Co to jest pulsoksymetr i do czego służy? Pulsoksymetr to niewielkie urządzenie służące do pomiaru saturacji krwi oraz tętna. Dzięki niemu możemy w szybki sposób sprawdzić poziom natlenienia krwi i monitorować stan zdrowia pacjentów z chorobami układu oddechowego i krążenia. Jak się okazuje, pulsoksymetry pełnią także ważną rolę w przypadku zakażenia koronawirusem. Pulsoksymetr ma szerokie zastosowanie – wykorzystywany jest nie tylko w szpitalach, ale również bardzo często stosuje się go do pomiaru natlenowania krwi pacjenta w domu. Co pokazuje pulsoksymetr? Jak działa to urządzenie i w jaki sposób może pomóc w walce z COVID-19? Po szczegółowe informacje zapraszamy do naszego artykułu!

Pulsoksymetr – co to jest za urządzenie i jak działa?

Pulsoksymetria to gałąź badań, których celem jest bezbolesne i bezinwazyjne mierzenie saturacji oraz tętna pacjenta. Aby dowiedzieć się, jak działa pulsoksymetr, w pierwszej kolejności należy odpowiedzieć na pytanie, co to jest pulsoksymetr. Pulsoksymetrem nazywamy urządzenie elektroniczne, które stosuje się w celu pomiaru saturacji krwi (SPO2), czyli wysycenia krwi tlenem. Do czego jeszcze służy pulsoksymetr? Drugim parametrem, który możemy zmierzyć za pomocą pulsoksymetru, jest częstotliwość pracy serca, potocznie zwana pulsem.

Urządzenie do mierzenia saturacji, jakim jest pulsoksymetr, wyglądem przypomina klips. Zbudowane jest z jednostki centralnej oraz przyłączanego czujnika SpO₂. Jednostka główna składa się z obudowy, płyty głównej, a także z wyświetlacza, głośnika oraz gniazda zasilania. Pulsoksymetry posiadają trzy źródła zasilania – bateryjne, sieciowe oraz akumulatorowe. Na wierzchniej części urządzenia znajduje się wyświetlacz oraz przycisk typu włącznik/wyłącznik. Jak działa pulsoksymetr? Jego mechanizm opiera się na zasadzie pulsoksymetrii, czyli emitowania światła o różnej długości fali: światła czerwonego (660 nm) oraz światła podczerwonego (940 nm). Hemoglobina pochłania fale w mniejszym lub większym stopniu, w zależności od tego, czy prawidłowo transportuje tlen (oksyhemoglobina), czy jest go pozbawiona (hemoglobina zredukowana). Nowoczesne przyrządy do mierzenia saturacji mogą być również wyposażone w pamięć, dzięki której możliwe będzie zapisywanie wyników pomiarów saturacji i pulsu.

Pulsoksymetr – do czego służy to urządzenie?

Co dokładnie mierzy pulsoksymetr? Urządzenie oblicza udział hemoglobiny nasyconej tlenem w stosunku do ogólnej ilości hemoglobiny i podaje wartość procentową na wyświetlaczu, wraz z informacją o pulsie. Informacja o wysyceniu hemoglobiny tlenem jest bardzo ważna w diagnostyce oraz przy dalszym leczeniu chorób układu oddechowego lub chorób związanym z układem krążenia. Ze względu na prosty mechanizm działania urządzenia oraz możliwość niezwykle szybkiego odczytu wyników, pulsoksymetr może być wykorzystywany w wielu miejscach – zarówno w szpitalach, jak i w warunkach domowych. Badanie pulsoksymetrem jest nieinwazyjne i bezbólowe. To niewielkich rozmiarów urządzenie do mierzenia saturacji znajduje zastosowanie wśród wszystkich grup wiekowych. Odpowiednio dobrany przyrząd do mierzenia saturacji będzie wykonywać pomiary zarówno u noworodków, jak i u osób starszych. Urządzenie doskonale sprawdza się również u sportowców, a przy tym jest bezpieczne również dla kobiet będących w ciąży, gdzie znajduje zastosowanie między innymi przy kontrolowaniu najważniejszych funkcji życiowych matki.

Pulsoksymetr – zastosowanie

Pulsoksymetr to sprzęt medyczny stosowany głównie w szpitalach (m.in. na salach operacyjnych, szpitalnych oddziałach ratunkowych oraz oddziałach intensywnej terapii), a także w karetkach pogotowia. Saturacja pacjenta monitorowana jest przede wszystkim podczas operacji ze znieczuleniem ogólnym i po zabiegu, a także w sytuacji, w której pacjent wykazuje trudności z oddychaniem. Badanie pulsoksymetrem jest niezbędne również u wcześniaków i noworodków z niską masą urodzeniową, u których mogą pojawić się zaburzenia oddychania.

Warto pamiętać, że regularny pomiar saturacji powinien być wykonywany u wszystkich chorych, którzy są narażeni na niskie ciśnienie cząstkowe tlenu we krwi. Są to głównie osoby ze schorzeniami układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, pacjenci z nadciśnieniem i cukrzycą, a także sportowcy, którzy uprawiają wspinaczkę wysokogórską, lotnicy lub skoczkowie spadochronowi.

Wyniki pomiarów i normy saturacji

Prawidłowy poziom saturacji u osoby zdrowej powinien wynosić od 95 do 99%. Niższe wartości stanowią sygnał ostrzegawczy o rozwijającym się niedotlenieniu organizmu, co wymaga pilnej interwencji medycznej. Jeśli wartość saturacji spadnie poniżej 90%, mamy wówczas do czynienia z ciężką niewydolnością oddechową, która może doprowadzić do nieodwracalnych zmian w funkcjonowaniu wybranych organów, a nawet śmierci. W przypadku osób powyżej 70. roku życia za prawidłową saturację uznaje się wynik na poziomie od 94 do 98%. W przypadku tlenoterapii saturacja powinna osiągać poziom od 98 do 100%, z kolei u osób palących tytoń saturacja może być nieco obniżona, jednak powinna utrzymywać się na poziomie powyżej 90%.

Wyniki pomiaru pulsoksymetrem informują pacjentów również o możliwości wystąpienia u nich hipoksemii, czyli niedotlenienia związanego z niską zawartością tlenu w krwi tętniczej. Ważne jest jednak prawidłowe wykonanie pomiarów, by wyniki były dokładne. Jeśli chodzi o pulsoksymetr, prawidłowe wyniki uzależnione są od wielu czynników. Jakie czynniki mogą zakłócić dokładność pomiaru?

• Nadmierny ruch pacjenta podczas wykonywanego pomiaru, w tym także drżenie mięśniowe.
• Złe miejsce założenia czujnika pulsoksymetru.
• Umieszczenie czujnika na palcu przy jednoczesnym pomiarze ciśnienia krwi.
• Występowanie okluzji żylnej.
• Wykonywanie pomiaru w chłodnym miejscu.
• Zmarznięte dłonie – kiedy ręce są zmarznięte, krew płynie w nich wolniej, co może przyczynić się do zafałszowania otrzymanego wyniku.
• Wilgotna lub mokra dłoń.
• Zbyt długie paznokcie.
• Choroby płytki paznokciowej, do których zalicza się zwłaszcza grzybicę.
• Obecność bandaży lub innych materiałów opatrunkowych na palcu, na którym ma być wykonywany pomiar.
• Wystawienie przyrządu do mierzenia saturacji na zbyt mocne naświetlenie.
• Skurcze naczyń krwionośnych, które spowodowane są np. spadkiem temperatury ciała.
• Użycie przed pomiarem lakieru do paznokci lub kosmetyków do ciała.

Zasada działania pulsoksymetru – jak prawidłowo wykonać pomiar?

Jak działa pulsoksymetr na palec i jak prawidłowo wykonać pomiar saturacji przy założeniu pulsoksymetru na palec? Pulsoksymetr napalcowy umożliwia wykonanie pomiaru w warunkach domowych (czy też w szpitalu) już w kilka sekund.

• Przed rozpoczęciem pomiaru należy usunąć opatrunki, zmyć lakiery i skrócić paznokcie.
• Palec powinien być suchy i ciepły – jeśli nie jest, przed pomiarem należy go rozgrzać.
• Urządzenie zakłada się na palec wskazujący (lub środkowy) prawej lub lewej ręki – jego opuszek powinien znaleźć się w środkowej części pola pomiarowego.
• Przy pomiarze należy pamiętać, aby urządzenie nie zsunęło się z palca – dotyczy to zwłaszcza osób mających smukłe dłonie.
• Badania nie powinno wykonywać się bezpośrednio po przyjściu z dworu, a dodatkowo po znacznym wysiłku fizycznym. W takiej sytuacji badanie najlepiej wykonać po kilkunastominutowym odpoczynku.

Wynik badania pulsoksymetrem przedstawiany jest w procentach i oznacza ilość hemoglobiny, która jest wysycona tlenem. Warto zwrócić uwagę, że niższe wartości mogą pojawić się u osób przebywających na dużych wysokościach, a także u pacjentów z wysokim poziomem methemoglobiny, karboksyhemoglobiny lub bilirubiny.

Rodzaje pulsoksymetrów

Na rynku znajdziemy dwa rodzaje pulsoksymetrów: napalcowe (przenośne) oraz stacjonarne. Pulsoksymetr napalcowy cieszy się dużą popularnością ze względu na prostą obsługę i możliwość dokonywania pomiarów w warunkach domowych. Do niewątpliwych zalet pulsoksymetru napalcowego zalicza się również niewielkie wymiary, a także wygodę przy obsługiwaniu. Co mierzy pulsometr na palec? To niewielkie urządzenie wykorzystuje się do nieinwazyjnego pomiaru saturacji krwi. Dzięki niemu możliwa jest szybka ocena wydolności układu oddechowego u pacjenta – również w warunkach domowych. Jak działa pulsoksymetr napalcowy? Wystarczy, że nałożymy go na palec wskazujący lub środkowy, a następnie odczekamy kilka sekund, aż wynik pojawi się na wyświetlaczu. Przed badaniem należy zwrócić uwagę na to, aby dłoń była ciepła i sucha, a na paznokciach nie było lakieru i tipsów.

Nie ma większego znaczenia, na który palec nakłada się urządzenie pomiarowe – ważne, by końcówka palca znalazła się w samym środku urządzenia. Nowoczesne pulsoksymetry na palec posiadają również dodatkową funkcję pomiaru tętna, jakie występuje w momencie pomiaru u pacjenta. Pulsoksymetr na palec zalecany jest między innymi osobom, które cierpią na zaburzenia oddychania, poza tym pomiary natlenienia krwi zaleca się astmatykom, a nawet osobom z nadciśnieniem i cukrzycą, sportowcom oraz pacjentom z zaburzeniami układu krążenia. Pulsoksymetr napalcowy poleca się również osobom, które cierpią na bezdech senny. Sprawdzi się również w przypadku pacjentów, którzy wymagają stałej opieki medycznej.

Pulsoksymetry stacjonarne znajdują swoje zastosowanie głównie w szpitalach, domach opieki oraz placówkach medycznych. Są to sprzęty o zaawansowanej konstrukcji, często umożliwiające również dokonywanie pomiaru ciśnienia lub oddechu. Tego typu urządzenia nakłada się na palec i na płatek ucha.

Pulsoksymetr a pandemia COVID-19

W ostatnim czasie coraz częściej mówi się o stosowaniu pulsoksymetrów w celu kontroli przebiegu choroby wywoływanej przez koronawirusa. Saturacja przy Covid-19 powinna być mierzona regularnie, ponieważ niedotlenienie w organizmie (również przy koronawirusie) jest stanem niebezpiecznym dla życia, dlatego konieczne jest, by w porę wykryć potrzebę hospitalizacji i zastosowania tlenoterapii. Jest to szczególnie ważne ze względu na możliwość pojawienia się silnego niedotlenienia organizmu bez widocznych objawów u pacjenta, tzw. cichej hipoksji. Regularny pomiar saturacji umożliwia wówczas szybką reakcję, by nie dopuścić do pogorszenia stanu zdrowia chorego. Co prawda saturacja przy Covid nie zawsze spada, jednak jej spadek może wiązać się z dusznościami i okazać się dla pacjenta niebezpieczny.

W pierwszym stadium choroby COVID-19 natlenienie krwi wynosi powyżej 95%. Informacją o rozwijającym się drugim stadium choroby jest spadek saturacji, który może być wskazaniem do pilnej hospitalizacji. By zapobiec takiej sytuacji, Minister Zdrowia zapowiedział, że pacjenci z pozytywnym wynikiem testu na koronawirusa mogą otrzymać od państwa pulsoksymetr. Lekarz rodzinny wskazuje osoby, którym należy się taka pomoc. Chęć wypożyczenia pulsoksymetru można również zgłosić za pośrednictwem strony rządowej, a w niedługim czasie urządzenie zostanie dostarczone pocztą. Po zakończeniu choroby pacjent będzie musiał pulsoksymetr odesłać.

Regularne badanie pulsoksymetrem jest zatem bardzo ważne w przypadku pacjentów zakażonych wirusem SARS-CoV-2, bez względu na ich stan ogólny. Ważne, by w czasie choroby regularnie korzystać z pulsoksymetru i reagować na jego ewentualnie nieprawidłowe wyniki. Saturacja poniżej 95% przy Covid-19 świadczy o niedotlenieniu organizmu i jest wskazaniem do tego, by zadzwonić po pogotowie. Pamiętajmy jednak, że nawet prawidłowa wartość saturacji przy pojawiających się dusznościach i wysokiej gorączce jest wskazaniem do pilnej konsultacji z lekarzem rodzinnym.

Pulsoksymetr medyczny przy COVID-19 – jaki najlepiej wybrać?

Aby wybrać odpowiedni pulsoksymetr, jeśli u pacjenta pojawił się koronawirus lub chce on wykonywać profilaktycznie pomiary saturacji, uwagę należy zwrócić na kilka ważnych szczegółów. Ważny jest chociażby stopień dokładności pomiarów. Nie bez znaczenia pozostaje również rodzaj zasilania – na rynku dostępne są zarówno pulsoksymetry bateryjne, jak i pulsoksymetry z opcją ładowania. Uwagę warto zwrócić także na intuicyjność obsługi urządzenia. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza, jeśli chodzi o osoby starsze, które mogą mieć problem z prawidłowym wykonaniem pomiaru. Aby dobrze widzieć, co pokazuje pulsoksymetr, należy zwrócić uwagę na to, w jaki sposób poszczególne modele prezentują dane. Ponadto, aby widzieć, co wskazuje pulsoksymetr, warto wybrać urządzenie z opcją zmiany wielkości wyświetlanych na ekranie urządzenia cyfr. Pomocna w dokładnym odczycie tego, co pulsoksymetr wskazuje, może być również opcja zmiany regulacji jasności ekranu urządzenia.

Warto postawić na takie urządzenia, które umożliwiają równoczesne wykonanie pomiaru pulsu (tętna) oraz saturacji krwi. Jeśli chodzi o cenę pulsoksymetru, uzależniona jest ona przede wszystkim od rodzaju urządzenia – pulsoksymetry na palce są zwykle tańsze niż pulsoksymetry stacjonarne. Przy wyborze urządzenia pamiętać należy przede wszystkim, że tylko odpowiednio dobrany pulsoksymetr umożliwi pacjentowi precyzyjne i wiarygodne pomiary, by w przypadku pogorszenia stanu zdrowia mógł on odpowiednio szybko zareagować. Wybierajmy zatem urządzenia z certyfikatami medycznymi, które są pewne i pochodzą ze sprawdzonych źródeł – nie natomiast o parę złotych tańsze produkty niewiadomego pochodzenia i wiarygodności działania. W tym przypadku niewielkie oszczędności mogą kosztować życie.

Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka