Na polach i łąkach, w lasach oraz nad jeziorami – rośliny lecznicze można spotkać dosłownie wszędzie. Natura hojnie obdarzyła świat wieloma składnikami, które prawidłowo wykorzystane mają zbawienny wpływ na zdrowie. Dziś pora na przedstawienie możliwości jednego z nich. Poznaj szałwię lekarską – wyjątkowe zioło, które wyróżnia się wieloma właściwościami leczniczymi.

Szałwia lekarska – co to jest?

Szałwia lekarska, łac. Salvia officinalis L., pochodzi z obszaru basenu Morza Śródziemnego, gdzie rośnie dziko. Obecnie jest chętnie uprawiana również w wielu innych krajach prawie na całym świecie. W Polsce można ją spotkać w wielu przydomowych ogródkach, gdzie często rośnie jako roślina ozdobna.

W odpowiednich warunkach szałwia lekarska osiąga wysokość od 50 do 70 cm. Jej łodygi są lekko owłosione i wzniesione, jednak z czasem pod naporem kwiatów i pod wpływem deszczu mogą zacząć się pokładać. Wzdłuż nich wyrastają lancetowate liście w srebrzysto-zielonym kolorze. Jednak najwięcej uwagi przyciągają kwiaty. Mają one fioletowoniebieski kolor i są zebrane w nibyokółki. W sumie wyróżnia się jej ponad 700 odmian.

Szałwia lekarska kwitnie wiosną – od maja do czerwca. Lubi słoneczne stanowiska i można ją często spotkać na zboczach skał. Poznaj również inną bylinę o leczniczych właściwościach: Kocimiętka – działanie, właściwości lecznicze i uprawa.

Popularność szałwii lekarskiej – skąd się wzięła?

Popularność szałwii gwałtownie wzrosła w ostatnich latach. Stało się to dzięki nasionom szałwii hiszpańskiej, czyli chia, które robią furorę wśród osób stawiających na zdrowy tryb życia. Stanowią one bogate źródło:

• kwasów omega-3,
• błonnika,
• fosforu,
• wapnia,
• białka,
• antyoksydantów.

Zawierają także pokaźny zestaw witamin, dzięki czemu stały się rozchwytywanym naturalnym suplementem diety, szczególnie w grupie osób, które regularnie uprawiają sport.

Nie można jednak zapominać, że szałwia hiszpańska i szałwia lekarska, która jest głównym bohaterem niniejszego wpisu, to dwa różne gatunki rośliny o podobnej nazwie. Dlatego też nie można stosować nasion szałwii lekarskiej jako zamiennika dla ziaren szałwii hiszpańskiej. Więcej informacji o nasionach szałwii hiszpańskiej znajdziesz w naszym artykule na blogu: Nasiona chia – tajemnica Azteków.

Skarbnica szałwii – co zawiera?

W medycynie wykorzystuje się wysuszone ulistnione szczyty pędów szałwii, które z uwagi na składniki w nich zawarte wyróżniają się wieloma właściwościami. Nic dziwnego, że łacińskie słowo salvus, od którego wzięła nazwę ta roślina, oznacza „zdrowie”, a sama szałwia przez niektórych jest traktowana jako naturalny antybiotyk.

W liściach szałwii znajduje się wiele substancji aktywnie i pozytywnie wpływających na zdrowie: Są to m.in.:

• eteryczne olejki lotne, a wśród nich: cyneol, pimen, tujon, kamfora i bornel – wspomagają one procesy przeciwdrobnoustrojowe,
• garbniki, trójterpeny, flawonoidy, gorycze, karnozole i estriole – to właśnie one zapewniają szałwii lekarskiej właściwości przeciwutleniające, odkażające, przeciwzapalne i grzybobójcze,
• witaminy: A, B1, C i PP (niacynę) – wspierają prawidłową pracę organizmu,
• pierwiastki: żelazo, sód, magnez, wapń, cynk i potas – pomagają utrzymać zdrowie i dobre samopoczucie.

Ze względu na tak bogaty skład, warto rozważyć wdrożenie szałwii lekarskiej do swojej diety i spożywać ją co jakiś czas.

Właściwości lekarskie szałwii – na co się ją stosuje?

Składniki aktywne obecne w liściach szałwii lekarskiej mają wiele właściwości. Pomagają m.in.:

• poprawiać funkcjonowanie układu pokarmowego poprzez pobudzanie produkcji soku żołądkowego, co wspiera stymulowanie procesów trawiennych – tym samym napar z rośliny wspomaga łagodzenie bólów brzucha, poprawę perystaltyki jelit i zapobieganie wzdęciom; szałwia może również być pomocna przy problemach z wątrobą,
• obniżać poziom cukru we krwi,
• zmniejszać ilość produkowanego mleka, a przez to przyczynić się do zatrzymania laktacji – tym samym mogą wspierać walkę np. z zapaleniem piersi,
• łagodzić objawy zapalenia gardła i skóry,
• walczyć z kaszlem,
• eliminować drobnoustroje, w tym grzyby i bakterie,
• łagodzić objawy menopauzy,
• zmniejszać produkcję potu i sebum,
• redukować widoczność porów.

Dzięki tym właściwościom szałwia lekarska jest chętnie wykorzystywana na rynku farmaceutycznym jako wsparcie przy zwalczaniu różnych dolegliwości związanych np. z zakażeniem drobnoustrojami.

Więcej informacji o infekcjach bakteryjnych i wirusowych znajdziesz w artykule: Zapalenie gardła – wirusowe czy bakteryjne? Jak je rozpoznać i leczyć?

Zastosowanie szałwii lekarskiej – do czego można ją wykorzystać?

Wiesz już, w czym tkwi sekret szałwii. Sprawdź więc, przy jakich komplikacjach zdrowotnych stosuje się ją najczęściej.

W polskiej kulturze szałwia jest popularnym elementem terapii dolegliwości gardła i jamy ustnej. Płukanki naparem z szałwii stosuje się w przypadkach:

• zapalenia gardła,
• wystąpienia aft,
• owrzodzeń,
• pleśniawek w okolicy jamy ustnej.

Szałwia może być też pomocna w przypadku krwawiących dziąseł – zawarte w niej składniki aktywne pomogą zwalczyć drobnoustroje oraz złagodzić podrażnienia. Dzięki temu wspierają procesy zapobiegające rozwojowi stanu zapalnego, który mógłby przyczynić się do zaostrzenia dolegliwości. Dlatego też wyciąg z szałwii jest również popularnym składnikiem leków w formie tabletek i w sprayu oraz suplementów diety na ból gardła.

Jednak możliwości szałwii nie ograniczają się jedynie do leczenia stanów zapalnych gardła i jamy ustnej. Ponadto roślina jest przydatna w przypadku dolegliwości, z którymi zmaga się każda kobieta. Substancje aktywne zawarte w wywarze z szałwii wspomagają:

• niwelowanie objawów menopauzy,
• hamowanie laktacji,
• redukowanie dolegliwości miesiączkowych.

Z tego powodu herbaty z szałwii lekarskiej są często spożywane przez kobiety, które chcą odstawić pociechy od piersi, zwalczyć problem z nadmierną produkcją mleka, pokonać zapalenie piersi czy też bezboleśnie przetrwać kolejną miesiączkę.

Składniki aktywne obecne w zielu pomagają także koić nerwy i podnosić poziom koncentracji, dlatego herbatka z szałwii jest rekomendowana do spożycia w stanach pobudzenia nerwowego, a także np. przed egzaminami czy innymi ważnymi wydarzeniami.

Poznaj inne sposoby na uspokojenie się z artykułu: Muzyka relaksacyjna na skołatane nerwy.

Szałwia lekarska dla dzieci – czy można ją podawać pociechom?

Wiele osób interesuje się naturalnymi środkami do walki z dolegliwościami u dzieci. Zioła często są traktowane jako zdrowsze alternatywy leków dostępnych na rynku. Należy jednak pamiętać, że nie każde z nich może być podawane najmłodszym. Co więcej, po podaniu suszu mogą wystąpić objawy alergii, takie jak np. pokrzywka, kaszel czy duszności.

Nie znaleziono wskazówek odnośnie do bezpieczeństwa spożywania szałwii lekarskiej przez dzieci, dlatego przed podaniem jej pociesze najlepiej jest skontaktować się z pediatrą w celu ustalenia postępowania i dobrania stosownej ilości produktu. Jednak niezależnie od tego, czy odbyto wizytę u specjalisty, czy też nie, po podaniu dziecku herbaty z szałwii lekarskiej należy bacznie je obserwować. Dzięki temu zdążysz wykryć jakiekolwiek objawy uczulenia i będziesz mógł szybko zareagować w odpowiedni sposób.

Poznaj zasady żywienia dzieci z artykułu: Zdrowa dieta dziecka – 5 przykazań.

Szałwia do picia – jak przygotować napar?

Wiele osób zastanawia się, czy można pić szałwię. Zdecydowanie tak. Ziele z tej rośliny może być bezpiecznie spożywane, jak i stosowane zewnętrznie. Warto jednak pamiętać o umiarze. Wypicie trzech szklanek naparu z liści szałwii lekarskiej może przyczynić się do wysuszenia błony śluzowej jamy ustnej, dlatego nie należy przekraczać tej ilości.

Jak zrobić szałwię do picia?

Aby przygotować napar z szałwii do picia, należy najpierw przygotować susz. Możesz kupić go w sklepie bądź też zebrać ziele samodzielnie, jeśli np. rośnie w Twoim ogrodzie. Następnie trzeba:

• zagotować wodę,
• wsypać 1 łyżeczkę suszu do kubka,
• zalać liście wrzątkiem,
• przykryć naczynie talerzykiem,
• odstawić na 15 minut,
• odcedzić bądź wypić uważając, aby nie połknąć suszu.

Napar z szałwii ma bardzo specyficzny smak – lekko cytrynowy i pikantny z sosnowo-eukaliptusowym posmakiem. Można go złagodzić, np. skracając czas parzenia bądź dodając do napoju łyżeczkę miodu. Warto pamiętać, że jeśli nie odcedzisz naparu, płyn będzie się stawał coraz bardziej gorzki i pikantny.

