Przepuklina pępkowa to rodzaj przepukliny brzusznej. Polega ona na przemieszczaniu się elementów jamy brzusznej poza jej obręb, co w konsekwencji prowadzi do widocznego uwypuklenia, a także może prowadzić do poważnych konsekwencji powiązanych, w tym między innymi do uwięźnięcia jelit. Schorzenie to dotyka zarówno dzieci, jak i dorosłych. Jakie są jego objawy i przyczyny? Czy przepuklina pępkowa u niemowlaka wymaga pilnej interwencji chirurgicznej?

Przepuklina pępkowa u dorosłych i u dzieci

O przepuklinie pępkowej mówi się, gdy wrota przepukliny występują w rejonie pierścienia pępkowego. Przepuklina pępkowa może mieć charakter wrodzony lub nabyty. W przypadku dzieci mówimy najczęściej o przepuklinie wrodzonej. Już podczas życia płodowego jelita nie mieszczą się w jamie brzusznej, dlatego przechodzą przez otwarty pierścień pępkowy i docierają do sznura pępowinowego. Kiedy jelita wracają samoistnie do jamy brzusznej, pierścień się zamyka, a na ciele pojawia się uwypuklenie w okolicy pępka. Przepuklina pępkowa dotyka najczęściej wcześniaków.

W przypadku dorosłych zwykle mamy do czynienia z przepukliną pępkową nabytą. Jej przyczynami mogą być zabiegi laparoskopowe, wysokie ciśnienie wewnątrz brzucha czy słabe ścianki jamy brzusznej, nadwaga i otyłość. Problem może pojawiać się u osób ciężko pracujących fizycznie, a także zmagających się z zaparciami, częstym kaszlem czy też z trudnościami z oddawaniem moczu (przepuklina pępkowa u mężczyzny często pojawia się przy problemach z prostatą). Istnieje także prawdopodobieństwo odnowienia się przepukliny pępkowej, którą dana osoba miała jako niemowlak. Przepuklina pępkowa dotyka też kobiety w ciąży, najczęściej w III trymestrze.

Przepuklina pępkowa – objawy

W przypadku niemowląt i dzieci przepuklina nie daje zbyt dużych objawów. Pojawia się uwypuklenie w okolicy pępka. Guzek nie jest zbyt twardy i bez oporu udaje się go wcisnąć z powrotem do jamy brzusznej. Inaczej sprawa wygląda, jeśli mamy do czynienia z uwięźnięciem przepukliny pępkowej. Objawia się to twardszym guzkiem, którego nie da się przesunąć z powodu obrzęku, a dziecko staje się płaczliwe i rozdrażnione. Przepuklina pępkowa u dorosłych również objawia się guzkiem i również może dojść do jej uwięźnięcia. W łagodniejszych postaciach schorzenie to może także powodować dyskomfort pacjenta, kłucie czy ból w okolicy pępka, zwłaszcza podczas np. kichania, kaszlu czy też przy zaparciach.

Bardziej nasilone objawy występują w przypadku uwięźnięcia przepukliny. Wówczas odcinek jelita, który przemieścił się do worka przepuklinowego, zostaje uciśnięty, co znów skutkuje silnym bólem, intensywnym wzdęciem, będącym efektem zatrzymania gazów i treści jelitowej, a niejednokrotnie również nudnościami i nasilonymi wymiotami. Jeśli u pacjenta dojdzie do uwięźnięcia przepukliny, konieczna jest natychmiastowa interwencja chirurgiczna. Brak wdrożenia pomocny medycznej na czas może skutkować zaburzeniami ukrwienia jelita, co w poważnych przypadkach może skończyć się nawet martwicą jelita i śmiercią.

Leczenie przepukliny pępkowej

Przepuklina pępkowa u niemowlaka zwykle ustępuje samoistnie. Dziecko jest jednak pod stałą kontrolą lekarza, a w przypadku uwięźnięcia przepukliny konieczne jest pilne przeprowadzenie operacji. Zabieg jest też jedynym wyjściem, jeśli przepuklina nie ustępuje. Jeśli chodzi o dorosłych, którzy zazwyczaj borykają się z nabytą przepukliną, interwencja chirurgiczna jest jedynym sposobem na pozbycie się schorzenia. W przypadku kobiet w ciąży operacja jest odkładana na późniejszy termin, po urodzeniu dziecka. Warto dodać, że przepuklina pępkowa, która samoistnie zniknęła lub została wyleczona chirurgicznie, rzadko się odnawia. Po operacji przepukliny pacjenci wracają do zdrowia zazwyczaj przez 2–3 tygodnie. Ważne jest jednak, aby znacznie dłużej unikali forsownej aktywności, w tym szczególnie podnoszenia ciężkich rzeczy. Należy unikać dźwigania minimum przez 4–6 tygodni od operacji. Do bardziej obciążających aktywności czy też intensywniejszych treningów nie powinno się jednak wracać szybciej niż po upływie 3 miesięcy od operacji.

Przepuklina pępkowa u dziecka – kiedy ustępuje?

Zazwyczaj problem przepukliny pępkowej dotyczy wcześniaków – nie przyczynia się do niej nieprawidłowe związanie pępowiny, tylko osłabiony bądź niezrośnięty pierścień pępkowy. U małych dzieci objawy przepukliny pępkowej bywają szczególnie widoczne, gdy maluchy płaczą, spinają się czy też się złoszczą. Nie oznacza to jednak, że płacz jest przyczyną przepukliny – może natomiast sprawiać, że jest ona bardziej widoczna. U wielu dzieci, jak zaznaczono wcześniej, przypadłość ta samoczynnie mija z wiekiem, co jednak nie oznacza, że można ją lekceważyć. Zazwyczaj lekarze zalecają rodzicom obserwację przepukliny pępkowej u dziecka i w większości przypadków problem ten nie wymaga operacji. Ważne jest jednak, by dbać o wzmocnienie dziecięcych mięśni brzucha, w tym często układać malucha w pozycję na brzuszku, dzięki czemu mogą ćwiczyć ważne partie mięśni.

Przepuklina pępkowa powinna ustąpić w pierwszych dwóch latach życia malucha – jeśli jednak tak się nie stanie, lekarz może zalecić zabieg. Dodatkowo zabieg może być konieczny przy dużej przepuklinie pępkowej lub w sytuacji, gdy dojdzie do uwięźnięcia jelit.

Koniecznie należy zgłosić się z dzieckiem do lekarza, gdy niemowlę z przepukliną pępkową:

• stanie się rozdrażnione,
• stanie się płaczliwe,
• zacznie wymiotować,
• jego brzuszek zaokrągli się, co mogłoby wskazywać na zatrzymanie gazów i treści jelitowych.

Niepokojącym objawem powinna być też gorączka oraz zmiana zabarwienia skóry w okolicy przepukliny. Objawy te mogą wskazywać na uwięźnięcie jelita i wymagają pilnej interwencji chirurgicznej.

Przepuklina pępkowa u dorosłych – leczenie bezoperacyjne

Niestety w przypadku pacjentów dorosłych objawy przepukliny pępkowej kwalifikują do zabiegu. Przepuklina pępkowa u dorosłego nie może się cofnąć i samoczynnie nie zniknie, natomiast stan pacjenta z czasem może się pogorszyć. Zabieg przeprowadzany jest w tym przypadku laparoskopowo lub klasycznie. Przy niewielkiej przepuklinie zazwyczaj wystarcza zabieg laparoskopowy, który jest mniej inwazyjny. Jeśli jednak pacjent ma do czynienia z rozległą przepukliną, niezbędna będzie operacja. Ma ona na celu wycofanie wysuniętych elementów do jamy brzusznej, a także zabezpieczenie przed ich ponownym przesuwaniem się. Często w tej sytuacji stosuje się siatki przepuklinowe, których zadaniem jest dodatkowe zabezpieczenie i wzmocnienie jamy brzusznej. Bezoperacyjne leczenie przepukliny pępkowej u dorosłych stosuje się wyłącznie w sytuacji, kiedy interwencja chirurgiczna może stanowić zagrożenie dla życia pacjenta. Zazwyczaj pacjentom zaleca się wówczas noszenie pasa przepuklinowego.

Przepuklina pępkowa u dorosłego – czy można się przed nią ochronić?

Przyczyny przepukliny pępkowej u dorosłych niejednokrotnie związane są z niedostatecznym dbaniem o siebie. Prewencja nabytej przepukliny w pępku to zatem między innymi unikanie czynników ryzyka. Przepuklina pępkowa daje często objawy u osób z nadwagą lub otyłością, dlatego warto zadbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała. Pomóc w tym może nie tylko zdrowa dieta, ale również regularna aktywność fizyczna. Przepuklina pępkowa dotyczy też niejednokrotnie osób zmagających się z przewlekłymi zaparciami. Warto walczyć z tym problemem, dostarczając odpowiednią ilość błonnika w posiłkach, a oprócz tego pijąc właściwą ilość płynów. Jeśli będzie to niewystarczające, należy leczyć zaparcia zgodnie z zaleceniami lekarza, po wcześniejszym zdiagnozowaniu ich przyczyny. Objawy przepukliny pępkowej pojawiają się również u kobiet, które przeszły już kilka ciąż i mają mocno osłabione mięśnie brzucha. Bardzo ważne jest w tym przypadku wzmacnianie mięśni brzucha odpowiednio dobranymi ćwiczeniami. Jeśli chodzi o prewencję, warto unikać obciążającej pracy fizycznej czy też dźwigania ciężkich rzeczy.

Literatura:

• Pawlak, E. Bartelmus, Przepuklina pępkowa (pępowinowa) u niemowląt – poprawne postępowanie fizjoterapeutyczne, “Rehabilitacja w Pediatrii” 2017, nr 3
• Współczesne leczenie przepuklin brzusznych, red. Z. Mackiewicz, PZWL, Warszawa 2006
• Przepukliny brzuszne, red. H. Kuś, Z. Mackiewicz, PZWL, Warszawa 1997
• Kuś H., Mackiewicz Z. Przepukliny brzuszne. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1997

Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka