Oczy należą do najważniejszych narządów zmysłu, które dostarczają nam około 80% informacji o otoczeniu. Nic zatem dziwnego, że każdy, nawet najmniejszy ból oka wzbudza w nas niepokój i wprowadza duży dyskomfort w życiu codziennym. Warto jednak pamiętać, że ból oczu może mieć różne podłoża, często związane nie tylko z narządem wzroku, ale i z sąsiadującymi strukturami, np. zatokami. W związku ze zbliżającym się Światowym Dniem Okulistyki chcielibyśmy przybliżyć najczęstsze przyczyny bólu oka i choroby, które objawiają się bólem gałki ocznej.

Przyczyny bólu oka

Oczy to narządy o bardzo skomplikowanej, a zarazem delikatnej budowie. Nawet najmniejsze naruszenie struktury oka może wywołać charakterystyczny ból, obrzęk oka, pieczenie lub łzawienie. Jeżeli ból oczu spowodowany jest dostaniem się na powierzchnię gałki ocznej ciała obcego, urazem mechanicznym lub oparzeniem, źródło dolegliwości bólowych jest dla nas oczywiste. W większości przypadków ból oka lub oczu pojawia się jednak samoistnie i stanowi dodatkowy objaw towarzyszący innym schorzeniom.

Wśród chorób, które mogą wywołać ból oka, zalicza się m.in.:

• jaskrę – według statystyk WHO jaskra jest drugim (tuż po zaćmie) schorzeniem, które może doprowadzić do całkowitej utraty wzroku. Pierwszymi niepokojącymi objawami jaskry są: światłowstręt, łzawienie oczu, a także nagły ból głowy i oka. Ból oka często przechodzi na kości twarzy, a nawet tył głowy;
• zapalenie zatok – w przypadku problemów z zatokami najczęściej mamy do czynienia z bólem oczodołów. Charakterystycznym objawem jest ból oka w rogu, ból nad lub za okiem, a także tępy ból po jednej stronie głowy, któremu towarzyszy katar oraz gorączka;
• jęczmień – jest to ostre, miejscowe zakażenie powiek, które najczęściej wywołane jest przez bakterie z rodziny gronkowców. Jęczmień poznamy po obecności bolesnej grudki na powiece po stronie zewnętrznej lub wewnętrznej. Chorobie towarzyszy ból oka przy mruganiu, zaczerwienienie oka oraz ból głowy;
• zapalenie spojówek – w przypadku stanu zapalnego spojówek ból oka występuje wraz z mocnym przekrwieniem i łzawieniem oka, a czasami także z ropnym wyciekiem. Zapalenie spojówek może być spowodowane reakcją alergiczną związaną z uczuleniem na pyłki roślin, środki czystości lub kosmetyki;
• zapalenie nerwu wzrokowego – choroba ta objawia się głównie bólem oka przy poruszaniu gałką oczną, co związane jest z obrzękiem w okolicach osłonek nerwu wzrokowego. Schorzeniu często towarzyszy również osłabienie ostrości widzenia oraz trudności w rozpoznawaniu kolorów. Pamiętajmy, że zapalenie nerwu wzrokowego może być także jednym z pierwszych symptomów rozwijającego się stwardnienia rozsianego.

Ból oka – zespół suchego oka

Mówiąc o zespole suchego oka, mamy na myśli grupę schorzeń, które związane są z nieprawidłowym nawilżeniem powierzchni oka przez tzw. film łzowy. Zespół suchego oka najczęściej objawia się takimi dolegliwościami jak pieczenie oczu, uczucie dyskomfortu, wrażenie ciała obcego w oku (zazwyczaj określane jako „uczucie piasku pod powiekami”), a także nasilone łzawienie. Warto zauważyć, że tego typu objawy pojawiają się głównie u osób, które przebywają w pomieszczeniach zapylonych lub klimatyzowanych, a także u osób wykonujących prace biurowe.

Ból oka u dziecka

Ból oka u dziecka towarzyszy zazwyczaj stanom zapalnym i objawia się m.in. łzawieniem, zaczerwienieniem lub pieczeniem oka. Jeżeli dziecko zmaga się z infekcją wirusową, np. nieżytem górnych dróg oddechowych, może skarżyć się na ból oka przy poruszaniu gałką, bólem oka przy patrzeniu w bok lub podczas dotyku.

Jeżeli natomiast bolące oko u dziecka nie jest wynikiem infekcji, lecz pojawia się nagle, może być to oznaka urazu mechanicznego lub przedostania się ciała obcego do oka. W takiej sytuacji niezbędna będzie wizyta u okulisty, który oceni stan narządu wzroku dziecka.

Ból głowy i oka jednostronny

Jednostronny ból głowy, któremu towarzyszy ból oka z tej samej strony jest stosunkowo częstym zjawiskiem. Związany jest zazwyczaj ze schorzeniami okulistycznymi lub neurologicznymi. Jeżeli zmagamy się z nagłym bólem głowy i oka po prawej stronie, możemy mieć do czynienia z migreną oczną z aurą lub napięciowym bólem głowy, który często objawia się także światłowstrętem i wymiotami. Zdarza się, że przyczyną bólu głowy i oka po prawej stronie jest również klasterowy ból głowy (zespół Hortona) lub atak jaskry.

Warto zauważyć, że podobne objawy daje ból głowy i oka po lewej stronie, który również może mieć związek z nadmiernym napięciem gałki ocznej, a także wyrzynającymi się ósemkami, zapaleniem ucha lub zapaleniem nerwu trójdzielnego, czyli inaczej rwą twarzową.

Ból oczu a COVID-19

W ostatnim czasie dużo mówi się na temat bólu oka w kontekście zakażenia wirusem SARS-CoV-2. Jak potwierdzają lekarze, jednym z pierwszych objawów COVID-19 może być tzw. „pink eye” (różowe oko), czyli nieswędzące zapalenie spojówek. Charakterystyczną dolegliwością dla przebiegu COVID-19 jest również ból gałki ocznej, któremu towarzyszy światłowstręt, uczucie dyskomfortu oraz zmęczenie oczu, które utrzymuje się przez dłuższy okres.

Ból oka – diagnostyka i leczenie

Jeżeli przyczyna bólu oka nie jest nam znana, pierwszym krokiem, jaki należy podjąć, jest wizyta u okulisty. Lekarz przeprowadza z pacjentem wnikliwy wywiad i zadaje pytania na temat lokalizacji bólu oraz nasilenia dolegliwości bólowych. Warto pamiętać, by podczas wizyty podać również wszystkie objawy, które towarzyszą bólowi oka. Następnym krokiem będzie badanie narządu wzroku, które pozwoli na ocenę ostrości widzenia, stan tęczówki, źrenic, a także dna oka.

Leczenie bólu oka uzależnione jest od źródła problemu. Jeżeli zmagamy się z ostrym i długo utrzymującym się bólu oczu, ważne jest, by nie bagatelizować tego problemu i natychmiast skontaktować się z okulistą. Jeśli doszło do kontaktu ciała obcego z gałką oczną, wówczas konieczne jest usunięcie go z powierzchni oka. W przypadku zapalenia spojówek stosuje się natomiast krople do oczu i leki przeciwbólowe.

Pamiętajmy, by każdego dnia dbać o nasze oczy, zwłaszcza jeśli jesteśmy narażeni na kontakt z różnymi czynnikami zewnętrznymi. Szczególnie ważna jest tu odpowiednia higiena oczu i doraźne stosowanie kropli nawilżających.

Autor artykułu:
mgr farm. Ewa Gac-Wardecka