Wrzody żołądka i dwunastnicy są jednymi z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego. Szacuje się, że może cierpieć na nie od kilku do nawet 10% społeczeństwa. Choć przez wiele lat powtarzano, że wrzody powstają w wyniku stresu, okazuje się, że ich główna przyczyna jest zupełnie inna. Sprawdź, jakie objawy powinny skłonić Cię do konsultacji z lekarzem.

Co to jest wrzód i jak powstaje?

Wrzodem nazywa się ubytek w skórze bądź błonach śluzowych, który przyczynia się do szeregu dolegliwości powiązanych. Wspomnianemu ubytkowi towarzyszy rozpad tkanki. Do najczęściej występujących wrzodów zaliczyć można te, które występują na skórze kończyn dolnych, a także wrzody układu pokarmowego, które obejmują śluzówkę narządów takich jak żołądek czy dwunastnica, a dodatkowo nierzadko występują również w rejonie przełyku. Często pojawiają się również owrzodzenia jamy ustnej, a nawet innych rejonów ciała, w tym m.in. rogówki czy narządów płciowych.

Czym są wrzody żołądka i dwunastnicy?

Jeśli dojdzie do osłabienia śluzówki układu pokarmowego, mogą się pojawić wrzody żołądka lub wrzody dwunastnicy. Wyróżnić można wiele przyczyn ich występowania i mogą pojawiać się u osób praktycznie w każdym wieku, choć niewątpliwie najczęściej diagnozowane są u pacjentów w wieku 25-55 lat. Objawy wrzodów żołądka i dwunastnicy często pojawiają się w związku z infekcją Helicobacter pylori, chociaż nie jest to jedyna przyczyna ich wystąpienia.

Co powoduje wrzody?

Żołądek jest wyściełany błoną śluzową, która zapewnia mu ochronę przed niszczącym działaniem kwasu żołądkowego. Niestety, czasem błona ta ulega osłabieniu, a pojawiające się w niej ubytki nazywamy wrzodami. Mogą one mieć rozmiar od kilku milimetrów do nawet kilku centymetrów. Co ważne, towarzyszy im zapalny naciek, nadżerka oraz martwica tkanki. Wrzody mogą występować w żołądku, jak i poza nim – w opuszce lub pętli dwunastnicy oraz (rzadziej) w dolnej części przełyku. Na wrzody dwunastnicy częściej cierpią mężczyźni, z kolei zachorowalność na wrzody żołądka jest podobna u obu płci.

Przez wiele lat uważano, że styl życia i stres są głównymi winowajcami powstawania ubytków w błonie śluzowej żołądka. Zarówno wrzody dwunastnicy, jak i wrzody żołądka przyczyny mają różne, jednak w większości przypadków mowa o zakażeniu bakterią Helicobacter pylori. W tym miejscu należy dodać, że nie każda zakażona tą bakterią osoba zachoruje na wrzody. Wśród czynników zwiększających ryzyko choroby jest zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), a także palenie papierosów. Do tej listy dodajmy również czynniki genetyczne, ponieważ prawdopodobieństwo powstania wrzodów jest większe, jeśli chorował na nie ktoś z naszych krewnych I stopnia. Owszem, stres i niewłaściwa dieta również zwiększają ryzyko zachorowania, jednak nie są bezpośrednimi czynnikami wywołującymi tę chorobę.

Bakteria Helicobacter pylori a wrzody żołądka i dwunastnicy

Wspomniano już, że w większości przypadków do choroby wrzodowej przyczynia się infekcja Helicobacter pylori, która jest bardzo powszechna. Jest to bakteria G-, która bytuje w żołądku. Posiada wici, dzięki którym może się poruszać, ponadto wydziela specjalny enzym – ureazę – dzięki któremu jest w stanie rozkładać mocznik z krwi. W efekcie tego powstają jony amonowe, które w otoczeniu bakterii podwyższają pH, umożliwiając im przetrwanie w kwaśnym środowisku. Zainfekowanych Helicobacter pylori jest nawet 70-80% ludzi, a najczęściej do zarażenia dochodzi już w dzieciństwie.

Choroba wrzodowa – czynniki ryzyka

Istnieją pewne czynniki ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo tego, że u pacjenta pojawią się objawy wrzodów. Wśród nich wymienić należy przede wszystkim:

• nadużywanie alkoholu,
• palenie papierosów,
• stres,
• nadużywanie NLPZ,
• nieprawidłowa dieta i nieregularne posiłki,
• predyspozycje rodzinne (czynniki genetyczne).

Objawy wrzodów dwunastnicy i żołądka

Większości z nas wrzody kojarzą się z bólem w nadbrzuszu. Skojarzenie to jest słuszne, jednak warto dodać, że objaw ten nie występuje u każdego pacjenta. Chorzy skarżą się na bóle głodowe, w środku nocy i nad ranem, które ustępują po zjedzeniu choćby małego posiłku lub przyjęciu leków zobojętniających kwas solny. Do listy objawów wrzodów zaliczamy także m.in. szybkie uczucie pełności po posiłkach, wzdęcia, zgagę, nudności, czkawkę, brak apetytu, uporczywe odbijanie się oraz niekiedy utratę wagi (zwłaszcza, jeśli chory nie je w obawie przed wystąpieniem bólu). Mogą wystąpić też zaburzenia połykania czy refluks.

