Życie pisze różne scenariusze – czasem kobieta świadomie decyduje się na poród przez cesarskie cięcie, a nieraz jest to decyzja, którą w trosce o zdrowie lub życie mamy i dziecka podejmują lekarze. Bez względu na to, w jaki sposób niemowlę się urodziło, ważne, że szczęśliwie przyszło na świat. Najbliższe miesiące, a nawet lata będą czasem jego intensywnego rozwoju, w tym kształtowania się układu odpornościowego, a rodzice mogą aktywnie wspierać ten proces. Aby było to możliwe, warto wiedzieć, jak rozwija się układ odpornościowy i jakie czynniki mają na niego wpływ.

Czy odporność bierze się z jelit?

Drobnoustroje, takie jak bakterie czy wirusy, są dzisiaj wszechobecne. Znajdują się również w szpitalu, w którym dziecko przychodzi na świat – przenoszone przez personel medyczny, obecne w powietrzu czy na skórze mamy przystawiającej noworodka pierwszy raz do piersi. Układ odpornościowy niemowlęcia jest wystawiony na próbę, ponieważ nie umie jeszcze walczyć z zagrożeniami z otoczenia. Swoją funkcję będzie doskonalił jeszcze długo – przede wszystkim przez cały okres 1000 pierwszych dni życia dziecka, a eksperci szacują, że proces ten może się zakończyć nawet ok. 12. roku życia. Kształtowanie się układu odpornościowego jest więc fundamentalnym procesem rozwoju, a to właśnie jelita, które należą do układu pokarmowego, są uważane za największy organ układu odpornościowego.

Czym jest mikrobiota jelitowa?

Wszystkie bakterie, które zamieszkują jelita człowieka, mogą ważyć nawet 1,5 kilograma. To właśnie one – wraz z innymi mikroorganizmami – tworzą mikrobiotę jelitową, złożony ekosystem w układzie pokarmowym, która pełni wiele funkcji i jest niezbędna w procesie rozwoju układu odpornościowego¹. Odpowiednie kształtowanie się składu mikrobioty jelitowej już od narodzin stanowi istotny czynnik determinujący prawidłowe funkcjonowanie organizmu. To właśnie podczas porodu naturalnego jest ona po raz pierwszy kolonizowana przez mikroorganizmy pochodzące z przewodu pokarmowego i dróg rodnych mamy². Na tym jednak kształtowanie mikrobioty jelitowej się nie kończy – to dynamiczny proces, który trwa w trakcie 3 pierwszych lat życia³.

Co ciekawe, jednymi z pierwszych korzystnych bakterii, które zasiedlają przewód pokarmowy niemowlęcia, są Bifidobakterie, które są też dominującym rodzajem bakterii w jelitach niemowląt karmionych piersią⁴. Mleko mamy jest bowiem drugim źródłem „dobrych” bakterii, a dzięki swojemu kompleksowemu składowi jest najlepszym pokarmem dla dziecka w początkowym okresie jego życia. Matczyny pokarm może być także głównym źródłem bakterii z rodzaju Bifidobacterium breve⁵, które najliczniej występują w jelitach zdrowych niemowląt i odpowiadają m.in. za aktywację niedojrzałego układu odpornościowego⁶.

Wsparcie odporności niemowlęcia urodzonego drogą cięcia cesarskiego

Aby realnie wpływać na prawidłowy rozwój odporności dziecka, należy przede wszystkim zastosować strategie wspierające mikrobiotę jelitową. Wiedząc, że pierwsze dobre bakterie kolonizują przewód pokarmowy dziecka podczas przejścia przez kanał rodny mamy podczas porodu naturalnego, w przypadku dzieci urodzonych drogą cięcia cesarskiego najlepsze efekty może przynieść prawidłowe żywienie. To właśnie sposób żywienia – poprzez wpływ na skład mikrobioty jelitowej, w tym liczebność kluczowych bakterii, m.in. tych z rodzaju Bifidobacterium – może pozytywnie kształtować układ odpornościowy i zdrowie dziecka⁷.

Najlepszym pokarmem dla niemowlęcia po porodzie jest mleko mamy, które stanowi najlepszą i najbliższą jego potrzebom kompozycję składników – również tych wspierających dojrzewanie odporności. Czasem jednak kontynuowanie karmienia piersią jest utrudnione, a w takich sytuacjach kobieta powinna skorzystać z pomocy położnej lub doradcy laktacyjnego. Jeśli mimo prób utrzymanie laktacji nie będzie możliwe, w porozumieniu z lekarzem pediatrą należy wybrać inny sposób żywienia niemowlęcia. Z myślą o dzieciach, które nie są karmione piersią, eksperci w dziedzinie żywienia najmłodszych opracowują mleka modyfikowane, które są dopasowane do potrzeb młodego organizmu. Wśród nich warto zwrócić uwagę na formuły wspierające mikrobiotę niemowląt urodzonych drogą cięcia cesarskiego, wzbogacone o bakterie z rodzaju Bifidobacterium, czyli te, które jako jedne z pierwszych zasiedlają jelita noworodków urodzonych naturalnie.

Ważne informacje: Karmienie piersią jest najwłaściwszym i najtańszym sposobem żywienia niemowląt oraz jest rekomendowane dla małych dzieci wraz z urozmaiconą dietą. Mleko matki zawiera składniki odżywcze niezbędne do prawidłowego rozwoju dziecka oraz chroni je przed chorobami i infekcjami. Karmienie piersią daje najlepsze efekty, gdy matka prawidłowo odżywia się w ciąży i w czasie laktacji oraz gdy nie ma miejsca nieuzasadnione dokarmianie dziecka. Przed podjęciem decyzji o zmianie sposobu karmienia matka powinna zasięgnąć porady lekarza.

Autor artykułu: Halina Dudek, ekspert BebiProgram.pl

Źródła:

1. Houghteling PD & Walker WA (2015) J Pediatr Gastroenterol Nutr 60:294-307.
2. Collado MC et al. 2012. Microbial ecology and host-microbiota interactions during early life stages. Gyt Microbes; 3: 352-365.
3. Yatsunenko T, Rey FE, Manary MJ, Trehan I, Dominguez-Bello MG, Contreras M, et al. Human gut microbiome viewed across age and geography. Nature. 2012;486:222–7.
4. Harmsen HJ, Wildeboer-Veloo AC, Raangs GC, Wagendorp AA, Klijn N, Bindels JG, et al. Analysis of intestinal flora development in breast-fed and formula-fed infants by using molecular identification and detection methods. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2000;30:61–7.
5. Collado MC et al. 2012. Microbial ecology and host-microbiota interactions during early life stages. Gyt Microbes; 3: 352-365.
6. Cukrowska B. The Relationship between the Infant Gut Microbiota and Allergy. The Role of Bifidobacterium breve and Prebiotic Oligosaccharides in the Activation of Anti-Allergic Mechanisms in Early Life. Nutrients 2020; 12, 946.
7. Milani, C.; Mancabelli, L.; Lugli, G.A.; Duranti, S.; Turroni, F.; Ferrario, C.; Mangifesta, M.; Viappiani, A.; Ferretti, P.; Gorfer, V.; et al. Exploring vertical transmission of bifidobacteria from mother to child.