Astma jest przewlekłą chorobą zapalną dróg oddechowych, na którą cierpi wiele milionów ludzi na całym świecie. W naszym kraju astmę zdiagnozowano u ponad 4 milionów osób, w tym 10% z nich to dzieci. Co więcej, ilość chorych wzrasta i nic nie wskazuje na to, że problem uda się w najbliższym czasie opanować.

Charakterystyka astmy

Astma polega na kurczeniu się oskrzeli, a to utrudnia przepływ powietrza do płuc podczas wydechu. W efekcie pojawiają się trudności w oddychaniu, wrażenie ucisku w klatce piersiowej, napady duszności i obniżona wydolność wysiłkowa. Bardzo charakterystyczny jest także świszczący oddech oraz ciężki do opanowania kaszel. Wszystkie dolegliwości wynikają ze stanu zapalnego dróg oddechowych i w dużym stopniu zmniejszają komfort życia. W łagodnych stanach astmy objawy często ustępują samoistnie, natomiast w wielu przypadkach konieczne okazuje się podanie odpowiednich leków.

Wyróżnia się dwa rodzaje astmy. Zdecydowanie najczęściej występującą postacią tej choroby jest astma alergiczna, której przyczyny tkwią w nadwrażliwości na określone substancje bądź związki chemiczne zwane alergenami. Alergeny, jak pyłki czy roztocza są zupełnie neutralne dla układu immunologicznego zdrowego człowieka, natomiast u chorych łączą się z przeciwciałami typu IgE na powierzchni komórek tucznych zwanych mastocytami. Prowadzi to do uwolnienia związków odpowiedzialnych za symptomy uczuleniowe, głównie histaminy. Druga postać astmy ma charakter niealergiczny i mechanizm jej powstawania jest słabiej poznany. Występuje zazwyczaj u osób dorosłych.

Przyczyny powstawania astmy i jej diagnozowanie

Trudno precyzyjnie wskazać przyczyny astmy, ale duże znaczenie mają czynniki genetyczne. Ryzyko zachorowania  wzrasta, jeżeli w rodzinie ktoś zmagał się już z tą dolegliwością. Lekarze podkreślają, że jednym z winowajców rozwoju astmy w ostatnich latach jest obecny styl życia. Z jednej strony przesadnie dba się o higienę i dzieci często są trzymane wręcz w sterylnych warunkach, a wtedy ich układ odpornościowy nie ma na co dzień kontaktu z alergenami i nie potrafi normalnie na nie reagować. Jednocześnie występuje ogromne zanieczyszczenie powietrza, które dodatkowo osłabia odporność. Czynnikiem ryzyka jest także dym papierosowy, to jeden z powodów, dla których powinniśmy przestać je palić.

W wielu przypadkach astma wynika z nieleczonego alergicznego nieżytu nosa lub atopowego zapalenia skóry u dzieci. Coraz częściej zwraca się też uwagę na niewłaściwą dietę obfitującą w cukier, mięso i żywność mocno przetworzoną, która ma właściwości prozapalne. Choroba ta może również rozwijać się pod wpływem zbyt intensywnego i długotrwałego treningu fizycznego i być następstwem stosowania niektórych leków, a zwłaszcza beta-blokerów oraz aspiryny.

Przy podejrzeniu astmy należy udać się do lekarza pierwszego kontaktu, który skieruje pacjenta do poradni alergologicznej i pulmonologicznej. W tej pierwszej przeprowadza się testy mające na celu ustalenie, jaki alergen stanowi przyczynę problemu. Z kolei w pulmonolog wykonuje badanie spirometryczne, które pomaga zdiagnozować chorobę.

Leczenie astmy

Ataki astmy mogą niekiedy mieć charakter bardzo ostry, ale zazwyczaj choroba przebiega dość łagodnie. Wiele zależy od tego, na ile osoba chora stosuje zalecenia lekarza prowadzącego, a z tym bywa różnie. W leczeniu stosuje leki przeciwzapalne, rozkurczające oskrzela, a przede wszystkim glikokortykosteroidy. Te ostatnie dawniej przyjmowano w postaci doustnej i wywoływały różne skutki uboczne, jak nadciśnienie, otyłość czy cukrzycę. Jednak nowoczesne glikokortykosteroidy mają postać wziewną i skutecznie hamują procesy zapalne, a jednocześnie nie mają negatywnego wpływu na zdrowie.

Poza leczeniem farmakologicznym należy też zwrócić uwagę na styl życia. Na pewno trzeba unikać dymu papierosowego, a dobre efekty można uzyskać poprzez odpowiednią dietę. Lepiej zrezygnować z nabiału, fast foodów i cukru, a włączyć do codziennego menu duże ilości warzyw i owoców. Bardzo polecane są też ryby bogate w kwasy tłuszczowe omega-3. Zaobserwowane dobre efekty przy diecie bezglutenowej. Korzystnie działa miód czy inhalacje z naturalnych olejków eterycznych, głównie olejku eukaliptusowego. Zaleca się również picie ziół o charakterze wykrztuśnym np. aminku bądź krokosza barwierskiego.

Warto zaś pamiętać, że dzieci chorują na astmę o podłożu alergicznym, głównie atopowym i dlatego tak istotne w terapii będzie wyeliminowanie alergenów wywołujących objawy i to zarówno tych wziewnych, jak i pokarmowych.