Biegunka to często występujący objaw, który zazwyczaj trwa krótko, samoistnie mija i właściwie leczony nie powoduje groźnych powikłań. Jeśli jednak utrzymuje się przez ponad miesiąc, to wtedy mamy do czynienia z przewlekłą biegunką, która może wskazywać na poważne choroby stanowiące zagrożenie dla zdrowia i wymagające leczenia¹. Poznaj możliwe przyczyny ostrej i przewlekłej biegunki oraz dowiedz się, jak walczyć z tymi dolegliwościami.

Rodzaje biegunki – podział ze względu na czas trwania

Jedną z najważniejszych cech mających znaczenie przy diagnostyce i leczeniu biegunki ma czas jej trwania. Wyróżnia się takie rodzaje biegunki jak¹:

• biegunka ostra – trwa do 14 dni,
• biegunka przetrwała – utrzymuje się od 14 do 29 dni,
• biegunka przewlekła – występuje 30 dni i dłużej.

Szczególnie groźna dla zdrowia jest biegunka o przewlekłym charakterze, ponieważ może prowadzić do poważnych zaburzeń stanu odżywienia lub niedoborów elektrolitów, aminokwasów, witamin, składników mineralnych i innych niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu substancji¹.

Biegunka ostra – najważniejsze informacje

O biegunce mówi się wtedy, gdy stolec oddawany jest z większą częstotliwością niż zwykle (powyżej 3 wypróżnień na dzień) lub w zwiększonej ilości (powyżej 200 ml na dzień), a jego konsystencja jest zbyt luźna (stolec jest półpłynny, płynny lub wręcz wodnisty)².

Przyczyny

Wśród możliwych przyczyn ostrej biegunki u dzieci i dorosłych wymienia się m.in.¹:

• zakażenia jelitowe – czynnikami sprawczymi mogą być wirusy przenoszone drogą kropelkową lub pokarmy bądź woda nimi skażona (najczęściej), bakterie obecne w pożywieniu lub wodzie, produkty metabolizmu bakterii obecna w skażonych tą bakterią produktach mlecznych, a także pierwotniaki i pasożyty jelitowe (rzadko);
• przyjmowanie antybiotyków – antybiotykoterapia może zaburzać równowagę między bakteriami zasiedlającymi jelito grube;
• przyjmowanie niektórych leków – np. moczopędnych, hormonów tarczycy, obniżających ciśnienie krwi, przeciwdepresyjnych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, leków na cukrzycę i wielu innych (w przebiegu biegunki w przypadku przyjmowania leków warto sprawdzić ich działania niepożądane w ulotce);
• spożyciu niektórych środków spożywczych – np. mleka i jego produktów (dotyczy osób z niedoborem laktazy, czyli enzymu rozkładającego laktozę);
• nadmierne spożycie fruktozy czy sorbitolu – substancje te są dodawane do żywności jako słodziki;
• spożycie substancji toksycznych – np. trujących grzybów, środków chemicznych czy alkoholu etylowego.

U dzieci ostra biegunka najczęściej wywoływana jest przez zakażenie wirusowe. Czynnikiem sprawczym są głównie rotawirusy – odpowiadają za 35–50% ostrych zakażeń przewodu pokarmowego u najmłodszych³.

Objawy

W przebiegu biegunki mogą dodatkowo wystąpić objawy takie jak⁵:

• nudności i/lub wymioty,
• bóle brzucha,
• gorączka,
• odwodnienie.

Odwodnienie może prowadzić do zaburzeń elektrolitowych, a w najgorszym przypadku nawet do kwasicy metabolicznej, dlatego nie można dopuścić do jego wystąpienia⁵.

Leczenie

Biegunkę leczy się objawowo, głównie dbając o prawidłowe nawodnienie organizmu. Należy przyjmować większe ilości płynów niż zazwyczaj. W nawadnianiu doskonale sprawdzają się doustne płyny nawadniające o specjalnym składzie, które można dostać w aptece bez recepty⁵.