Wystąpienie powyższych objawów to jasny sygnał konieczności konsultacji lekarskiej. Nieleczone wrzody mogą prowadzić do poważnych powikłań, jak chociażby perforacja czy krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego. Pojawienie się smolistych stolców, tzw. wymiotów fusowatych czy nagłego i piekącego bólu w nadbrzuszu wymaga pilnej interwencji lekarskiej.

Jak bolą wrzody żołądka i dwunastnicy?

Choroba wrzodowa objawy daje na przykład w postaci wspomnianego już bólu w nadbrzuszu. Pacjenci zmagający się z wrzodami żołądka i dwunastnicy opisują różne rodzaje dolegliwości bólowych, jednak najczęściej odczuwany ból ma charakter gniotący czy też uciskający. Wrzody dwunastnicy objawy bólowe zazwyczaj dają na czczo, w tym szczególnie wczesnym rankiem bądź w nocy (bóle głodowe). Zazwyczaj dolegliwości ustępują, gdy pacjent zje niewielki posiłek. Wrzody żołądka objawy bólowe dają głównie po jedzeniu. Zdarzają się również przypadki choroby wrzodowej, gdy ból towarzyszy pacjentowi cały dzień, niezależnie od posiłków.

Jak wykryć wrzody żołądka i dwunastnicy?

W przypadku podejrzenia owrzodzenia żołądka lub wrzodów na dwunastnicy pacjenci kierowani są często na endoskopię. Jest to zabieg polegający na wprowadzeniu przez przełyk specjalnego narzędzia – endoskopu – umożliwiającego obejrzenie stanu śluzówki. Do wykrycia zakażenia Helicobacter pylori wykorzystuje się inwazyjne i nieinwazyjne testy. Metoda inwazyjna to między innymi test ureazowy, do którego wykorzystuje się wycinek błony śluzowej, a także badanie histologiczne czy też hodowla bakteryjna pobranej próbki. Jeśli chodzi o metody nieinwazyjne, wykonywane są pacjentom testy oddechowe, testy serologiczne lub testy kału na obecność antygenów Helicobacter pylori.

Jak leczyć wrzody żołądka i dwunastnicy?

Jeśli u pacjenta zostaną zdiagnozowane wrzody dwunastnicy bądź wrzody na żołądku, konieczne jest wdrożenie leczenia farmakologicznego, dobieranego przez lekarza indywidualnie z uwzględnieniem wielu czynników.

• Jeśli chodzi o pacjentów z zakażeniem Helicobacter pylori, stawia się na leczenie przeciwbakteryjne. Jak leczyć wrzody, do których przyczynia się infekcja H. pylori? Zazwyczaj przez połączenie 3 leków, czyli inhibitora pompy protonowej (IPP) oraz dwóch antybiotyków (lekarz wybiera spośród: amoksycyliny, klarytromycyny i metronidazolu). Leki stosuje się zgodnie z ustalonym przez lekarza dawkowaniem i czasem trwania kuracji, a skuteczność tej metody leczenia sięga nawet 90%. Jeśli choroba wrzodowa żołądka objawy daje w postaci krwawienia z przewodu pokarmowego, zaleca się niekiedy dodatkowo dłuższą terapię inhibitorem pompy protonowej bądź zastosowanie leku z grupy antagonistów receptorów histaminowych H2.
• W przypadku pacjentów, u których nie wykryto infekcji Helicobacter pylori, leczenie obejmuje stosowanie inhibitora pompy protonowej lub H2-blokera. Jak długo leczy się wrzody dwunastnicy lub żołądka w tej sytuacji? Terapia zależy od wielu czynników, ale zazwyczaj trwa 1-2 miesiące.

Co można stosować na ból wrzodów żołądka i dwunastnicy?

Dolegliwości bólowe towarzyszące chorobie wrzodowej bywają uciążliwe dla pacjentów i niejednokrotnie zastanawiają się oni, co na wrzody żołądka lub ból dwunastnicy może przynieść ulgę. Należy w tym miejscu podkreślić, że w czasie gojenia się wrzodów nie powinno się przyjmować Niesteroidowych Leków Przeciwzapalnych (NLPZ) ani kwasu acetylosalicylowego. Takie działania mogłyby utrudniać leczenie, a wspomniane leki wręcz przyczyniają się do tworzenia się owrzodzeń. Co na wrzody żołądka bądź dwunastnicy można zatem zastosować, gdy pacjentowi doskwiera nasilony ból? W razie konieczności najlepiej postawić na paracetamol.

