Opryszczka na twarzy to dość często spotykana choroba, która najczęściej występuje w okolicy warg, chociaż może też dotyczyć innych części ciała. U wielu osób ta choroba może nie dawać objawów nawet przez wiele lat. Schorzenie może stanowić nie tylko problem natury estetycznej – nieleczona opryszczka może przyczynić się do wystąpienia ryzyka niebezpiecznych dla zdrowia pacjenta powikłań. Opryszczka może mieć różne przyczyny, ponadto jej przebieg może się nieco różnić u pacjentów. Jak wygląda opryszczka i jakie są najczęstsze przyczyny opryszczki? Po odpowiedzi na te pytania zapraszamy do naszego artykułu! Dowiesz się z niego również, jakie są rodzaje opryszczki oraz jak powinno wyglądać jej leczenie, a także jakie mogą być konsekwencje nieleczonej opryszczki.

Co to jest i jak wygląda opryszczka?

Pod pojęciem „opryszczka” kryją się zmiany skórne, które mogą pojawiać się w różnych miejscach na ciele. Opryszczka może dotykać osoby w każdym wieku, bez względu na płeć. Dotyczyć może też kobiet w ciąży oraz osób starszych. Chociaż choroba sama w sobie nie jest groźna, niekiedy mogą wiązać się z nią poważne problemy zdrowotne. Stanowi również poważny problem natury estetycznej. Szacunkowo choroba może dotykać nawet 80–90% społeczeństwa, jednak u wielu osób może przebiegać bezobjawowo. Opryszczka jest chorobą zakaźną, która może przyczyniać się do wystąpienia groźnych dla zdrowia człowieka powikłań. Do najczęstszych powikłań powstałych w efekcie rozwoju opryszczki zalicza się:

• wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze miejsc, które zostały zmienione chorobowo;
• zapalenie układu nerwowego;
• choroby, do których zalicza się zapalenie wątroby oraz opryszczkowe zapalenie mózgu;
• zapalenie siatkówki i rogówki;
• ryzyko trwałego uszkodzenia wzroku oraz ślepotę;
• pieczenie i wydzielanie wodnistej substancji z oka;
• zapalenie rdzenia kręgowego;
• w przypadku ciąży – ryzyko zakażenia płodu.

W efekcie rozwoju opryszczki na skórze mogą pojawiać się strupy, które przedłużą czas trwania choroby, doprowadzając jednocześnie do powstawania nieestetycznych blizn. Głównym źródłem zakażenia są ludzie – wirus opryszczki przenosi się wyłącznie przez kontakt z osobą chorą. Osoba, która zarazi się wirusem odpowiedzialnym za rozwój schorzenia, pozostaje nosicielem opryszczki do końca życia. U niektórych osób opryszczka może być objawem innych chorób, do których zalicza się między innymi przeziębienie lub grypę – często pojawia się przy osłabieniu odporności. Opryszczka pojawia się również w następstwie innych chorób, do których zalicza się np. łuszczycę, nadczynność lub niedoczynność tarczycy oraz zapalenie jelit.

Opryszczka – przyczyny schorzenia

Zmiany skórne wywołuje wirus opryszczki (Herpes simplex virus – HSV). Wyróżnia się dwa typy wirusa opryszczki – wirusa HSV-1, który określany jest mianem wirusa opryszczki alfa 1 oraz wirusa opryszczki HSV-2, którego inna nazwa to wirus opryszczki alfa 2. Wirus, który przedostał się do organizmu, pozostaje w nim w stanie uśpienia do końca życia żywiciela. Patogen wnika do organizmu przez błonę śluzową lub przez uszkodzoną skórę. Do zakażenia dochodzi przez bezpośredni kontakt z osobą chorą, ponieważ wirus znajduje się w wydzielinach. Po wniknięciu do organizmu wirus opryszczki pozostaje w neuronach czuciowych w postaci utajonej, natomiast w sprzyjających warunkach może przyczynić się do rozwoju opryszczki.

Opryszczka na ustach może mieć różne przyczyny – do reaktywacji wirusa może dojść np. w wyniku przewlekłego stresu, poza tym przyczynić może się też długotrwały wysiłek fizyczny oraz niedożywienie. Obecność chorób zakaźnych i towarzyszące im osłabienie organizmu to kolejne możliwe przyczyny reaktywacji wirusa. Rozwojowi opryszczki sprzyjać może też nadmierna ekspozycja na silne promieniowanie słoneczne, wyziębienie oraz przemęczenie. Jeśli u danej kobiety pojawi się opryszczka na ustach, przyczyną dolegliwości może być również miesiączka, która często prowadzi do osłabienia organizmu i większej podatności na niekorzystny wpływ czynników zewnętrznych.

Rodzaje opryszczki. Czy opryszczka jest zaraźliwa?

Jak zostało wspomniane wcześniej, opryszczka powodowana jest najczęściej przez wirusa HSV-1 oraz HSV-2. Opryszczka jest zaraźliwa. Schorzenie przenosi się przez bezpośredni kontakt z osobą chorą. Można się zarazić między innymi przez pocałunek oraz kontakt z przedmiotami, na których powierzchni obecny jest wirus. Do takich przedmiotów zalicza się np. ręczniki, sztućce, szklanki oraz maszynki do golenia. Chory zaraża już od momentu, gdy zaczyna odczuwać mrowienie charakterystyczne dla początków opryszczki i może zarażać przez cały czas jej trwania, czyli aż do momentu całkowitego wygojenia się ran.

Wyróżnia się kilka rodzajów opryszczki. Najczęściej spotykanym rodzajem opryszczki jest opryszczka wargowa. Do innych jej rodzajów zalicza się zakażenie błony śluzowej dotykające gardło oraz migdałki, które pojawia się najczęściej na języku i błonie śluzowej jamy ustnej. Często spotykana jest też opryszczka narządów płciowych, której objawy w postaci pęcherzy u kobiet są widoczne gołym okiem na kroczu oraz na wargach sromowych, natomiast u mężczyzn – na prąciu. Opryszczka może pojawiać się też w innych miejscach – niekiedy spotykana jest opryszczka na plecach, poza tym pojawiać się może również opryszczka na udzie. U niektórych osób wystąpić może opryszczka na czole, poza tym pojawiać się może również opryszczka na policzku oraz opryszczka na dłoni. Wyróżnia się też opryszczkowe zapalenie narządu wzroku, poza tym u niektórych osób pojawiać się może opryszczkowe zapalenie mózgu lub zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Możliwe objawy opryszczki

Objawy opryszczki mogą się różnić w zależności od miejsca, w którym wystąpiła. U wielu osób wirus może przez długi czas pozostawać w uśpieniu, nie dając żadnych objawów. Przy pierwotnym zakażeniu wirusem opryszczki u niektórych osób mogą z kolei pojawiać się objawy ogólne, do których zalicza się między innymi gorączkę czy bóle głowy. Wielu osobom może towarzyszyć również złe samopoczucie. Poza tym z opryszczką często może się wiązać brak apetytu oraz częste mdłości.

W przypadku opryszczki wargowej na początku pojawia się dokuczliwe mrowienie, swędzenie oraz pieczenie skóry i jej zaczerwienienie. Pojawić się może również ból w okolicy ust. Następnie pojawiają niewielkich rozmiarów grudki, które gromadzą się zwykle w kącikach ust, chociaż często lokalizują się też na brzegach warg. Z czasem rozwijają się pęcherzyki, które wypełnione są płynem surowiczym. Z czasem pęcherzyki pękają i zaczyna wydobywać się z nich płyn. Następnie w miejscu pękniętych pęcherzyków pojawiają się nadżerki, a na samym końcu – strup, który zwykle odpada po kilku dniach.

Inne objawy choroby mogą pojawiać się u osób, które mają do czynienia z opryszczkowym zapaleniem jamy ustnej i dziąseł. Bardzo często u takich osób pojawiać się mogą objawy dodatkowe, do których zalicza się między innymi powiększenie węzłów chłonnych. Pojawiać się mogą też inne objawy, takie jak obecność pęcherzyków w jamie ustnej, które z czasem pękają, czego efektem są nadżerki. Przy braku leczenia objawy opryszczki na skórze mogą utrzymywać się od 7 do 10 dni, jednak u niektórych pacjentów mogą trwać nawet przez dwa tygodnie.

Zakażenie może mieć również postać nawrotową. Nawrotom choroby może sprzyjać nadmierny stres oraz ekspozycja na promieniowanie ultrafioletowe. Przyjmowanie leków immunosupresyjnych i menstruacja to kolejne możliwe przyczyny nawrotu choroby. Sprzyjać im może też przemarznięcie i wychłodzenie organizmu, a nawet korzystanie z solarium. Do nawrotów opryszczki przyczyniać się mogą również infekcje górnego odcinka dróg oddechowych. Przy infekcjach nawrotowych objawy występują jednak zazwyczaj znacznie krócej, chociaż i w tym przypadku pojawiają się wyjątki.

Jak wygląda leczenie opryszczki? Czy opryszczkę można całkowicie wyleczyć?

Wirus opryszczki ukrywa się w komórkach nerwów, w związku z czym nie da się całkowicie wyleczyć zakażenia. Nie ma też leków, które byłyby w stanie zapobiegać nawrotom choroby. Przy pierwszym zakażeniu wirus ukrywa się w komórkach nerwów i pozostaje tam do końca życia pacjenta. Leczenie spowodowanej przez wirusa HSV opryszczki wiąże się zatem przede wszystkim z eliminacją objawów, które jej towarzyszą. Im szybciej zostaną podjęte odpowiednie działania przeciw opryszczce, tym szybciej możliwe będzie wyeliminowanie objawów schorzenia.

Przed rozpoczęciem leczenia najlepiej skonsultować się z lekarzem, który wdroży właściwą metodę walki z wirusem. Na opryszczkę stosuje się przede wszystkim leki przeciwwirusowe, do których zalicza się acyklowir, famcyklowir oraz walacyklowir. Ich najważniejszym zadaniem jest zmniejszenie nasilenia objawów opryszczki. Najczęściej stosowany jest acyklowir, który hamuje rozwój wirusa HSV, poza tym zmniejsza ból i przyspiesza proces gojenia się ran. Oprócz leków stosowanych zewnętrznie i miejscowo w aptekach dostępne są również tabletki doustne z acyklowirem. Terapia nimi jest jednak najskuteczniejsza, gdy wdroży się je w możliwie najkrótszym czasie od pierwszych objawów rozwijającej się opryszczki. Stosowanie leków przeciwwirusowych pozwoli skrócić czas trwania choroby, poza tym złagodzi nieprzyjemne dolegliwości, co znacząco poprawi jakość i komfort życia pacjenta. Leki stosuje się kilka razy dziennie, w zależności od zaleceń lekarza oraz treści ulotki.

Jakie leki na opryszczkę najlepiej stosować?

Leki na opryszczkę dostępne są nie tylko w postaci tabletek, ale też w postaci maści lub kremów, które zawierają acyklowir lub inne substancje przeciwwirusowe. W aptekach dostępna jest również maść z tlenkiem cynku oraz maść z ekstraktem z melisy, których najważniejszym zadaniem jest ograniczenie namnażania się wirusa. Jeśli problem dotyczy rogówki, mózgu, czy też opon mózgowych, konieczne będzie już natomiast stosowanie leków przeciwwirusowych ogólnoustrojowych. Oprócz leków na opryszczkę na rynku można znaleźć też specjalne plastry z żelem, które tworzą na powierzchni pęcherza warstwę ochronną. Jej zadaniem jest stworzenie korzystnych warunków do gojenia się skóry, poza tym plastry zapobiegają rozprzestrzenianiu się wirusa. Plastry maskują również obecność pęcherzy na ustach, a przy tym najczęściej są cienkie i przezroczyste, przez co są niemal niewidoczne.

Na opryszczkę może sprawdzić się ledoterapia, która wykorzystuje mechanizm związany z oddziaływaniem światła widzialnego na organizm człowieka. Proces ten opiera się na zamianie energii świetlnej na energię biologiczną. Metoda ta jest bezbolesna, poza tym charakteryzuje się niskim ryzykiem wystąpienia powikłań. Ledoterapia nie jest wskazana kobietom w ciąży oraz w okresie karmienia piersią. Terapii tej nie zaleca się również osobom z cukrzycą oraz aktywnymi chorobami o podłożu autoimmunologicznym. Nie powinna być też wykonywana przez osoby z nowotworami oraz przez pacjentów mających problemy z tarczycą.

Domowe sposoby na opryszczkę

Bardzo ważne jest też zapobieganie rozwojowi opryszczki, które związane jest między innymi z przestrzeganiem zasad higieny osobistej. Pilnować należy przede wszystkim częstego i dokładnego mycia rąk. Ważne jest też zadbanie o odporność organizmu. Należy pamiętać o odpowiedniej diecie, poza tym bardzo ważna jest regularna aktywność fizyczna. Warto unikać również intensywnego promieniowania słonecznego. Istotna jest też dobra ochrona ust, o co można zadbać, używając np. pomadek ochronnych. Dobrym rozwiązaniem jest też ochrona głowy przed nadmiernym promieniowaniem.

Jeśli wirus opryszczki się uaktywni, można próbować też domowych sposobów. Polecane są, chociażby okłady z czosnku lub kawałka cebuli. Rozwiązaniem mogą okazać się też okłady z melisy. Na opryszczkę sprawdzić się może też rumianek i szałwia oraz miód, który jest naturalnym lekiem przeciwbakteryjnym i przeciwwirusowym, poza tym jego zadaniem jest łagodzenie stanów zapalnych. Ulgę mogą przynieść też liście aloesu, których najważniejszym zadaniem jest przyspieszanie procesów gojenia się ran. Jeśli u pacjenta pojawi się opryszczka na twarzy, sprawdzić się mogą również herbaciane saszetki, które przykłada się do zmienionych chorobowo miejsc. Zawarte w nich taniny mają właściwości przeciwwirusowe, poza tym działają ściągająco.

Możliwe powikłania po opryszczce

Nieleczona opryszczka na całej twarzy oraz w innych miejscach na ciele może przyczynić się do rozwoju wielu schorzeń niebezpiecznych dla zdrowia i życia pacjenta. Do takich chorób zalicza się zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych oraz zapalenie siatkówki. Poza tym może dojść też do zakażenia bakteryjnego lub grzybiczego, a oprócz tego w wyniku powikłań poopryszczkowych mogą pojawić się problemy z płucami, stawami oraz nadnerczami. Nieleczona opryszczka może stać się też przyczyną zapalenia rdzenia kręgowego.

Wirus opryszczki – jak uniknąć zakażenia?

Prewencja w przypadku opryszczki wiąże się między innymi z używaniem osobnych ręczników do twarzy oraz unikaniem bezpośredniego kontaktu z osobami, u których wystąpiła opryszczka. Ważne jest też dokładne mycie szklanek, kubków oraz sztućców, z których wspólnie korzystają domownicy – najlepiej robić to w gorącej wodzie z detergentem. Zapobieganie rozwojowi opryszczki wiąże się też z zastosowaniem odpowiedniej profilaktyki, jeśli chodzi o dietę. Bardzo ważna jest dieta bogata w witaminę C, poza tym istotne w codziennej diecie jest dostarczenie organizmowi odpowiedniej ilości cynku. Nie bez znaczenia pozostaje też regularna aktywność fizyczna oraz unikanie czynników przyczyniających się do wystąpienia u danej osoby przewlekłego stresu.

Literatura:

Lesiak J. Narbutt, Kompleksowe leczenie opryszczki wargowej, Forum Dermatologicum, 2017
Cernik C., Gallina K., Brodell R.T., The treatment of eview simplex infections: an evidence-based eview, Archives of Internal Medicine, 2008
Flisiak R., Choroby zakaźne i pasożytnicze, Tom III, Wydawnictwo Czelej, 2020
Lennecke K. i in., Opieka farmaceutyczna w samoleczeniu wybranych chorób, MedPharm, 2012
Taylor T.J. i inni, Herpex Simplex Virus, Frontiers in Bioscience 7, 2002
Groeber U., Opryszczka wargowa, MedPharm, 2015

Autor artykułu: tech. farm. Anna Onikijuk