Orkisz to żywy dowód na to, iż w wielu wypadkach dawne uprawy mogą z powodzeniem wrócić do łask i na nasze stoły. Produkty z orkiszu to idealne rozwiązanie, jeśli szukamy źródeł witamin czy błonnika i chcemy zrezygnować z wyrobów pszennych. Czytaj więcej.

Historia orkiszu sięga 5 tysięcy lat przed naszą erą. Orkisz to jedna z odmian pszenicy, która zresztą została przez nią wyparta. Stało się tak z powodu niższych kosztów i łatwości w uprawie. Na salony Triticum spelta wróciła stosunkowo niedawna, a to z powodu mody na ekologiczne odżywianie. Chociaż moda nie zawsze jest podyktowana racjonalnymi powodami, to tym razem możemy iść w jej ślady bez obaw. W końcu orkisz jest zbożem pozbawionym modyfikacji, którym była poddawana zwyczajna pszenica. Obecnie nie trzeba stosować do jego uprawy pestycydów, a sama roślina nie ma wygórowanych wymagań, daje jednak niższe plony niż pszenica.

Właściwości i skład

W wielu aspektach orkisz różni się od zwykłej pszenicy obecnością, m.in. minerałów, błonnika czy witamin. Przede wszystkim zawiera więcej białka i mniej cukru. Poza tym, znajdziemy w orkiszu dużo manganu oraz magnezu. Z witamin najwięcej orkisz zawiera niacyny, ale również ryboflawiny i tiaminy. Nie brakuje w jego składzie ważnych dla człowieka aminokwasów. Podobnie w porównaniu do pszenicy wyglądają poziomy witamin rozpuszczalnych w tłuszczach czy mikro- i makroelementów takich jak fosfor, sód, żelazo, potas czy wapń. Co ważne, orkisz zawiera nawet więcej glutenu. Dlaczego więc uznaje się go czasami za bezpieczny dla chorych na celiakię?

Orkisz a glutem

Prawdopodobnie nieporozumienie to wynika z faktu, iż gluten zawarty w orkiszu jest zdecydowanie łatwiej przyswajalny przez nasze organizmy niż ten pochodzenia pszenicznego. Osoby mające problem z glutenem, ale nie chore na celiakię, mogą spożywać orkisz i nie odczuwać niepożądanych reakcji ze strony układu pokarmowego. Tymczasem chorzy orkiszu jeść nie powinni, a jeśli to czynią, to świadomi ryzyka. 

Nie można jednak odmawiać orkiszowi jego właściwości prozdrowotnych. Wspomniany wyżej błonnik pozwala na regulację i przyspieszenie trawienia. Orkisz mogą włączyć do diety również diabetycy. Pierwiastki oraz witaminy mają natomiast bardzo korzystny wpływ na układ krwionośny. Minimalizują występowanie chorób serca oraz obniżają ciśnienie tętnicze. O wielu prozdrowotnych aspektach wiedziano już w średniowieczu, choćby za sprawą św. Hildegardy z Binden.

Przetwory z orkiszu – co warto wiedzieć?

Podobnie jak z pszenicy, tak i z orkiszu produkuje się szereg przetworów. Najbardziej znana jest kasza orkiszowa, doskonały i smaczny dodatek do dań czy płatki orkiszowe, które z powodzeniem możemy dodać do śniadania. Z orkiszu tworzy się także mąkę, która choć droższa, to jest warta swojej ceny. Możemy z niej wykonać niemal te same produkty, co z mąki pszennej, czyli bułki czy chleb. To idealna rozwiązanie dla fanów pizzy czy naleśników. Ciasta zrobione z mąki orkiszowe będą zdrowsze, a dzięki wspomnianemu lepiej trawionemu glutenowi nie będą wywoływać problemów żołądkowych. Co ciekawe, zboże orkiszowe może być także użyte jako słód w produkcji piwa, które są dostępne w naszym kraju. Pamiętajmy także, że istnieje kawa orkiszowa, która może być rozwiązaniem dla osób, które odczuwają dolegliwości żołądkowe po wypiciu zwykłej kawy. Dla osób z nietolerancją laktozy poleca się także mleko orkiszowe. Co ciekawe, łuski orkiszowe wykorzystuje się jako wypełnienie specjalnych poduszek i wałków ortopedycznych. Służą one osobom rehabilitowanym, z problemami kręgosłupa i zaburzeniami snu.