Spotykana powszechnie babka lancetowata często jest uznawana za chwast lub roślinę ruderalną, jednak już od wieków była wykorzystywana w medycynie naturalnej. Nie bez powodu, gdyż babka zwyczajna ma nieocenione właściwości lecznicze. Już w przeszłości wykorzystywano ją jako lek na kaszel, zaparcia oraz do przyspieszania gojenia się ran. Leczono nią również padaczkę, krwawienia z przewodu pokarmowego oraz różnego rodzaju stany zapalne jamy ustnej. Obecnie stosowana jest w wielu formach – wykorzystuje się ją między innymi w postaci syropów, naparów, czopków, maści, kropli spojówkowych i donosowych, globulek dopochwowych oraz nalewek. Jak wygląda i na co pomaga babka lancetowata? Po odpowiedzi na pytania zapraszamy do naszego artykułu!
Produkty po ukąszeniu owadów
Gdzie występuje i jak wygląda babka lancetowata?
Występująca pospolicie na wielu kontynentach, w tym Europie, a także w Polsce, babka lancetowata (Plantago lanceolata) jest rośliną, której prozdrowotne właściwości były znane już w starożytności. Oprócz właściwości leczniczych, w średniowieczu była wykorzystywana jako lek na miłosne czary.
Dla jednych babka lancetowata jest cennym surowcem zielarskim, z kolei dla innych jest uciążliwym chwastem. W naszym kraju można ją spotkać na polach, drogach i ścieżkach oraz na pastwiskach i trawnikach. Często występuje też w ogrodach oraz sadach. Można też bez trudu uprawiać ją w warunkach domowych – przez wysiew nasion lub z kawałków kłączy. Może być też sadzona bezpośrednio do gruntu, wczesną wiosną – najlepiej w marcu lub kwietniu. Jest rośliną światłolubną, jednak poradzi sobie również na stanowiskach częściowo zacienionych. Najlepiej rośnie na glebach lekkich i przewiewnych, a poza tym preferuje stanowiska dość wilgotne i zasobne w składniki pokarmowe, do których zalicza się między innymi gleby piaszczysto-gliniaste. Jest odporna na zmienne warunki atmosferyczne.
Inne nazwy babki lancetowatej to babka wąskolistna, babka koniczynowa, języczki polne oraz żywiec. Jak wygląda babka lancetowata? Występująca powszechnie w wielu rejonach kraju babka lancetowata jest rośliną wieloletnią z charakterystycznym ukośnym kłączem, z którego wyrasta rozeta lancetowatych, podłużnych liści osiągających długość od 5 do 20 centymetrów. Liście mają charakterystyczne podłużne unerwienie w postaci żyłek, a poza tym są owalne i pokryte włoskami. To właśnie liście babki są wykorzystywane w największym stopniu w medycynie. Z rozety wyrasta też jedna lub kilka bezlistnych łodyg. Roślina jest wiatropylna i kwitnie od maja do września, a jej owocem jest jajowata torebka, która zawiera od 1 do 2 nasion barwy czerwonobrunatnej. W okresie kwitnienia wyrastające pędy kwiatostanowe mogą dorastać do wysokości 40 centymetrów.
Babka lancetowata – skład i właściwości lecznicze
W składzie babki lancetowatej można znaleźć między innymi:
- kwasy organiczne – askorbinowy, fumarowy, benzoesowy, cynamonowy i wanilinowy,
- karoten,
- witaminę C i witaminę K,
- związki sodu, żelaza, magnezu, krzemu, potasu i cynku,
- garbniki,
- związki śluzowe,
- flawonoidy.
Duża ilość karotenu, magnezu, potasu, cynku, żelaza, krzemu, sodu oraz witamin C i K powoduje, że roślina ta jest najbardziej ceniona spośród wszystkich roślin z rodziny babkowatych. Surowcem leczniczym jest przede wszystkim liść babki lancetowatej. Rzadziej wykorzystywane są korzenie oraz nasiona tej rośliny. Liście babki lancetowatej zbiera się w okresie kwitnienia. Poza tym należy też pamiętać o ich odpowiednim suszeniu i przechowywaniu, ponieważ w przeciwnym wypadku szybko zmienią swój kolor, tracąc jednocześnie swoje cenne właściwości. Babkę należy przechowywać wyłącznie w szczelnie zamkniętych pojemnikach, ponieważ niekorzystnie wpływa na nią światło.
Babka lancetowata ma bardzo cenne właściwości. Znane są między innymi jej właściwości przeciwzapalne, które są wykorzystywane przy leczeniu schorzeń jamy ustnej oraz przewodu pokarmowego. Roślina ta sprawdzi się doskonale np. przy dokuczliwym bólu gardła. Babka lancetowata wzmaga również krzepliwość krwi oraz uszczelnia naczynia krwionośne. Ponadto może okazać się pomocna w procesie gojenia się ran. Wykorzystywana jest też w celu łagodzenia uciążliwego kaszlu suchego i mokrego, ponieważ działa wykrztuśnie. Poza tym może okazać się pomocna przy leczeniu wrzodów żołądka i dwunastnicy. Oczyszcza również płuca z zalegającej w nich flegmy, a oprócz tego może pomóc na chrypkę, przez co polecana jest np. nauczycielom, piosenkarzom czy też zawodowym mówcom. Dodatkowo zwalcza kaszel palacza i może okazać się dobrym rozwiązaniem na zakażenia narządów rodnych oraz na stany zapalne.
Babka lancetowata jest również stosowana na ugryzienia i użądlenia owadów, a poza tym liść babki lancetowatej może okazać się pomocny na czyraki, różnego rodzaju owrzodzenia oraz powstałe skaleczenia i rany. Liście babki lancetowatej można też wykorzystać jako cenny dodatek do sałatek oraz zup, wzbogacając ich smak. Można ich również użyć do przygotowania orzeźwiających napojów owocowo-warzywnych.
Babka lancetowata – na co pomaga?
Maseczki i napary z babki lancetowatej mogą okazać się pomocne w leczeniu wysypki, a poza tym doskonale sprawdzają się na liszaje i mogące pojawiać się na skórze wypryski. Jakie jeszcze właściwości lecznicze ma babka lancetowata? Preparaty na bazie babki lancetowatej wykorzystywane są również przy kuracji przeciwtrądzikowej. Odwary z babki mogą też pomóc zwalczyć łupież. Babka lancetowata może okazać się przydatna w przypadku suchej i zmęczonej skóry, a także na popękane naczynka. Cenne właściwości babki lancetowatej wykorzystuje się również w celu zapobiegania złuszczaniu się naskórka, a poza tym roślina ujędrnia i uelastycznia skórę. Napary z liści babki lancetowatej są też wykorzystywane pomocniczo w przypadku leczenia zapalenia spojówek oraz powiek. Mogą też przynieść ukojenie po długim dniu pracy przed komputerem.
W medycynie naturalnej zastosowanie znajduje również herbata z liści babki lancetowatej, której najważniejszym zadaniem jest pobudzenie wydzielania soków żołądkowych. Polecana jest też na zapalenie żołądka lub jelit. Babka może okazać się pomocna na zatrucia i dokuczliwe dolegliwości żołądkowe. Sok z babki lancetowatej wykorzystuje się również w leczeniu raka żołądka.
Liście babki lancetowatej wykazują też działanie przeciwgorączkowe, przeczyszczające oraz hemostatyczne. Stosuje się je na odmrożenia, a poza tym roślina wykazuje właściwości antyoksydacyjne. Opatrunki z wykorzystaniem babki lancetowatej znajdują zastosowanie między innymi w leczeniu odleżyn. Roślina łagodzi też świąd i obrzęk skóry i jest skuteczna w leczeniu pokrzywki. Część składników zawartych w babce lancetowatej działa również korzystnie na układ odpornościowy człowieka.
Produkty zawierające babkę lancetowatą mogą być stosowane miejscowo, a poza tym wykorzystuje się je też doustnie. Babka lancetowata jest stosowana w produkcji płynów do higieny intymnej, między innymi w postaci żeli. Popularne są również szampony, kremy i maseczki do cery problematycznej, a także kremy do rąk i stóp na bazie babki lancetowatej.
Babka lancetowata – przepisy
Z babki lancetowatej można przygotować smaczne nalewki, które wspomagają leczenie reumatyzmu i bólów reumatycznych. W celu przygotowania nalewki z babki lancetowatej należy zalać jej liście wódką, a następnie odstawić w chłodne i zacienione miejsce na dwa tygodnie. Po tym czasie należy przecedzić nalewkę przez sito, a następnie przelać do pojemnika. Można ją stosować zarówno zewnętrznie, w formie okładów, jak i doustnie. Bardzo dobrze smakuje np. z dodatkiem miodu. Nalewka sprawdzi się doskonale na ukąszenia owadów.
Oprócz nalewki z babki lancetowatej przygotowuje się również maści, które wykazują korzystne działanie na zmienioną chorobowo skórę. Maść z babki lancetowatej sprawdzi się też doskonale na oparzenia i pojawiające się u pacjentów stany zapalne.
Babka lancetowata jest również powszechnie stosowana w formie naparów. Do przygotowania naparu doskonale sprawdzą się zarówno świeże, jak i suszone liście tej rośliny. Przygotowanie naparu z babki lancetowatej jest bardzo proste – zebrane liście wystarczy zalać wodą, a następnie zagotować i odstawić na kilkanaście minut. Napar z babki lancetowatej ma szerokie zastosowanie – doskonale sprawdzi się na dolegliwości żołądkowo-jelitowe, a poza tym można płukać nim włosy, co wpłynie korzystnie na stan skóry głowy. Napar z babki lancetowatej można również wykorzystać do płukania gardła, a jego stosowanie może łagodzić chrypkę. Napar można też wykorzystać w formie okładów na zapalenie spojówek – jego stosowanie pozwoli wyleczyć łzawiące i bolące oczy. Okłady mogą sprawdzić się też w przypadku ran i opuchlizny, przyspieszając ich gojenie i zmniejszając obrzęk.
Jak zrobić syrop z babki lancetowatej?
Ta roślina ma wiele cennych właściwości, a przez pacjentów najczęściej wykorzystywany jest syrop z babki lancetowatej. Jest bardzo dobrze przyswajany przez organizm. Wykazuje cenne właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwzapalne. Zmniejsza również przekrwienie błon śluzowych i zbyt dużą przepuszczalność naczyń włosowatych. Syrop wykazuje też właściwości przeciwskurczowe, a poza tym ma zdolność do regeneracji uszkodzonego naskórka. Na jaki kaszel działa syrop z babki lancetowatej? Zalecany jest między innymi nałogowym palaczom, łagodząc tzw. kaszel palacza. Syrop z babki może pomóc też w leczeniu poważnych schorzeń, do których zalicza się gruźlicę oraz krztusiec.
Syrop z babki można kupić w aptece, ale da się go również przygotować samodzielnie. Jak zrobić syrop z babki lancetowatej? Do jego przygotowania potrzebne jest kilka liści, które gotuje się z dodatkiem wody i cukru, aż całość zgęstnieje. Następnie należy dokładnie przecedzić całość i przelać do wyparzonych słoików. Tak przygotowaną miksturę można przechowywać po pasteryzacji w chłodnym i suchym miejscu. Po otwarciu produkt należy natomiast przechowywać w lodówce. Syrop z babki jest bezpieczny w stosowaniu, jednak zawsze zaleca się konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem ewentualnej terapii. W przypadku przeziębienia, kaszlu, grypy, zapalenia gardła oraz infekcji dróg oddechowych zaleca się zazwyczaj stosowanie 1 łyżeczki syropu 3–4 razy dziennie. Można stosować go również profilaktycznie w celu wzmocnienia odporności.
Babka lancetowata – przeciwwskazania do stosowania
U niektórych pacjentów babka lancetowata może wykazywać działania niepożądane, jednak pojawiają się one stosunkowo rzadko. Roślina może stać się przyczyną nieprzyjemnych dolegliwości, do których zalicza się nudności, wymioty, biegunkę, a także wzdęcia, stany zapalne skóry oraz nadwrażliwość skóry. Skutki uboczne związane ze stosowaniem babki lancetowatej mogą wystąpić zwłaszcza w przypadku jej przedawkowania. Wpływ rośliny na rozwijający się płód nie został do końca zbadany, dlatego nie zaleca się podawania jej kobietom w ciąży. Należy również pamiętać, że zawarte w babce lancetowatej substancje mogą wchodzić w reakcje z innymi lekami – babka lancetowata może osłabiać działanie niektórych leków, dlatego nie należy korzystać z niej bez konsultacji z lekarzem.
Literatura:
Sanderson M.A., Labreveux M., Hall M., Elwinger G., Nutritive Value of Chicory And English Plantain Forage, Crop Science, 2003
Ożarowski A., Rumińska A., Suchorska K., Węglarz Z., Leksykon roślin leczniczych, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990
Samuelsen AB, The traditional uses, chemical constituents and biological activities of Plantago major, L. A review. J Ethnopharmacol, 2000
Mowszowicz J., Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych, 1986
Farmakopea polska; t. III, wyd. VII, URPL, Warszawa, 2008
Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy, Ożarowski A. (red.). Wyd. 3., Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1982
Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka
