zdiagnozowania WZW typu C jest wykonanie badań laboratoryjnych, a mianowicie oznaczenia przeciwciał anty-HCV, które pojawiają się we krwi po około 7 tygodniach od momentu zakażenia.

Pozytywny wynik badania świadczy o zetknięciu się z drobnoustrojem na pewnym etapie życia. Już po tygodniu od zakażenia można oznaczyć również we krwi RNA HCV (materiał genetyczny wirusa) – pozytywny wynik tego badania oraz ponad dziesięciokrotny wzrost aktywności ALT w stosunku do wielkości z poprzednich 12 miesięcy świadczy o tym, że pacjent został zakażony wirusem HCV.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – leczenie

W momencie, gdy lekarz podejrzewa u chorego wirusowe zapalenie wątroby typu C, a badania potwierdzą tę diagnozę, konieczne jest natychmiastowe wdrożenie leczenia, które opiera się zarówno na leczeniu farmakologicznym, jak i niefarmakologicznym.

Niestety, obecnie nie istnieje żaden preparat leczniczy, który byłby w stanie całkowicie wyeliminować wirusa z organizmu chorego.

Terapia farmakologiczna opiera się na stosowaniu takich leków jak:

• pegylowany interferon alfa-2a lub alfa-2b, który charakteryzuje się dłuższym okresem półtrwania w organizmie pacjenta;
• rybawina – w ostrych zakażeniach HCV stosowany jest sam interferon, natomiast w przewlekłym WZW typu C pacjentom podaje się interferon w skojarzeniu z rybawiną;
• leki o działaniu przeciwwirusowym, które mają na celu zahamowanie rozmnażania się wirusa HCV w organizmie.

Schemat terapii oraz wybór konkretnych preparatów leczniczych jest uzależniony od kilku czynników, takich jak m.in. genotyp wirusa HCV, stopień zwłóknienia wątroby, choroby współistniejące, a także dostępność terapii refundowanych. Warto pamiętać, że jak najszybsze rozpoczęcie leczenia WZW typu C jest kluczowe dla zdrowia pacjenta, ponieważ pozwala na zmniejszenie ryzyka pojawienia się takich chorób jak nowotwór lub marskość wątroby.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C – dieta

Ważnym elementem leczenia WZW typu C jest zmiana stylu życia i wdrożenie lekkostrawnej diety, pozbawionej substancji o działaniu hepatotoksycznym (zarówno leków o działaniu hepatotoksycznym, które metabolizowane są w wątrobie, jak i alkoholu, który powoduje rozwój marskości wątroby).

Dieta chorych na wirusowe zapalenie wątroby typu C powinna składać się w 70% z węglowodanów, w 10-20% z tłuszczów oraz w 10% z białka. Zaleca się, by pacjenci unikali potraw ciężkostrawnych, smażonych, o dużej zawartości tłuszczu czy też ostro przyprawionych. Ważne jest także odpowiednie nawodnienie pacjenta, a w przypadku niedożywienia lub silnych wymiotów – wdrożenie żywienia pozajelitowego lub poprzez zgłębnik.

Dieta przy WZW typu C powinna być stosowana minimum przez okres pół roku, natomiast abstynencja alkoholowa nawet przez rok. Warto również pamiętać, że wszelkie zmiany w diecie powinny być zawsze analizowane indywidualnie w kontekście stanu zdrowia danego pacjenta.

Jak wygląda profilaktyka WZW typu C?

Na tę chwilę nie istnieje szczepionka przeciwko wirusowi HVC, w związku z czym jedyną profilaktyką WZW typu C jest unikanie czynników ryzyka zakażeń, w tym przede wszystkim:

• unikanie bezpośredniego kontaktu z krwią osoby, która potencjalnie może być zakażona wirusem HCV (podczas takich zabiegów jak piercing, robienie tatuażu lub akupunktura);
• unikanie wspólnego korzystania z przedmiotów osobistych w sytuacji, gdy mieszkamy z osobą zakażoną;
• stosowanie prezerwatywy podczas stosunków seksualnych, jeśli mamy podejrzenie, że partner jest zakażony wirusem HCV.

Autor artykułu: mgr farm. Katarzyna Butkiewicz