Domowe sposoby na wrzody żołądka i dwunastnicy

Wspomagająco przy leczeniu wrzodów żołądka polecane są domowe sposoby. Czym leczyć wrzody żołądka i wrzody na dwunastnicy? Pomocne mogą być chociażby bogate w garbniki zioła, jednak dobrze skonsultować się z lekarzem odnośnie ich bezpieczeństwa w konkretnym przypadku. Należy pamiętać, że zioła również mają przeciwwskazania do stosowania, a dodatkowo mogą wchodzić w interakcje z niektórymi lekami, więc powinno się z nich korzystać odpowiedzialnie. Gdy wrzody dają dokuczliwe objawy, pomóc może siemię lniane. Wystarczy zalać mielone siemię lniane wrzątkiem, a powstanie gęsty „kisiel”, który korzystnie działa na układ pokarmowy. Bardzo ważna jest także właściwie dobrana dieta przy wrzodach dwunastnicy i żołądka, która może zredukować dokuczliwe objawy, wspomagając jednocześnie proces gojenia się śluzówki.

Wrzody żołądka – dieta, która poprawia jakość życia

Diagnostyka chorego polega na wykonaniu gastroskopii i sprawdzeniu, czy pacjent jest zakażony bakterią Helicobacter pylori. Jeśli chodzi o leczenie wrzodów (warto podkreślić, że choroba wrzodowa może powrócić) to stosuje się farmakologię, której powinna towarzyszyć dieta wrzodowa i unikanie, a najlepiej całkowite zaprzestanie, stosowania używek. Odpowiedni jadłospis znacząco poprawia samopoczucie chorego podczas procesu gojenia się wrzodów. W tym przypadku zalecana jest dieta lekkostrawna, z ograniczeniem błonnika pokarmowego i produktów pobudzających wydzielanie soku żołądkowego.

Nie ma jednego menu, które jest uniwersalną propozycją dla każdego pacjenta. Chory musi obserwować swój organizm i sprawdzić, które produkty zaostrzają objawy schorzenia i powodują u niego dyskomfort. Na pewno należy unikać tłustych serów i wędlin oraz mięsa, pieczywa pełnoziarnistego, gazowanych napojów czy ostrych przypraw. W zamian stawiamy na chudy drób, lekkie serki czy pszenne pieczywo. Owoce i warzywa warto spożywać po obróbce termicznej, a potrawy przyprawiać ziołami. Gotujemy (również na parze), dusimy, pieczemy w piekarniku, jednak unikamy dań smażonych.

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – rokowania

W porę rozpoznana choroba wrzodowa, a także szybkie wdrożenie leczenia i zmiana diety, dają najczęściej dobre rokowania na trwałe wyleczenia. Należy jednak podejść do sprawy odpowiedzialnie i przestrzegać zaleceń lekarza, ponieważ choroba może powracać, a kolejne jej kuracje mogą być coraz mniej skuteczne.

Ostateczna metoda leczenia wrzodów – operacja

W niektórych przypadkach gojenie się wrzodów nie przebiega pomyślnie lub pacjent nie reaguje wystarczająco dobrze na leczenie farmakologiczne. Wówczas lekarze zalecają wykonanie operacji, ale i ona wiąże się z ryzykiem nawrotu wrzodów żołądka. Leczenie operacyjne jest zasadne również przy powikłaniach wrzodów, w tym szczególnie w przypadku obecności krwotoków. Metodę operacyjną dobiera się indywidualnie do danego przypadku pacjenta i lokalizacji wrzodów. Stawia się na resekcję żołądka lub różne metody wagotomii. Wdrożenie leczenia chirurgicznego może wiązać się z wystąpieniem powikłań, w tym z ubytkiem masy ciała, biegunką, niedokrwistością czy też zespołem poresekcyjnym.

Czy można umrzeć na wrzody żołądka?

Objawy choroby wrzodowej w żadnym wypadku nie powinny być przez pacjenta lekceważone, gdyż może ona mieć bardzo poważne powikłania. Istotne, by pacjent odpowiednio wcześnie zgłosił się do lekarza i poddał się szczegółowej diagnostyce, a także wdrożył zalecane leczenie i zmianę nawyków żywieniowych. Gdy choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy będziedawać nasilone objawy, powrót do zdrowia będzie trudniejszy, a ryzyko groźnych powikłań znacznie większe. Należy wiedzieć, że powikłania te niejednokrotnie stanowią zagrożenie życia, a brak natychmiastowej interwencji medycznej może skończyć się tragicznie.

Jedną z najniebezpieczniejszych sytuacji jest pęknięcie wrzodu. O tym, że pękł wrzód na dwunastnicy bądź w żołądku, pacjent z pewnością będzie wiedzieć, gdyż pojawi się wówczas przeszywający ból, którego nie da się przeoczyć. Objawy pękniętych wrzodów dwunastnicy czy żołądka to dodatkowo krwiste wymioty i stolce oraz objawy charakterystyczne dla rozlanego zapalenia otrzewnej, czyli podwyższona temperatura, płytki oddech, blada skóra, szybkie tętno czy zimne poty. Innym powikłaniem choroby wrzodowej jest zwężenie odźwiernika, w wyniku którego treść żołądkowa nie będzie przepuszczana do jelit i w efekcie zacznie zalegać, przyczyniając się do pojawienia się obfitych wymiotów.

Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka