Zakrzepica, inaczej nazywana także żylną chorobą zakrzepowo-zatorową lub zakrzepowym zapaleniem żył głębokich, to choroba niezwykle podstępna. W wielu przypadkach rozwija się niepostrzeżenie, w początkowym etapie nie dając praktycznie żadnych objawów. Niestety, jeśli leczenie zakrzepicy nie zostanie wdrożone w odpowiednim momencie, może stać się niebezpieczna nie tylko dla zdrowia, ale także dla naszego życia. Jakie są przyczyny zakrzepicy, z jakimi rodzajami zapalenia żył możemy się spotkać i jak wygląda leczenie choroby?

Zakrzepica – co to za schorzenie?

Zakrzepica żylna to groźna choroba, z którą w Polsce każdego roku zmaga się blisko 60 tysięcy osób. Najbardziej narażone na nią są osoby po 60. roku życia, jednak pamiętajmy, że zapalenie żył może przytrafić się w każdym wieku. Zakrzepica polega na tworzeniu się zakrzepów w żyłach, które powodują utrudniony lub zatrzymany przepływ krwi. Zazwyczaj tego typu zatory pojawiają się w głęboko położonych żyłach – głównie w obrębie ud i podudzi, a także bioder. Coraz częściej zdarzają się również przypadki zakrzepicy żyły wątrobowej lub wrotnej.

Warto zaznaczyć, że zakrzepy tworzące się w żyłach nie są zagrożeniem dla naszego życia. Niestety, często zdarza się tak, że zakrzep zostanie oderwany od ściany żyły i przemieści się do naczyń płucnych. W takiej sytuacji może dojść do zatorowości płucnej oraz zgonu, który następuje w ciągu zaledwie kilku sekund.

Rodzaje zakrzepicy

Ze względu na fakt, że choroba może powstawać w różnych miejscach, wyróżnia się następujące rodzaje zakrzepicy:

• zakrzepica dystalna – najczęściej występująca zakrzepica żylna, która powstaje w żyłach łydki. W większości przypadków nie prowadzi do powstawania zatorowości płucnej;
• zakrzepica proksymalna – zakrzepica powstająca w żyle podkolanowej, żyle głównej dolnej, a także w żyłach biodrowych i udowych. Może prowadzić do zatorowości płucnej, w związku z czym zaleca się jak najszybszą diagnostykę i wdrożenie leczenia;
• zakrzepica żył powierzchownych – schorzenie, które często występuje wraz z żylakami i dotyczy żył umieszczonych pod powięzią;
• zakrzepica żył głębokich – zakrzepy, które powstają w układzie żylnym kończyn dolnych;
• zator płucny – konsekwencja zakrzepicy żylnej, w której tętnica płucna lub jej rozgałęzienia zostają częściowo bądź całkowicie zablokowane przez zakrzepy;
• zakrzepica wątrobowa – inaczej zespół Budd-Chiariego (BCS), czyli schorzenie występujące w żyłach wątrobowych, które może czasami obejmować również żyłę główną dolną;
• zakrzepica ciążowa – choroba nabyta, która pojawia się najczęściej w drugim trymestrze ciąży i z reguły dotyczy lewego odcinka biodrowo-udowego. Spowodowana jest uciskiem macicy na żyły naczyń krwionośnych i narządów wewnętrznych;
• obrzęk bolesny – czyli ostra postać zakrzepicy żylnej dotycząca większości żył odprowadzających krew z kończyny. Schorzeniu towarzyszy duży ból i obrzęk kończyny.

Zakrzepica – przyczyny

Mówiąc o przyczynach zakrzepicy, warto przybliżyć, jak wygląda prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego. U zdrowej osoby krew naturalnie przepływa przez żyły do serca dzięki dobrze pracującym mięśniom. Z serca krew jest natomiast kontrolowana przez zastawki, które umieszczone są w naczyniach żylnych. W przypadku zaburzeń tego mechanizmu dochodzi do stanu zapalnego, który z kolei może doprowadzić do uszkodzenia nabłonków wyścielających żyły. W uszkodzonych miejscach płytki krwi przyklejają się do ścian żył i tworzą zakrzepy, które utrudniają lub całkowicie uniemożliwiają przepływ krwi do serca.

Zakrzepica najczęściej pojawia się u osób starszych i tych, które przez długi czas były unieruchomione, np. w szpitalu. W wielu przypadkach zakrzepica żył głębokich jest efektem długotrwałej pracy w pozycji siedzącej lub stojącej. Co więcej, podwyższone ryzyko tworzenia zakrzepów dotyczy również kobiet w ciąży i stosujących antykoncepcję hormonalną, a także u osób otyłych i zmagających się z chorobami układu krążenia.

W medycynie mówi się o tzw. triadzie Virchowa, do której zalicza się trzy objawy mogące stanowić bezpośrednią przyczynę powstawania zakrzepicy. Wśród nich wymienia się:

• zaburzenia w żylnym przepływie krwi, które związane są z unieruchomieniem nogi, np. z powodu złamania lub operacji;
• zmiany w składzie krwi, które mogą zwiększyć ryzyko tworzenia się zakrzepów, np. nadpłytkowość lub trombofilia;
• zmiany w śródbłonku naczyniowym, które są efektem działania różnych czynników zewnętrznych.

Objawy zakrzepicy

Zakrzepica zaczyna się zupełnie niezauważalnie – dochodzi do uszkodzenia ścian żył wyściełanych śródbłonkiem, do których następnie przyklejają się krwinki i tworzą się zakrzepy. Istnieje natomiast szereg symptomów, które powinny stać się dla nas sygnałem ostrzegawczym o rozwijającej się chorobie.

W przypadku zakrzepicy żył głębokich pojawia się uciążliwy ból nóg, który nasila się podczas chodzenia i ustępuje podczas podnoszenia kończyny do góry. Możemy zauważyć także obrzęk nogi i zmieniony kolor skóry (blady lub szaro-niebieski). Kolejnym charakterystycznym objawem jest gorączka, która pojawia się również w przypadku zatorowości płucnej. Co ważne, jedna noga staje się cieplejsza i bardziej podatna na dotyk niż druga. W przypadku zakrzepicy możemy mieć do czynienia również z bólem w klatce piersiowej, niedowładem kończyn, zadyszką oraz zaburzeniami mówienia i widzenia.

Jeżeli w naszym organizmie rozwija się zakrzepica żył powierzchniowych, typowym objawem jest wyczuwalne zgrubienie na skórze, obrzęk nóg oraz pogorszenie samopoczucia. Podczas zatorowości płucnej dochodzi do suchego kaszlu prowadzącego do duszności, zasinienia całego ciała, krwioplucia oraz tachykardii.

Zakrzepica – leczenie i diagnostyka

Jak już zostało wcześniej wspomniane, początkowe objawy zakrzepicy nie zawsze są na tyle charakterystyczne, by można było postawić odpowiednią diagnozę. W takiej sytuacji flebolog, czyli specjalista zajmujący się chorobami układu żylnego, zaleca wykonanie szeregu badań diagnostycznych, wśród których zalicza się:

• skalę Wellsa, czyli wypełnienie ankiety składającej się z 12 pytań na temat stanu zdrowia pacjenta i objawów zakrzepicy;
• badanie stężenia D-dimerów w osoczu lub krwi;
• badanie USG typu Doppler;
• rezonans magnetyczny;
• flebografia kontrastowa;
• badanie fizykalne;
• badanie genetyczne w kierunku zakrzepicy.

Ze względu na duże ryzyko powikłań, prowadzących do zatoru płucnego, szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia jest kwestią kluczową w przypadku zakrzepicy. Najczęstszą metodą leczenia choroby jest terapia przeciwkrzepliwa, w której stosuje się zastrzyki z heparyną oraz doustny lek przeciwzakrzepowy – acenokumarol. W celu rozpuszczenia zakrzepów w żyłach lekarze często stosują również leczenie trombolityczne, które przebiega w warunkach szpitalnych. Podczas terapii pacjentom podaje się streptokinazę – dożylnie lub miejscowo. W przypadku, gdy choroba jest już bardzo zaawansowana, konieczne jest leczenie operacyjne, podczas którego zakrzepy usuwane są za pomocą cewnika Fogarty’ego.

Zakrzepica to choroba, która może dotknąć każdego z nas, zwłaszcza, jeśli znajdujemy się w grupie podwyższonego ryzyka. By jej zapobiec, należy pamiętać o ważnych działaniach profilaktycznych, do których zalicza się m.in. aktywność fizyczną, unikanie długotrwałego stania lub siedzenia w jednej pozycji oraz odpowiednią suplementację witaminami, które wspierają układ sercowo-naczyniowy.

Autor artykułu:
mgr farm. Mariusz Kamiński