Bezdech senny, a dokładnie zespół obturacyjnego bezdechu sennego, to poważne schorzenie, z którym zmaga się obecnie ponad milion Polaków. Głównym jego objawem jest chrapanie, które przez wielu pacjentów bywa bagatelizowane. Warto jednak pamiętać, że chociaż jest to problem wstydliwy dla wielu osób, to nie należy go lekceważyć, ponieważ może prowadzić do wielu poważnych konsekwencji dla naszego zdrowia i życia. Czym jest bezdech senny i dlaczego jest tak groźny? Jakie są przyczyny i objawy bezdechu podczas snu i jak leczyć tę przypadłość?

Bezdech senny – co to takiego?

Obturacyjny bezdech senny (OBS) to jednostka chorobowa zdefiniowana w 1999 roku przez American Academy of Sleep Medicine. Wyznacznikiem tego schorzenia są wielokrotne, powtarzające się epizody zatrzymania bądź też ograniczenia przepływu powietrza przez drogi oddechowe w okolicach gardła, przy równoczesnej wzmożonej pracy mięśni oddechowych. Warto również zaznaczyć, że zdarzenie związane z bezdechem lub spłyceniem oddechu (zdiagnozowana zmniejszona amplituda oddychania o 50%) musi trwać dłużej niż 10 sekund. Co więcej, bezdechowi lub spłyceniu oddechu często towarzyszy także spadek saturacji o 2-4% w stosunku do saturacji typowej dla okresu czuwania.

Wyróżniamy dwa rodzaje bezdechu sennego:

• centralny bezdech senny, który odnosi się do całkowitego zatrzymania przepływu powietrza przez drogi oddechowe w trakcie snu (zanik ten obejmuje ruch oddechowy brzucha oraz klatki piersiowej). Ten rodzaj bezdechu odnotowywany jest u niewielkiego procenta chorujących;
• obturacyjny bezdech senny obwodowy, który związany jest z częściowym zablokowaniem dróg oddechowych, w wyniku czego oddech staje się spłycony, a pacjent doświadcza krótkich epizodów bezdechu podczas snu.

Bezdech senny – przyczyny

Obturacyjny bezdech senny to powszechna przypadłość, która może dotyczyć nawet 40% mężczyzn powyżej 40. roku życia. U kobiet pojawia się on zazwyczaj po menopauzie, jednak wśród czynników ryzyka rozwoju bezdechu u kobiet są także niektóre choroby o podłożu hormonalnym, jak np. nieleczona niedoczynność tarczycy (w trakcie jej przebiegu może dojść do obrzęku tkanek) czy też akromegalia.

Jedną z głównych przyczyn bezdechu sennego są nieprawidłowości w budowie górnych dróg oddechowych, które powodują spadek napięcia mięśni w trakcie snu, a w konsekwencji zapadanie się ścian gardła. Wśród tych nieprawidłowości zalicza się:

• polipy;
• skrzywioną przegrodę nosową lub inne wady nosa, które zaburzają oddychanie;
• przerośniętą tkankę po infekcjach (m.in. przerost migdałków podniebiennych);
• nieprawidłową budowę żuchwy;
• zbyt wiotkie mięśnie podniebienia.

Przyczyną bezdechu sennego może być również:

• otyłość i nadwaga – a dokładnie związany z nimi zwiększony obwód szyi, który u mężczyzn wynosi powyżej 43 cm, natomiast u kobiet powyżej 40 cm;
• nadużywanie alkoholu i spożywanie go przed snem;
• palenie papierosów;
• choroby przewlekłe, jak np. ciężka niewydolność krążenia (tor oddechowy, który nazywany jest oddechem Cheyne’a i Stokesa);
• przyjmowanie leków uspokajających i nasennych.

Bezdech senny – objawy

Chociaż najbardziej charakterystycznym symptomem bezdechu sennego jest chrapanie, to pamiętajmy, że nie jest to jedyny objaw tej choroby. W większości przypadków nie zdajemy sobie sprawy z tego, z jak poważnym problemem się zmagamy. Jedynym objawem, który może nam sugerować nocne problemy z oddychaniem jest to, że rano boli nas głowa i czujemy się zmęczeni. Osoby, u których występuje bezdech senny, śpią zazwyczaj niespokojnie, a także często i gwałtownie się wybudzają z powodu konieczności mocnego wciągnięcia powietrza ustami.

Specjaliści dokonują podziału objawów towarzyszących obturacyjnemu bezdechowi sennemu na dwie kategorie:

• nocne objawy bezdechu sennego – głośne, nieregularne chrapanie przerywane nagłą ciszą wzbudzającą niepokój u innych, niespokojny sen, nagłe wybudzenia ze snu powiązane z przyspieszonym tętnem, problemy z zaśnięciem, nadmierne pocenie się w nocy, częste oddawanie moczu w nocy;
• dzienne objawy bezdechu sennego – poranny ból głowy i uczucie zmęczenia, nasilona senność w ciągu dnia, suchość w ustach i spierzchnięte wargi po przebudzeniu, nerwowość, drażliwość, problemy z koncentracją i pamięcią, spadek libido.

Bezdech senny u dzieci

Problem obturacyjnego bezdechu sennego dotyczy zarówno dorosłych, jak i małych dzieci. Najczęściej pojawia się on u dzieci w wieku pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia, chociaż może zdarzyć się również tak, że bezdechy senne wystąpią u niemowlaka (wówczas zatrzymanie oddechu trwa co najmniej 20 sekund – krótsze, nawet 10-sekundowe przerwy w oddechu są dosyć częstym zjawiskiem u niemowląt).

Jedną z przyczyn tego schorzenia u dzieci, podobnie jak u dorosłych, jest otyłość lub nadwaga. Czynnikiem, który ma kluczowy wpływ na niedrożność dróg oddechowych u dzieci, jest także powiększenie migdałków podniebiennych lub powiększenie migdałków gardłowych. W trakcie snu mięśnie dziecka rozluźniają się, w efekcie czego migdałki mogą utrudnić przedostanie się powietrza do płuc.

Warto również dodać, że ryzyko pojawienia się bezdechu sennego jest znacznie wyższe u dzieci z chorobą wrodzoną, której może towarzyszyć deformacja twarzoczaszki – samodzielnie takie nieprawidłowości raczej nie występują. Przykładem tego są dzieci z zespołem Downa, spośród których niemal połowa choruje na bezdech senny.

Badanie bezdechu sennego

Diagnostyka bezdechu sennego jest stosunkowo prosta. W większości przypadków wystarcza potwierdzenie typowych objawów klinicznych, co jest łatwiejsze w sytuacji, gdy partner skarży się na chrapanie chorego lub zauważa u niego epizody bezdechu. Diagnozowanie problemu opiera się wówczas na ocenie w skali senności Epworth, która określa stopień senności w ciągu dnia, co sygnalizuje o nasileniu dolegliwości.

Metodą referencyjną w rozpoznaniu obturacyjnego bezdechu sennego jest także badanie snu, czyli poligrafia, w którego trakcie specjalne urządzenie rejestruje przepływ powietrza przez górne i dolne drogi oddechowe, stopień natlenienia organizmu, wysiłek oddechowy oraz obecność chrapania. Innym badaniem jest również polisomnografia, która jest przeprowadzana w szpitalu, a sama diagnostyka trwa całą noc. Na głowie pacjenta podłącza się wówczas elektrody (EEG), które rejestrują fale mózgowe i analizują efektywność jego snu.

Jak leczyć bezdech senny?

Bezdechy senne, a także wynikające z nich niedotlenienie, to ogromne obciążenie dla organizmu, w związku z czym choroba ta wymaga wdrożenia odpowiedniego leczenia. Niestety, nie istnieje obecnie żaden preparat farmakologiczny na bezdech senny. Chorzy z łagodną postacią choroby powinni przede wszystkim zmienić tryb życia, zredukować masę ciała, a także unikać alkoholu i przyjmowania leków uspokajających.

Gdzie leczyć bezdech senny? Zazwyczaj zaleca się pacjentom poddanie się zabiegowi laryngologicznemu, podczas którego usuwa się przeszkodę blokującą swobodny przepływ powietrza. W ciężkich przypadkach niezbędne jest wykorzystanie specjalnej protezy powietrznej, dzięki której można zlikwidować chrapanie i bezdech, a także przywrócić prawidłowy sen. Protezy występują w kilku postaciach:

CPAP – powietrze wtłaczane jest przez całą noc do płuc poprzez ściśle dopasowaną maskę na nos;
auto CPAP – urządzenie, które rozróżnia fazy oddechy i dostosowuje ciśnienie do oporu górnych dróg oddechowych;
BiPAP – odróżnia wdech od wydechu poprzez zmianę ciśnienia.

Bezdech senny – skutki nieleczonej choroby

Objawów bezdechu sennego nie wolno nam lekceważyć ze względu na powikłania, jakie może nieść ze sobą to schorzenie. Wśród tych, które występują najczęściej u pacjentów, zalicza się 2-krotnie wyższe ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego, 4-krotnie wyższe ryzyko pojawienia się choroby niedokrwiennej, a w konsekwencji nawet zgon. Warto również dodać, że bezdechy senne stanowią jedną z najczęstszych przyczyn wypadków komunikacyjnych, dlatego też osoby ze stwierdzonym bezdechem nie powinny prowadzić pojazdów mechanicznych.

Autor artykułu: tech. farm. Monika Kędzierska