Można również przyrządzić napój z szałwii w wersji na zimno. Aby to zrobić:

• wsyp 1 łyżeczkę ziela do butelki,
• zalej susz zimną wodą,
• umieść naczynia w lodówce na min. 12 godzin,
• przecedź całość przez sitko, aby uzyskać klarowny płyn.

Po tym czasie wystarczy wymieszać przygotowany napój z miodem i kostkami lodu, aby otrzymać orzeźwiającą herbatę idealną na upalne dni.

Jak przygotować napar z szałwii do płukania?

Napar z szałwii można nie tylko pić, ale również wykorzystać do płukania jamy ustnej, zwłaszcza w przypadku np. bólu zęba, nieprzyjemnego zapachu z ust czy też obecności aft. Aby zrobić odpowiedni płyn:

• zagotuj wodę,
• wsyp do naczynia 1 łyżkę suszu,
• zalej ziele wrzątkiem,
• przykryj naczynie talerzykiem,
• odstaw na 15 minut,
• odcedź napar,
• poczekaj, aż napój wystygnie.

Chłodnym naparem z szałwii płucz dokładnie jamę ustną i gardło przez kilka minut, a następnie wypluj do zlewu. Nie należy go połykać.

Tak przygotowany napar można również wykorzystać do robienia okładów, np. na miejsca podrażnione, z ranami czy egzemą. Może także być używany np. na naciągnięte stawy. Wystarczy wówczas zanurzyć materiał lub gazę w napoju i przyłożyć do wybranego miejsca.

Szałwia: nie tylko zdrowie – gdzie jeszcze znajduje zastosowanie?

Właściwości szałwii są wykorzystywane także w pielęgnacji skóry ciała i twarzy oraz włosów. Dlatego ekstrakt rośliny można znaleźć w:

• balsamach,
• żelach do higieny intymnej,
• żelach do mycia twarzy,
• kremach,
• peelingach.

Wyciąg i olejek z szałwii najczęściej jest dodawany do preparatów, które są przeznaczone do stosowania w przypadku łupieżu, łojotoku, trądziku, podrażnień czy zaczerwienień. Zawarte w nich składniki aktywne pomagają zwalczać różne drobnoustroje, a tym samym wspierają walkę z chorobami dermatologicznymi. Dodatkowo wspomagają redukcję widoczności porów, dzięki czemu pomagają uzyskać efekt zdrowej skóry.

Warto pamiętać, że do pielęgnacji skóry czy włosów można wykorzystywać nie tylko gotowe ekstrakty czy olejki z szałwii, ale także samodzielne przygotowane napary z ziela. Dobrze sprawdzą się np. do płukania włosów czy przemywania twarzy.

Szałwia wchodzi także w skład produktów do pielęgnacji jamy ustnej: past do zębów i płynów do płukania ust, jest też stosowana jako środek wzmacniający w kosmetykach do włosów: szamponach i farbach. Dzięki swoim właściwościom pomagają odżywiać cebulki włosów, a przez to wspierają utrzymanie zdrowych kosmyków.

Płukanka do włosów z szałwii – jak zrobić?

Płukanki do włosów to płyny, którymi polewa się włosy na zakończenie ich pielęgnacji. Ich stosowanie ma na celu zamknięcie łusek kosmyków i zatrzymanie składników wewnątrz pasm. W rezultacie substancje zawarte w samodzielnie robionych kosmetykach pomagają przywrócić włosom gładkość, miękkość i blask.

Aby przygotować płukankę do włosów z szałwii:

• zagotuj wodę,
• wsyp do szklanki 3 łyżki suszu – w przypadku długich włosów przygotuj dwie szklanki naparu,
• zalej ziele wrzątkiem i przykryj talerzykiem,
• poczekaj, aż płyn wystygnie,
• polej czyste włosy chłodną płukanką,
• odciśnij nadmiar wody z kosmyków,
• zakończ pielęgnację włosów tak jak zawsze.

Po wypłukaniu pasm naparem z szałwii nie trzeba go spłukiwać czystą wodą. Można pozostawić płyn na włosach do kolejnego mycia. Szałwia lekarska to ciekawe ziele, które powinno na stałe zagościć w domowym zielniku w każdym domu!

Literatura:

http://www.postepyfitoterapii.pl/wp-content/uploads/2016/02/pf_2015_263-267.pdf
https://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-article-e059e869-713e-458b-a715-7e3c6f5f1164/c/491-497.pdf
https://ptfarm.pl/pub/File/bromatologia_2011/3/667-672.pdf
https://docplayer.pl/13036453-Szalwia-lekarska-salvia-officinalis-l.html
https://journals.viamedica.pl/advances_in_palliative_medicine/article/viewFile/29465/24222
http://www.sbc.org.pl/dlibra/doccontent?id=100702
https://rcin.org.pl/Content/122751/POZN271_153182_biotechnologia-2004-no2-grzegorczyk.pdf
https://phmd.pl/api/files/view/408590.pdf

Autor artykułu: tech. farm. Katarzyna Talpa