Chcąc zmniejszyć objawy biegunki, można zastosować dodatkowo wyroby medyczne jak Tasectan, który przywraca naturalne funkcjonowanie śluzówki jelit, dzięki czemu zmniejsza napięcie powłok brzusznych i ogranicza liczbę wypróżnień⁶. Pamiętajmy jednak, że pojawienie się objawów świadczących o odwodnieniu organizmu są wskazaniem do odbycia niezwłocznej konsultacji lekarskiej, co szczególnie dotyczy dzieci, które nie są w stanie zakomunikować swojego złego samopoczucia⁵.

Biegunka przewlekła – najważniejsze informacje

Biegunkę przewlekłą rozpoznaje się wtedy, gdy luźne wypróżnienia występują przez ponad 4 tygodnie. Stan ten jest bezwzględnym wskazaniem do odbycia konsultacji z lekarzem pierwszego kontaktu (pediatrą lub specjalistą medycyny rodzinnej)⁴.

Przyczyny

Występująca przewlekle biegunka rzadko kiedy jest wynikiem zakażenia przewodu pokarmowego. Wyjątkiem jest jedynie biegunka u pacjentów z niedoborem odporności¹.

W większości przypadków (ponad 90%) powodem utrzymywania się biegunki przez ponad miesiąc są choroby takie jak¹:

• nieswoiste zapalenie jelit (choroba Leśniewskiego i Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego),
• zespół jelita drażliwego,
• rak jelita grubego.

W przypadku wykluczenia wskazanych przypadłości przyczyn biegunki należy szukać gdzie indziej. Powodem jej występowania może być przyjmowanie leków, niedobór laktazy, celiakia, choroby wątroby, niedokrwienie jelita i wiele innych problemów, dlatego potrzebna jest kompleksowa diagnostyka¹.

Objawy

Za objawy alarmujące przy przewlekłej biegunce należy uznać takie jak⁴:

• nieustanny ból brzucha,
• utrata masy ciała,
• obecność w stolcu krwi lub śluzu,
• podwyższona temperatura ciała lub gorączka,
• spadek apetytu lub jego całkowity brak,
• wycieńczenie organizmu.

W przypadku zaobserwowania powyższych objawów należy bezwzględnie skontaktować się ze swoim lekarzem.

Leczenie

Postępowanie lecznicze w przebiegu biegunki przewlekłej jest zależne od jej przyczyny, dlatego kluczowe znaczenie ma tutaj postawienie prawidłowej diagnozy. W niektórych przypadkach podjęcie leczenia przyczynowego pozwala całkowicie wyeliminować chorobę i towarzyszące jej objawy. Przykładowo u chorych na celiakię pozbyć się biegunki pozwala dieta bezglutenowa. Nie zawsze jednak da się wyeliminować przyczynę biegunki, zazwyczaj jednak po wdrożeniu odpowiedniego leczenia można uzyskać remisję.

W przewlekłej biegunce podobnie jak w przypadku tej o ostrym charakterze podstawą leczenia jest dbanie o odpowiednie nawodnienie i wyrównanie zaburzeń wodno-elektrolitowych⁴.

Literatura:

1. Wiercińska M., Biegunka (rozwolnienie) – objawy, przyczyny, leczenie, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2021 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/50644,biegunka (dostęp: 2022.12.16.)).
2. Daniel P., Małecka-Wojciesko E., Szczepanek M., Biegunka, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2022 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.2 (dostęp: 2022.12.16.)).
3. Czerwionka-Szaflarska M., Adamska I., Ostra biegunka u dzieci — najnowsze wytyczne, Forum Medycyny Rodzinnej 2009, tom 3, nr 6, 431–438.
4. Gutkowski K., Hartleb M., Biegunka – algorytmy diagnostyczne i zasady leczenia, Medycyna po Dyplomie, 09, 2012.
5. Szajewska H., Biegunka ostra, Medycyna praktyczna dla pacjentów, 2016 (witryna internetowa: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/choroby/ukladpokarmowy/61309,biegunka-ostra (dostęp: 2022.12.16.)).
6. Witryna internetowa: https://tasectan.pl/ (dostęp: 2022.12.16.).