Monocyty, inaczej białe krwinki, to produkowane z komórek macierzystych w szpiku kostnym elementy morfotyczne krwi o największych rozmiarach, które następnie przemieszczają się z niej do poszczególnych narządów organizmu. Dalej, po przejściu przez ściany naczyń, przekształcają się w makrofagi. Większość monocytów znajduje się w obrębie śledziony. Pełnią ważne funkcje w organizmie człowieka, odpowiadając między innymi za pracę układu odpornościowego. Charakteryzują się wysoką zdolnością do migracji, dlatego w razie potrzeby mogą przemieszczać się w dowolne miejsce organizmu, by zwalczać patogeny. Jakie są normy monocytów? Kiedy wskazane jest badanie białych krwinek i jaki poziom monocytów jest niebezpieczny? Po szczegółowe informacje zapraszamy do artykułu!

Czym są monocyty?

Krew to zawiesina elementów morfotycznych w osoczu, stanowiąca około 8-10% masy naszego ciała. Do elementów morfotycznych krwi zalicza się krwinki czerwone (erytrocyty), krwinki białe (leukocyty) oraz płytki krwi (trombocyty).Leukocyty z kolei dzielą się naneutrofile (granulocyty obojętnochłonne), eozynofile (granulocyty kwasochłonne), bazofile (granulocyty zasadochłonne), limfocyty oraz monocyty. Monocyty należą do białych krwinek (leukocytów) bez ziarnistości, czyli agranulocytów. Liczba monocytów stanowi część wyniku rozdziału leukocytów i wyrażana jest na dwa sposoby:

• Jako procent względem całkowitej liczby białych krwinek.
• Jako wartość bezwzględna.

Monocyty po raz pierwszy w morfologii obwodowej krwi zostały opisane przez Cohna i Furtha już w XX wieku – dokładnie w 1960 roku. Ich wymiary sięgają około 10-20 mikrometrów, jednak zdarzają się również monocyty, które mogą osiągać wielkość dochodzącą nawet do 40 mikrometrów. Zazwyczaj posiadają duże jądro i umiarkowaną ilość cytoplazmy. Powstają w szpiku kostnym lub w układzie siateczkowo-śródbłonkowym, skąd przedostają się do krwi, a następnie do narządów wewnętrznych, w tym w większości do śledziony. Mają również zdolność zasiedlania np. błony śluzowej jelita. W miejscu docelowym stają się makrofagami (tzw. komórkami żernymi). Znajdujące się w różnych narządach białe krwinki „fagocytują” niepotrzebne komórki chorobotwórczych drobnoustrojów, a także pozostałości tkanek, co ma bardzo duże znaczenie dla odporności organizmu.

Rola monocytów w organizmie

Monocyty mają istotne znaczenie, jeśli chodzi o odporność organizmu. Ich główną rolą w formie makrofagów jest fagocytoza, czyli niszczenie patogenów, zbędnych komórek itd. Czynność ta możliwa jest dzięki znajdującym się na powierzchni monocytów receptorom, które reagują na uczestniczące w powstawaniu stanu zapalnego w ciele człowieka chemokiny. Monocyty znane są z dużych możliwości migracji, więc bez trudu docierają w miejsce, gdzie akurat potrzebne jest ich działanie. Odpowiadają również za produkcję substancji, których zadaniem jest regulacja pracy układu odpornościowego – do funkcji monocytów należy między innymi produkcja interferonu, interleukiny oraz leukotrienów. W procesach odporności monocyty odpowiedzialne są także za prezentację antygenu limfocytom T oraz limfocytom B.

U zdrowego człowieka monocyty stanowią od 3 do 8% wszystkich leukocytów. Ich cykl życia wynosi około 4 dni, a poziom we krwi różni się między innymi w zależności od wieku pacjenta. Zmiany poziomu monocytów we krwi najczęściej związane są z zaburzeniami pracy szpiku kostnego. Często są także efektem infekcji oraz groźnych chorób nowotworowych. Wyróżnia się dwa nieprawidłowe stany, które odnoszą się do liczby monocytów: monocytozę i monocytopenię.

Badanie monocytów – kiedy jest wskazane?

W badaniach monocyty oznacza się jako MONO. Morfologia MONO wykonywana jest między innymi podczas standardowych badań profilaktycznych krwi, które powinno się przeprowadzać regularnie. Najczęściej zlecana jest przez lekarza POZ. Oprócz tego oznaczenie poziomu monocytów może być zasadne przy diagnostyce niektórych schorzeń. Monocyty sprawdza się między innymi w przypadku problemów z odpornością i powracających infekcji. Zarówno podwyższone monocyty we krwi, jak i monocyty obniżone mogą wskazywać na poważne zaburzenia pracy organizmu, które nie powinny być lekceważone. Wskazaniem do badania jest również weryfikacja skuteczności podjętego leczenia – oznaczenie MONO może być pomocne do monitorowania stanu zdrowia pacjenta w czasie różnorodnych terapii, czy też sprawdzania efektywności leczenia stanów zapalnych.

Profilaktyczne badanie monocytów powinno wykonywać się przynajmniej raz w roku. Na wiele schorzeń i nieprawidłowości pracy organizmu może bowiem naprowadzić oznaczany poziom monocytów. Przy nowotworze bardzo często  w wynikach pacjenta można zaobserwować monocyty powyżej normy. Badanie monocytów wykonuje się między innymi w przypadku podejrzenia chłoniaka Hodgkina. Jeśli chodzi o monocyty, za dużo białych krwinek może świadczyć również o zaburzeniach krwi, w tym o ostrej białaczce monocytowej, a także przewlekłej białaczce mielomonocytowej. Monocyty podwyższone procentowo mogą świadczyć również o kolagenozach, czyli chorobach tkanki łącznej, które najczęściej dotyczą skóry i stawów, dlatego i w takich przypadkach należy zgłosić się na badanie. Wskazaniem do wykonania badania może być również podejrzenie u pacjenta marskości wątroby oraz udaru cieplnego.

Przygotowanie i przebieg badania MONO

Jak zbadać monocyty? Morfologia z wymazem sprawdzi się w tej sytuacji bardzo dobrze. Do oznaczenia poziomu monocytów wykorzystuje się próbkę krwi obwodowej, z której w laboratorium wykonywany jest rozmaz. Krew jest pobierana w laboratorium lub w gabinecie zabiegowym, który spełnia odpowiednie wymogi sanitarne, a uzyskany wynik stanowi podstawę do dalszej diagnostyki. Badanie monocytów jest bardzo proste i szybkie, a do pobrania krwi wykorzystywane są jednorazowe igły, które po wykonaniu badania są wyrzucane. Krew do badań pobierana jest do próbki, która zawiera antykoagulant.

Jeśli chodzi o samo przygotowanie do badania, pacjent powinien być na czczo przynajmniej przez 12 godzin przed planowanym badaniem, w przeciwnym razie wyniki mogą być niewiarygodne. Ważne jest również, by nie spożywać alkoholu przynajmniej na 2-3 dni przed planowanym badaniem, a także ograniczyć do minimum wysiłek fizyczny w dniu, w którym wykonywane będzie badanie monocytów. Do badania najlepiej przystąpić wyspanym, poza tym zaleca się wypicie szklanki wody niegazowanej około pół godziny przed planowanym badaniem. Przy badaniu warto również poinformować lekarza o przyjmowanych lekach i schorzeniach, o których pacjent wie. Cena badania zależy przede wszystkim od laboratorium, w którym zostanie wykonane – w przypadku skierowania od lekarza wykonywane jest ono w ramach umowy z NFZ. Wynik badania dostępny jest najczęściej w ciągu doby od jego wykonania. Otrzymany wynik zawsze należy skonsultować z lekarzem.

Monocyty – norma u dzieci i dorosłych

By móc wiarygodnie ocenić otrzymane wyniki morfologii z rozmazem, warto znać normy uznawane za prawidłowe ilości monocytów w badanej próbce. Wynik można podawać liczbowo i procentowo. Normy dotyczące badań morfologii krwi ustalane są na podstawie wyników 95% zdrowych osób, które zostały wcześniej przebadane.

Trzeba wiedzieć, że normy w poszczególnych laboratoriach mogą nieco różnić się od siebie, dlatego przede wszystkim przy analizie wyniku należy kierować się oznaczeniami danej pracowni. Są one zazwyczaj dołączone do wyników badania każdego pacjenta, co ułatwia prawidłową interpretację. Jeśli chodzi o wynik liczbowy, za normę przyjmuje się zazwyczaj ilość monocytów mieszczącą się w granicy 30-800 w mikrolitrze krwi. Procentowa wartość określa natomiast udział monocytów we wszystkich leukocytach, a za wartość prawidłową przyjmuje się przedział w granicach 4-8%. Jaki poziom monocytów jest niebezpieczny, poinformuje pacjenta lekarz, analizując wiele składowych jego stanu zdrowia. Jeśli jednak przykładowo u pacjenta wyjdą monocyty 12%, wynik przekracza prawidłową normę, więc jest to już wskazanie do poszerzonej diagnostyki.

Jeśli chodzi o monocyty, norma u dzieci jest zbliżona do normy dla pacjentów dorosłych, jednak prawidłowe zakresy są odpowiednio większe. Podwyższone monocyty u dziecka mogą wynikać z wielu przyczyn, dlatego otrzymany wynik zawsze należy skonsultować z pediatrą.

Monocyty powyżej normy – co to oznacza?

Monocytoza, czyli wysokie monocyty we krwi, to stan, gdy ilość tych komórek w badanej próbce przekracza normę. Jak zostało wspomniane wcześniej, monocyty we krwi oznaczyć można na podstawie badania, jakim jest morfologia krwi. Monocyty podwyższone mogą wskazywać na wiele różnych chorób, które mogą wymagać konsultacji lekarskich i dalszego leczenia, dlatego nie powinno się ich pod żadnym pozorem lekceważyć.

Już monocyty lekko podwyższone mogą stanowić sygnał, że organizm pacjenta wymaga wsparcia medycznego, choć zwykle niewielkie odchylenia od normy mogą wiązać się z niedawno przebytym zakażeniem. Lekko podwyższone monocyty we krwi mogą świadczyć również o przewlekłym i silnym stresie, z którym zmaga się pacjent. Za wysokie monocyty w niektórych przypadkach mogą wskazywać nawet nowotwór – monocytoza u dorosłych może świadczyć między innymi o raku jajnika, raku żołądka, czy też raku piersi. Podwyższony poziom monocytów może być także objawem chorób zapalnych jelit, a także może świadczyć o chorobach wątroby. Choroba Leśniowskiego-Crohna, a także choroba Hodgkina to kolejne schorzenia, na które wskazywać może wysoki poziom monocytów. W niektórych przypadkach zwiększona liczba monocytów świadczyć może także o kile lub gruźlicy. Zbyt wysokie monocyty mogą również wskazywać na schorzenia hematologiczne, takie jak białaczka lub ziarnica złośliwa.

Monocyty powyżej normy u kobiet w ciąży również nie powinny być lekceważone, chociaż nie zawsze muszą stanowić powód do niepokoju. Lekko podwyższone leukocyty w ciąży mogą wystąpić w okresie zdrowienia po wcześniej przebytej chorobie. Podwyższona liczba monocytów może być objawem osłabionej odporności przyszłej mamy, poza tym może wskazywać na zakażenia bakteryjne, wirusowe lub pierwotniakowe, a o te w ciąży wcale nie tak trudno. Jeśli podwyższone monocyty w ciąży wskazują na infekcję, należy jak najszybciej skonsultować się z lekarzem, który zleci bezpieczne dla dziecka leczenie.

Przyczyny podwyższonej liczby monocytów (monocytozy)

Wzrost liczby monocytów może mieć wiele przyczyn. Nieznacznie podwyższony poziom monocytów we krwi często obserwuje się na etapie zdrowienia po przebytej chorobie. Do przyczyn zwiększonego odsetka monocytów zalicza się między innymi:

• Infekcje bakteryjne (angina, gruźlica, borelioza), a także zakażenia pasożytnicze oraz wirusowe (mononukleoza).
• Zakażenia pierwotniakowe powodowane przez pierwotniaki.
• Nowotwory jajnika, piersi oraz żołądka, a także przerzuty nowotworowe.
• Choroby metaboliczne, do których zalicza się przede wszystkim cukrzycę, dnę moczanową, a także rzadkie choroby dziedziczne.
• Infekcyjne zapalenie wsierdzia.
• Choroby autonomiczne tkanki łącznej, do których zalicza się np. toczeń rumieniowaty układowy.
• Przewlekły stres i palenie papierosów.
• Choroby hematologiczne, do których zalicza się chłoniaki i białaczki.
• Reumatoidalne zapalenie stawów.
• Choroby zapalne jelit oraz choroba Hodgkina.
• Choroba Leśniowskiego-Crohna.
• Przyjmowanie leków glikokortykosteroidowych, które stosowane są najczęściej przy chorobie Leśniowskiego-Crohna oraz chorobach dermatologicznych.
• Ciąża oraz ząbkowanie u niemowląt. 

Podwyższony poziom monocytów może świadczyć zarówno o łagodnych stanach, jak również o stanach, które mogą stanowić zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta. W przypadku podwyższonego poziomu monocytów należy jak najszybciej skontaktować się z lekarzem, który postawi diagnozę, a w przypadku wątpliwości skieruje pacjenta na dodatkowe badania.

Monocyty podwyższone u dziecka – co oznaczają?

U dziecka przyczyny podwyższenia poziomu monocytów mogą być podobne do osób dorosłych i nigdy nie powinno się ich lekceważyć, choć niekiedy wskazują jedynie na przebytą już infekcję bądź stres. Monocyty pozostają w ścisłym związku z limfocytami, odgrywając ogromną rolę w zachowaniu odporności organizmu. W przypadku dzieci podwyższone limfocyty i monocyty mogą świadczyć o obecności wirusowej choroby zakaźnej, ponadto w niektórych przypadkach mogą towarzyszyć mononukleozie. Jeśli chodzi o badanie krwi, podwyższone monocyty u wielu najmłodszych pacjentów nierzadko wskazują również na zakażenia bakteryjne i różnego rodzaju zaburzenia immunologiczne. Monocyty MON podwyższone świadczyć mogą również o zakażeniach pierwotniakowych oraz o stanach zapalnych, jakie pojawiły się w organizmie. Niekiedy monocyty podwyższone pojawiają się jako efekt leczenia glikokortykosteroidami.

U niektórych pacjentów wysoki poziom monocytów może świadczyć o chorobie nowotworowej, jednak zdarza się to bardzo rzadko. Z kolei monocyty i eozynofile podwyższone wskazywać mogą na choroby alergiczne oraz infekcje w organizmie.

Leczenie wysokiego poziomu monocytów w organizmie

Jeśli chodzi o leczenie monocytów powyżej normy, lekarz dobiera je w zależności od przyczyny. Leczenie polega więc na terapii choroby podstawowej, co w konsekwencji wpływa między innymi na obniżenie poziomu monocytów. Przed podjęciem leczenia należy zwrócić szczególną uwagę, by ocena wyników wykonywana była razem z pozostałymi parametrami krwi. Niekiedy do ostatecznej diagnozy potrzebne będą ponadto dodatkowe, bardziej specjalistyczne badania.

W przypadku infekcji wirusowych leczenie obejmuje przede wszystkim łagodzenie objawów choroby, choć niekiedy konieczne jest dodatkowe wsparcie odporności. Jeśli podwyższony poziom monocytów jest objawem infekcji bakteryjnej, leczenie polega zwykle na zastosowaniu antybiotykoterapii. Kiedy podwyższone monocyty wskazują na chorobę nowotworową krwi, leczenie najczęściej obejmuje chemioterapię oraz radioterapię. W wielu przypadkach konieczny może okazać się również przeszczep komórek macierzystych lub operacja mająca na celu usunięcie nowotworu.

Monocyty obniżone – przyczyny monocytopenii

Nie tylko lekko podwyższone monocyty czy też mocno podwyższona liczba monocytów powinny wzbudzić naszą czujność. Zdarza się również, że nieprawidłowy wynik badania będzie związany ze zbyt małą liczbą monocytów. Obniżone monocyty czy też ich niedobór określa się jako monocytopenię. Obniżony poziom monocytów to sytuacja, w której liczba monocytów nie przekracza minimalnej uznawanej przez dane laboratorium za prawidłową. Jeśli monocyty procentowo są na poziomie niższym niż powinny, może za to odpowiadać wiele czynników, w tym między innymi:

• Wrodzone lub nabyte problemy z odpornością. Przykładem mogą być choroby zanikowe szpiku lub AIDS, będące wynikiem zakażenia wirusem HIV, prowadzącym m.in. do niszczenia monocytów i spadku odporności.
• Efekt przyjmowania niektórych leków. Do spadku ilości monocytów dojść może między innymi w przypadku stosowania glikokortykosteroidów.
• Obecność niektórych chorób zakaźnych.
• Niedokrwistość aplastyczna, inaczej stan niewydolności szpiku kostnego u pacjentów.
• Stany poinfekcyjne przebiegające z neuropatią.
• Choroby psychiczne, do których zalicza się depresję oraz nerwicę.
• Stosowanie chemioterapii lub radioterapii.
• Podeszły wiek pacjenta, którego organizm jest wyniszczony i niedożywiony. 

W przypadku wystąpienia monocytopenii pacjent powinien niezwłocznie skontaktować się z lekarzem, ponieważ przewlekła monocytopenia może stać się przyczyną pancytopenii. Pancytopenia to poważne zaburzenie morfologii krwi, które objawia się przede wszystkim obniżoną ilością leukocytów, erytrocytów oraz trombocytów.

Autor artykułu: mgr farm. Katarzyna Butkiewicz