Z medycznego punktu widzenia z prawidłowym wypróżnianiem ma się do czynienia, kiedy dochodzi do niego przynajmniej trzy razy w ciągu tygodnia. Ważna jest również konsystencja stolca, która powinna być półmiękka i uformowana, poza tym nie może być zbyt luźna ani zbyt zbita. Zaparcia, czyli zbyt mała częstotliwość wypróżnień lub wypróżnienia z problemami związanymi ze zbyt zbitą konsystencją stolca, to problem, z którym zmagać się mogą osoby w różnym wieku. Co zrobić, gdy ma się zatwardzenie? Jakie sposoby na zatwardzenie sprawdzają się najlepiej? Czy domowe sposoby na zatwardzenie zawsze przynoszą oczekiwane efekty? Po więcej informacji zapraszamy do naszego artykułu!

Czym są zaparcia?

Potoczne określenie zaparcia to zatwardzenie. Z zaparciem pacjent ma do czynienia, kiedy treści jelitowe zalegają w okolicy przewodu pokarmowego zbyt długi czas. W wyniku dłuższego zalegania stolca w jelicie grubym treść jelitowa ulega zagęszczeniu przez wchłanianie wody, przez co objętość stolca ulega zmniejszeniu i staje się on znacznie twardszy. W takiej postaci stolec może być oddawany raz na kilka dni lub rzadziej. Poza tym twarde stolce są wydalane najczęściej z wysiłkiem lub nawet z bólem. Bardzo często pacjentom z zaparciami towarzyszy również uczucie niepełnego wypróżnienia. Powtarzające się przez dłuższy czas zaparcia to problem, którego nie należy bagatelizować.

Problem z zaparciami znacznie częściej występuje u kobiet niż u mężczyzn. Zaparcia często pojawiają się u osób starszych, a także u pacjentów, których zdolność do poruszania się jest w znacznym stopniu ograniczona. Niekiedy problemy z wypróżnianiem pojawiać się mogą również u pacjentów cierpiących na schorzenia wymagające stosowania leków, które dodatkowo nasilają dolegliwości. Do takich leków zalicza się między innymi środki zwalniające perystaltykę jelit. Pomocne w leczeniu zaparć mogą okazać się dostępne w aptekach leki bez recepty, poza tym często szybkim sposobem na zatwardzenie jest zmiana diety oraz większa aktywność fizyczna. Pacjenci chętnie stosują także domowe sposoby na problemy z wypróżnianiem, które w wielu przypadkach przynoszą oczekiwane efekty.

Podział zaparć

Zaparcia to dość powszechny problem. W zależności od przyczyny dzieli się je na trzy rodzaje:

• zaparcia czynnościowe, inaczej nawykowe:
  • atoniczne,
  • spastyczne,
• zaparcia organiczne,
• zaparcia idiopatyczne.

Zaparcia czynnościowe atoniczne związane są ze zwolnieniem perystaltyki jelit, czego efektem jest nadmierne wchłanianie wody w jelicie grubym, które prowadzi do zagęszczania kału. Zaparcia czynnościowe spastyczne powstają w wyniku zaciskania się jelita wokół mas kałowych. Zaparcia organiczne związane są z oddawaniem stolca przez zwężenie światła jelita. Jeśli chodzi o zaparcia idiopatyczne, nie zostało jeszcze poznane ich podłoże. Jest to jednak najczęściej spotykany rodzaj zaparć, mogący dotyczyć osób w każdym wieku.

Ze względu na charakter problemu zaparcia dzieli się na:

• zaparcia przypadkowe,
• zaparcia krótkotrwałe,
• zaparcia przewlekłe.

Przypadkowe zaparcia pojawiają się np. jako efekt stresującej podróży. Poza tym mogą występować jako efekt zmiany sposobu odżywiania. Zaparcia krótkotrwałe najczęściej mają charakter okresowy i nawracający. Ten rodzaj zaparć często występuje na zmianę z prawidłowym wypróżnianiem. Zaparcia przewlekłe są natomiast dolegliwością długotrwałą, która utrzymuje się przez okres powyżej sześciu miesięcy. Wymagają zmiany stylu życia oraz diety, a niekiedy także wdrożenia leczenia.

Zaparcia (bez względu na rodzaj) mogą prowadzić do poważnych powikłań, w tym między innymi do nadżerek, problemów z hemoroidami, wypadania pochwy, a nawet do rozwoju nowotworów, dlatego bardzo ważne są odpowiednio dobrane sposoby na zaparcia, które pozwolą unormować częstotliwość wypróżnień.

Rzadkie wypróżnianie – przyczyny i objawy

Zaparcia u dorosłych mogą mieć różne przyczyny. Do najczęstszych zalicza się schorzenia neurologiczne, do których należą między innymi stwardnienie rozsiane, guzy rdzenia kręgowego oraz choroby naczyniowe mózgu. Przyczyną zaparć u pacjentów może być także przyjmowanie niektórych leków przeciwbólowych, niektórych leków przeciwdepresyjnych oraz przeciwparkinsonowskich. Zaparcia mogą być również efektem chorób okrężnicy, do których zalicza się np. uchyłkowatość. Przyczyną zaparć mogą być też zaburzenia czynnościowe, cukrzyca, endometrioza, a nawet niedoczynność tarczycy. Przepuklina, hemoroidy, a dodatkowo niektóre choroby nowotworowe, w tym nowotwór macicy oraz jajnika, również mogą prowadzić do problemów z wypróżnianiem. Do zaparć przyczyniać się może depresja, a nawet choroby tkanki łącznej.

Do najważniejszych objawów zaparć zalicza się wydalanie twardego i zbitego stolca, z którym często związany jest ból, a także wzdęcia i mdłości. Zaparciom często towarzyszy także utrata apetytu, a oprócz tego uczucie niepełnego wypróżnienia czy też pełności. Jest ono spowodowane nagromadzonymi w jelicie gazami, które w wyniku zalegającego w jelicie stolca nie mogą swobodnie wydostać się na zewnątrz.

Jak pozbyć się zaparć – szybkie przeczyszczanie

Jeśli chodzi o sposoby na zaparcia, zalicza się do nich między innymi stosowanie leków. Wśród nich wymienić należy środki osmotyczne (np. glicerol lub laktulozę) oraz leki przeczyszczające, które wykazują działanie drażniące w stosunku do ścian jelit. Często przez pacjentów stosowane są również medykamenty zmiękczające, które ułatwiają przesuwanie się mas kałowych w kierunku końcowego odcinka jelita. Jeśli u pacjenta pojawi się zatwardzenie, domowe sposoby mogą okazać się niekiedy równie skuteczne, co stosowanie wyżej wymienionych leków.

Co warto stosować na szybkie przeczyszczenie? Domowe sposoby wiążą się ze spożywaniem suszonych śliwek, które bogate są w błonnik. Sprawdzić się mogą też rodzynki, w skład których wchodzi kwas winowy o działaniu przeczyszczającym. Przy zaparciach poleca się dodatkowo aloes, nasiona babki płesznik, a także kruszynę oraz siemię lniane. Pomóc pomagają także preparaty poślizgowe w formie oleju parafinowego. Niekiedy pacjenci wykorzystują też właściwości lecznicze rośliny senes. Spożycie naparu z tej rośliny to szybki sposób na zaparcia, który pomaga w pozbyciu się zatwardzeń. Senes stymuluje perystaltykę jelita grubego, a dodatkowo przyspiesza przemieszczanie się treści pokarmowej.

Co na zaparcia u dorosłych?

Na zaparcia pomóc może dieta bogata w produkty z błonnikiem. Zalicza się do nich owoce – dobrym sposobem na zaparcia są jabłka, wiśnie, czereśnie oraz śliwki. Pomocne mogą być też warzywa. By szybciej pozbyć się zatwardzenia, warto jeść pomidory, ogórki, brokuły, a dodatkowo rośliny z rodziny strączkowych i kapustnych. Na zaparcia pomóc mogą także produkty pełnoziarniste. Co jeszcze jest dobre na zaparcia? Ważne jest picie dużej ilości płynów – zwłaszcza jeśli nasza dieta obfituje we wspomniane już produkty bogatobłonnikowe. Mniejsza ilość napojów sprawia, że stolce stają się twardsze, przez co o wiele trudniej jest je usunąć. Zaleca się picie minimum 2–3 litrów wody dziennie. Najlepiej pić wodę mineralną niegazowaną lub soki z wyciskanych owoców i warzyw. Sprawdzić może się również sok z kiszonej kapusty. Kolejny sposób na zaparcia to wypita na czczo szklanka wody z sokiem z cytryny. Pomóc może także codzienna aktywność fizyczna.

W przypadku zatwardzenia dobrym rozwiązaniem może okazać się też dieta bogata w probiotyki. Co zatem pomaga na zatwardzenie? Osobom z zaparciami zaleca się picie zsiadłego mleka, jedzenie kiszonych ogórków, picie wspomnianego soku z kiszonej kapusty oraz spożywanie jogurtów naturalnych i kefirów, bogatych w żywe kultury bakterii. Dieta bogata w wyżej wymienione produkty wpłynie korzystnie na pracę układu pokarmowego, co pomoże w regularnym oddawaniu stolca.

Domowe sposoby na zaparcia u osób starszych

Problemy z wypróżnianiem pojawiać się mogą także u osób w podeszłym wieku. Co robić, jeśli dojdzie do zaklinowania stolca i związanego z tym uczucia niepełnego wypróżnienia? Domowe sposoby na zaparcia u osób starszych wiążą się między innymi ze zmianą diety. Dieta w przypadku osób starszych, podobnie jak u osób młodszych, powinna być bogata w błonnik, który ma za zadanie pobudzać perystaltykę jelit. Nie można również bagatelizować kwestii właściwego nawodnienia organizmu. Niedostateczna ilość płynów przyjmowanych w ciągu dnia to jedna z najczęstszych przyczyn zaparć. Warto też zadbać o to, by w diecie nie zabrakło pieczywa pełnoziarnistego, otrębów, brązowego ryżu, czy też kaszy. Dieta powinna zawierać kefiry, jogurty naturalne oraz pełnowartościowy olej. Co warto zastosować na rozluźnienie stolca, jeśli problem się nasila? Sprawdzić może się mielone siemię lniane. Jedną łyżkę siemienia dodaje się do szklanki wody – należy odczekać aż całość napęcznieje, a następnie spożyć.

Sprawdzone domowe sposoby na zaparcia u dzieci

Również zaparcia u dzieci nie są rzadkością. W przypadku tej grupy wiekowej problem może okazać się szczególnie kłopotliwy, poza tym z biegiem czasu może on jeszcze narastać, dlatego zdecydowanie warto wiedzieć, jak zmiękczyć twardy stolec u maluchów w naturalny sposób. Do przyczyn zaparć u dzieci zalicza się między innymi zaburzenia metaboliczne, choroby nerwowo-mięśniowe oraz choroby tkanki łącznej. Zaparcia mogą być też efektem nieprawidłowej diety, odwodnienia, stresu, niedożywienia oraz stosowania niektórych leków. Leczenie zaparć u dzieci jest procesem długotrwałym i wymaga ogromnej cierpliwości ze strony rodziców. Pomóc może zarówno leczenie farmakologiczne, jak i niefarmakologiczne. Każdorazowo jednak problem zaparć u dziecka powinien być skonsultowany z lekarzem, który zadecyduje o dalszych krokach.

W przypadku leczenia niefarmakologicznego sprawdzić się mogą domowe sposoby na zaparcia – w tym wspomniana już dobrze zbilansowana dieta bogatoresztkowa, która zawiera zwiększoną ilość błonnika, a także regularne nawadnianie organizmu. Jednym z domowych sposobów na zaparcia jest też picie wody z miodem przez dzieci. By ją przygotować, wystarczy rozpuścić jedną lub dwie łyżki miodu w ciepłej (nie gorącej) wodzie i pozostawić ją w szklance na noc. Tak przygotowana woda z miodem w znacznym stopniu usprawni pracę jelit. Trzeba jednak pamiętać, że miodu nie podajemy najmłodszym dzieciom. Warto dodatkowo postawić na codzienne picie przegotowanej wody na czczo (jedna szklanka) czy też wspomnianej wcześniej wody z cytryną. Sprawdzić się może także kompot z suszonych śliwek oraz owsianka, którą zaleca się spożywać codziennie na śniadanie. W razie silniejszych dolegliwości warto stawiać na mielone siemię lniane.

Inne naturalne sposoby na zatwardzenie

Na zaparcia pomóc może nie tylko właściwa dieta, lecz także regularne spożywanie posiłków. Zaleca się jedzenie 4–5 posiłków dziennie w równych odstępach czasowych. Można również wykonywać specjalne ćwiczenia na zaparcia, których zadaniem jest pobudzenie jelit do pracy. Bez problemu można wykonywać je w domu. Czasem polecany jest też odpowiednio wykonany masaż brzucha. Osoby mające problem z zaparciami muszą wiedzieć, że bardzo ważna jest również odpowiednia pozycja podczas wypróżniania – najlepiej sprawdza się pozycja kuczna.

Zaparcia w ciąży

Kobiety w ciąży bardzo często narażone są na zaparcia. Związane jest to przede wszystkim z działaniem hormonów oraz uciskiem, jaki jest wywierany na jelita przez powiększającą się macicę. Rosnąca macica może uciskać niektóre elementy układu pokarmowego, w tym właśnie jelito cienkie i grube. W takiej sytuacji treść pokarmowa przesuwa się przez jelita znacznie wolniej. Bardzo często u przyszłych mam zwiększeniu ulega też wchłanianie zwrotne wody, które w znacznym stopniu przyczynia się do zagęszczenia kału. Zaparcia u kobiet w ciąży mogą wynikać również ze zmniejszenia aktywności fizycznej oraz z suplementacji żelaza.

Jeśli chodzi o sposoby na zaparcia w ciąży, problem warto skonsultować z lekarzem. Sprawdzić się może wprowadzenie diety bogatej w błonnik, a oprócz tego lekkich ćwiczeń dla ciężarnych. Dobrym rozwiązaniem jest też spożywanie produktów takich jak pieczywo pełnoziarniste, kasza jęczmienna i gryczana oraz ryż. Co jeszcze można stosować na zaparcia w ciąży? Warto pamiętać o regularnym nawadnianiu organizmu, a także o spożywaniu suszonych owoców, do których zalicza się między innymi śliwki czy jabłka.

Autor artykułu: mgr farm. Ewa Gac-Wardecka