Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) to choroba zakaźna wywoływana przez wirusy typu A, B lub C (HAV, HBV, HCV), a także typu D, E lub G (HAD, HEV, HGV). Według Światowej Organizacji Zdrowia schorzenia związane z WZW są jednym z największych zagrożeń dla ludzkości i stanowią obecnie ósmą przyczynę zgonów na całym świecie. Jakie są przyczyny i objawy wirusowego zapalenia wątroby, a także jak wygląda profilaktyka i leczenie WZW?

Czym jest wirusowe zapalenie wątroby?

Wirusowe zapalenie wątroby (WZW) to choroba zakaźna wątroby o ostrym przebiegu, wywoływana przez wirusy hepatotropowe, które prowadzą do uszkodzenia wątroby. Wyróżnia się sześć różnych typów wirusów zapalenia wątroby, które powodują różne postacie i objawy choroby, a wśród nich:

• wirusowe zapalenie wątroby typu A (WZW A), popularnie nazywane także żółtaczką pokarmową,
• wirusowe zapalenie wątroby typu B (WZW B), które określa się mianem żółtaczki wszczepiennej,
• wirusowe zapalenie wątroby typu C (WZW C), inaczej żółtaczka typu C,
• wirusowe zapalenie wątroby typu D (WZW D), które powoduje wirus HDV,
• wirusowe zapalenie wątroby typu E (WZW E), powodowane przez wirusa HEV,
• wirusowe zapalenie wątroby typu G (WZW G), wywoływane przez wirusa HGV.

Wirusowe zapalenie wątroby – przyczyny

Przyczyny powstania choroby WZW są ściśle powiązane z rodzajem wirusa, który ją spowodował oraz drogą zakażenia. Wirusowe zapalenie wątroby typu A, potocznie nazywane także „chorobą brudnych rąk”, pojawia się najczęściej u dzieci i młodzieży. Szacuje się, że w około 95% wszystkich przypadków do zakażenia wirusem dochodzi drogą pokarmową poprzez spożywanie skażonej wody lub żywności, np. umytych w zakażonej wodzie owoców lub warzyw.

Wirusowe zapalenie wątroby typu B jest ostrą chorobą miąższu wątroby, wywołaną przez wirusa HBV przenoszącego się przez krew (pozajelitowo) oraz wydzieliny ludzkiego organizmu – w okresie okołoporodowym lub podczas kontaktu płciowego. Powszechnie uważa się, że możemy się nią zarazić głównie w szpitalu, jednak jak się okazuje, do kontaktu z wirusem dochodzi również m.in. w salonach tatuażu oraz gabinetach kosmetycznych, podczas zabiegu akupunktury lub piercingu. Co ważne, wirus WZW typu B przenoszony jest wyłącznie z człowieka na człowieka.

Wirusowe zapalenie wątroby typu C jest szczególnie niebezpieczne dla naszego organizmu ze względu na fakt, że zazwyczaj wykrywane jest przypadkowo. Z tego powodu WZW typu C często zmienia się w postać przewlekłą, prowadząc do marskości lub nowotworu wątroby. Droga zakażenia wirusem jest tu podobna jak w wirusie HBV – w 80% przypadków do zakażenia dochodzi w szpitalu, np. podczas pobierania krwi, zabiegów endoskopowych lub transfuzji krwi.

Pozostałe trzy rodzaje WZW – typu D, E oraz G – pojawiają się znacznie rzadziej niż poprzednie. Warto zauważyć, że wirusowe zapalenie wątroby typu D występuje zawsze w połączeniu z WZW typu B. Do zakażenia dochodzi równocześnie z wirusem WBV lub w efekcie namnożenia wirusów u osoby zakażonej wirusem WZW B. Wirusowe zapalenie wątroby typu E to choroba, która nie występuje w Polsce – najczęściej spotyka się je w rejonach Azji Wschodniej oraz Południowej. Do zakażenia dochodzi poprzez kontakt z zanieczyszczoną wodą lub żywnością. Ostatni z typów, wirus HGV, przenosi się drogą płciową lub pozajelitowo (np. podczas przetaczania krwi).

Wirusowe zapalenie wątroby – objawy

W zależności od typu wirusa choroba wątroby może przybierać formę bezobjawową, skąpoobjawową lub pełnoobjawową. W wielu przypadkach objawy początkowe WZW przypominają te, które są charakterystyczne dla grypy lub przeziębienia (np. podwyższona temperatura, bóle mięśni i stawów), jednak po okresie inkubacji, który może trwać od kilku tygodni do 6 miesięcy, mogą pojawić się dodatkowe symptomy. Do najczęściej pojawiających się objawów wirusowego zapalenia wątroby zaliczamy:

• zażółcenie skóry, błon śluzowych i białkówki oczu, co spowodowane jest nagromadzeniem się bilirubiny w surowicy krwi oraz tkankach naszego organizmu. Żółtaczka jest najczęstszym objawem zakażenia wirusem typu B;
• osłabienie organizmu, uczucie ciągłego zmęczenia;
• ból brzucha pod żebrem z prawej strony i powiększenie obwodu brzucha, co związane jest z powiększeniem wątroby;
• brak apetytu;
• spadek masy ciała;
• ciemny kolor moczu i jasny kolor stolca;
• podwyższony poziom enzymów wątrobowych we krwi.

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby (WZW)

W przypadku pojawienia się charakterystycznych objawów, które mogą świadczyć o wirusowym zapaleniu wątroby, należy przede wszystkim wykonać badania diagnostyczne w kierunku WZW. Pamiętajmy, że wczesne postawienie diagnozy pozwala na szybkie wdrożenie odpowiedniego leczenia, a także ograniczenie ryzyka wystąpienia potencjalnych powikłań choroby.

W diagnozowaniu wirusowego zapalenia wątroby typu B oraz C niezbędne jest wykonanie dwóch wskaźników: antygenu Hbs, który informuje o wirusowym zapaleniu wątroby typu B, a także przeciwciał przeciw HCV, które stanowią wskaźnik WZW typu C. Oba badania są obowiązkowe u kobiet w ciąży, by ustalić, czy ciężarna nie jest zakażona wirusem WZW.

Powyższe badania laboratoryjne warto połączyć z wykonaniem morfologii krwi, prób wątrobowych, oznaczeniem albumin w surowicy oraz komórek mięśni i wątroby, a także badaniem aktywności układu krzepnięcia. Wszystkie te badania umożliwiają wczesne wykrycie choroby i uniknięcie powikłań.

Leczenie WZW – wirusowego zapalenia wątroby

Wirusowe zapalenie wątroby to choroba, która często ustępuje samoistnie, jednak warto mieć na uwadze, że w wielu przypadkach nieleczone schorzenie może doprowadzić do poważnych powikłań. Czas i sposób leczenia jest tu uzależniony zarówno od typu wirusa, który spowodował chorobę, a także czasu, który upłynął od momentu zakażenia.

Bez względu na to, czy konieczne będzie leczenie szpitalne czy też leczenie domowe, ważne jest, by chory jak najwięcej wypoczywał, co pomaga w zwiększeniu przepływu krwi i regeneracji wątroby. Niezwykle istotne jest także odstawienie alkoholu i odpowiednia lekkostrawna dieta, która pozytywnie wpłynie na regenerację uszkodzonych komórek wątrobowych. Posiłki należy przygotowywać ze świeżych produktów, bogatych w witaminę B i witaminę C.

Profilaktyka wirusowego zapalenia wątroby (WZW)

Sposób leczenia wirusowego zapalenia wątroby uzależniony jest od wyników badań pacjenta i wywiadu przeprowadzonego przez lekarza. Jednym z podstawowych elementów leczenia choroby jest jej zapobieganie – stosowane metody mogą się różnić w zależności od typu wirusa. W przypadku WZW typu A należy zadbać o dokładne przestrzeganie zasad higieny osobistej, natomiast w WZW typu B powinniśmy unikać bezpośredniego kontaktu błon śluzowych i ran skóry z rzeczami, które mogą stanowić źródło zakażenia. W profilaktyce WZW istotną kwestią jest również troska o higienę i dezynfekcję narzędzi zarówno przez ośrodki służby zdrowia, jak również osoby świadczące usługi m.in. jako fryzjer, kosmetyczka lub tatuażysta.

Warto pamiętać, że najskuteczniejszą formą profilaktyki chorób wirusowych wątroby jest szczepienie przeciwko WZW A (szczepionka zalecana) oraz WZW B, która jest szczepionką obowiązkową dla noworodków, młodzieży, pracowników służby zdrowia oraz osób z bliskiego otoczenia zakażonych. Dla pozostałych grup osób jest to szczepienie zalecane, jednak zapewniające dużą ochronę przed zakażeniem wirusem WZW.

Autor artykułu:
tech. farm. Monika Kędzierska