Żeń-szeń, popularnie nazywany także korzeniem życia, cudem świata lub boskim zielem, jest jedną z roślin o wyjątkowych właściwościach adaptogennych. Żeń-szeń wykazuje korzystny wpływ na cały organizm człowieka – wspiera pracę układu immunologicznego i hormonalnego, łagodzi stres, a także działa jak naturalny afrodyzjak. Jaki żeń-szeń jest najwartościowszy, jak go wybierać i na co jeszcze pomaga ta azjatycka roślina?
Produkty wspomagające w stosowaniu diety
Żeń-szeń – co to za roślina?
Żeń-szeń (łac. Panax ginseng) to reliktowa roślina bylinowa należąca do rodziny araliowatych (Araliaceae). Pnącza, krzewy i drzewa należące do tego gatunku posiadają charakterystyczne, zdrewniałe łodygi. Zioło to znane jest w medycynie naturalnej od ponad 4000 lat. Początkowo stosowane było wyłącznie na Dalekim Wschodzie, jednak dziś żeń-szeń porasta już nie tylko północno-wschodnie Chiny, północ Półwyspu Koreańskiego i Japonię, ale także wschodnią część Rosji i dzikie tereny Ameryki Północnej.
Żeń-szeń jest rośliną o dużych wymaganiach klimatycznych i stosunkowo długim okresie wzrostu, co sprawia, że jej uprawa jest bardzo trudna. Co więcej, jest to roślina długowieczna, której wysokość sięga od 30 do 70 cm. Po czym można poznać żeń-szeń? Uwagę powinny przykuć przede wszystkim biało-różowe lub seledynowe kwiaty kwitnące latem oraz jagodokształtne owoce o jaskrawoczerwonym odcieniu. Korzeń żeń-szenia wyglądem przypomina słabo rozgałęzione, jasnokremowe kłącze – ten specyficzny kształt korzenia sprawia, że roślina często określana jest jako „człowiek-korzeń”.
Witaminy i suplementy
Żeń-szeń – rodzaje
Żeń-szeń występuje w ponad 20 różnych odmianach, które porastają różne części świata na półkuli północnej. W medycynie naturalnej najczęściej stosowany jest Panax ginseng, czyli żeń-szeń azjatycki. Oprócz niego wyróżnia się także:
- żeń-szeń syberyjski (łac. Eleutherococcus senticosus), inaczej eleuterokok kolczasty, to roślina o zbliżonych właściwościach do żeń-szenia jednak nie jest ona typową odmianą tej rośliny. Za sprawą zawartych w nim eleuterozydów pobudza on ośrodkowy układ nerwowy, przez co zwiększa wydolność fizyczną i psychiczną organizmu;
- żeń-szeń koreański (łac. Korean Panax ginseng) – gatunek żeń-szenia, który wyróżnia się czerwonym zabarwieniem korzenia, a także korzystnym wpływem na zwiększenie witalności oraz poprawę przepływu krwi;
- żeń-szeń indyjski (łac. Withania somnifera) – podobnie jak w przypadku żeń-szenia syberyjskiego nie jest on bezpośrednią odmianą żeń-szenia azjatyckiego. Jest to inna nazwa ashwagandhy, czyli jednego z popularnych adaptogenów. Właściwości żeń-szenia indyjskiego są zbliżone do tych, które są charakterystyczne dla klasycznej odmiany rośliny;
- żeń-szeń amerykański (łac. Panax quinquefolius), inaczej nazywany żeń-szeniem pięciolistnym, to roślina rosnąca na obszarze Stanów Zjednoczonych i Kanady, stanowiąca odmianę żeń-szenia chińskiego.
Żeń-szeń – skład
Korzeń żeń-szenia zawiera ponad 200 substancji chemicznych, które wykazują korzystny wpływ na organizm człowieka. Wśród nich na szczególną uwagę zasługują saponiny triterpenowe, czyli ginsenozydy. W żeń-szeniu występuje około 80 różnych związków saponinowych, które różnią się pomiędzy sobą budową. Rozróżnia się trzy typy tych substancji, a mianowicie dammaran, kwas oleanolowy i ocotillol.
Ponadto korzeń żeń-szenia dostarcza organizmowi szereg innych składników odżywczych, takich jak:
- witamina C, E i te z grupy B (B1, B2 oraz B12);
- mikroelementy, takie jak żelazo, magnez, wapń, krzem, fosfor, mangan, cynk, molibden oraz siarka;
- poliacetyleny;
- związki fenolowe;
- fitosterole;
- olejki eteryczne;
- cukry.
Żeń-szeń – działanie i zastosowania
Pierwsze informacje na temat właściwości żeń-szenia pochodzą z 38-33 r. p.n.e., jednak wielu badaczy jest zdania, że roślina ta mogła być wykorzystywana w medycynie naturalnej nawet 5000 lat temu. W Europie popularność żeń-szenia wzrosła w 1274 roku, kiedy to Marco Polo sprowadził go na kontynent.
Żeń-szeń zawdzięcza swoje cenne właściwości lecznicze zawartym w nim ginsenozydom, które wykazują działanie antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwcukrzycowe oraz wazodylatacyjne (możliwość rozszerzenia światła naczyń krwionośnych, co skutkuje spadkiem ciśnienia tętniczego). Co więcej, ginsenozydy odpowiadają za poprawę odporności, a także wsparcie sprawności intelektualnej oraz seksualnej.
Jak podają liczne badania na temat właściwości wyciągu z Panax ginseng, żeń-szeń wykazuje działanie ochronne w sytuacji narażenia organizmu na niekorzystny wpływ czynników środowiskowych, np. wolnych rodników lub promieniowania jonizującego. Z uwagi na właściwości adaptogenne żeń-szeń przyczynia się również do poprawy samopoczucia i zwiększenia odporności na stres.
Żeń szeń na wsparcie pracy serca i cukrzycę
Zawarte w żeń-szeniu ginsenozydy przyczyniają się do obniżenia poziomu cholesterolu we krwi, a także do wzrostu frakcji „dobrego” cholesterolu HDL. Korzeń żeń-szenia działa również przeciwzakrzepowo i pobudza pracę serca. Warto również dodać, że zaobserwowano korzystny wpływ żeń-szenia na obniżenie poziomu cukru we krwi oraz regulację produkcji insuliny poprzez jego oddziaływanie na gruczoł nadnerczowy.
Żeń-szeń na potencję
Ginsenozydy to składniki odpowiedzialne nie tylko za prawidłową pracę serca i gospodarki cukrowo-insulinowej, ale także za podniesienie libido u kobiet i mężczyzn. Korzeń żeń-szenia pomaga mężczyznom w zaburzeniach erekcji poprzez zwiększenie uwalniania tlenku azotu w organizmie, który wspiera rozkurcz naczyń krwionośnych i powoduje zwiększenie napływu krwi do penisa. Warto jednak zaznaczyć, że takie działanie wykazuje wyłącznie żeń-szeń koreański.
Żeń-szeń dla sportowców
Jak potwierdzają niektóre badania, ekstrakt z korzenia żeń-szenia pomaga w sprawnym zużyciu tlenu w komórkach organizmu, w efekcie czego obniża poziom kwasu mlekowego we krwi, odpowiedzialnego za powstawanie bólów mięśniowych. Dolegliwości te pojawiają się zazwyczaj po intensywnym wysiłku fizycznym, gdy w komórkach organizmu znajduje się zbyt mało tlenu. Sportowcy przyjmujący preparaty z żeń-szeniem mogą zatem liczyć nawet na dwukrotne obniżenie stężenia kwasu mlekowego we krwi.
Żeń-szeń – przeciwwskazania
Przyjmowanie preparatów z żeń-szeniem przez kobiety w ciąży może przyczynić się do rozwoju wad wrodzonych płodu, dlatego też nie należy przyjmować ich zarówno w okresie ciąży, jak i podczas karmienia piersią. Co więcej, żeń-szeń to zioło, które nie powinno być stosowane również przez:
- dzieci;
- osoby przyjmujące warfarynę, czyli lek wykorzystywany w leczeniu zakrzepicy i zatorowości płucnej;
- osoby przyjmujące leki sterydowe i inhibitory MAO;
- osoby zmagające się z kołataniem serca i bezsennością;
- kobiety po menopauzie – ze względu na działanie estrogenowe może u nich pojawić się krwawienie z dróg rodnych.
Żeń-szeń – skutki uboczne
Warto pamiętać, że spożywanie zbyt dużych dawek wyciągu z żeń-szenia może powodować wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia rytmu serca, biegunkę lub wysypkę (tzw. syndrom żeń-szeniowy). W niektórych przypadkach żeń-szeń może przyczynić się również do powstania stanu hipoglikemii lub rozwoju cukrzycy typu II u osób zdrowych. Żeń-szeń nie powinien być także przyjmowany wieczorem oraz podczas picia dużych ilości kawy, ponieważ może wywołać bezsenność.
Żeń-szeń – gdzie kupić i jaki wybrać?
Obecnie na rynku suplementów diety znajdziemy duży wybór preparatów zawierających korzeń żeń-szenia lub suchy wyciąg z korzenia żeń-szenia, które dostępne są zazwyczaj w formie tabletek lub kapsułek. W aptekach i sklepach zielarskich możemy spotkać się także ze sproszkowanym korzeniem lub suszem, który należy zawsze przyjmować zgodnie z zaleceniami producenta.
Wiele osób zastanawia się, jaki żeń-szeń należy wybrać, by wykazał korzystny wpływ na nasz organizm. Otóż najważniejszą kwestią jest sprawdzanie składu danego preparatu oraz tego, jaka odmiana rośliny jest w nim zawarta. Tylko w ten sposób możemy mieć pewność, że kupujemy wartościowy i sprawdzony produkt, który dostarczy naszemu organizmowi cennych składników odżywczych.
Autor artykułu: tech. farmaceutyczny Monika Kędzierska
