Jak wynika z danych OECD, co czwarty dorosły Polak zmaga się z otyłością, natomiast nadwaga wykrywana jest u co czwartego chłopca i co trzeciej dziewczynki. Nadmierna masa ciała stanowi jeden z kluczowych czynników rozwoju chorób metabolicznych i schorzeń związanych z układem sercowo-naczyniowym, dlatego też ważne jest, by regularnie sprawdzać, czy nasza masa ciała jest prawidłowa. Warto w tym celu skorzystać ze wskaźnika BMI, który jest prostym narzędziem do badań przesiewowych. Jak obliczyć BMI i jakie są normy BMI dla dorosłych, nastolatków oraz dzieci?
Produkty po ukąszeniu owadów
BMI – co to jest?
BMI (ang. Body Mass Index), nazywany także indeksem masy ciała lub wskaźnikiem Queteleta, to parametr opracowany w 1832 roku przez belgijskiego statystyka, Adolfa Queteleta. Mężczyzna ten zajmował się analizą zależności pomiędzy wzrostem i wagą ciała człowieka, co pozwoliło mu dojść do pewnych wniosków. Jak zaobserwował, masa ciała człowieka rośnie wraz ze wzrostem i jest ona większa u osób wyższych, natomiast mniejsza u osób niższych. Stworzony przez Queteleta wskaźnik BMI pozwala zatem ocenić, czy masa naszego ciała jest prawidłowa, w efekcie czego wiemy, czy prowadzony przez nas styl życia i stosowana dieta są odpowiednie.
Warto również dodać, że oryginalny wskaźnik BMI jest wzorem matematycznym opracowanym z uwzględnieniem wyłącznie osób dorosłych. Z biegiem czasu parametr ten został jednak dostosowany również do cech charakterystycznych dla młodszej grupy dzieci i nastolatków, do czego użyto siatki centylowe (odpowiednio dla dziewczynek i chłopców).
Preparaty wspierające odchudzanie
Jak obliczyć BMI?
Najprostszym sposobem na obliczanie BMI jest skorzystanie z kalkulatora BMI, który dostępny jest w Internecie. Wystarczy, że zaznaczymy w nim naszą płeć, a w odpowiednie pola wpiszemy aktualną wagę i wzrost, a system obliczy dla nas konkretną wartość wskaźnika. Drugą opcją jest samodzielne obliczanie BMI, korzystając z poniższego wzoru:
BMI = masa ciała (kg) / wzrost2 (m)
Warto pamiętać, by podczas wyliczeń stosować odpowiednie miary – wzrost powinien być zawsze podawany w metrach (zamiast 170 cm należy podać 1,7 m), natomiast waga w kilogramach. Wynik otrzymany po obliczeniu BMI stanowi jedynie informację orientacyjną, co oznacza to, że nie jesteśmy w stanie na jego podstawie w szczegółowy sposób przeanalizować ogólnego stanu naszego zdrowia. W obliczeniach kierujemy się wyłącznie naszą wagą i wzrostem, natomiast nie bierzemy pod uwagę takich parametrów jak zawartość tkanki tłuszczowej, mięśni, kości i wody, które również powinny być w prawidłowych proporcjach, by zapewnić naszemu organizmowi homeostazę.
Wskaźnik BMI – normy
Wynik uzyskany podczas obliczania BMI należy porównać z uogólnionymi normami dla wszystkich osób dorosłych. Poszczególnym przedziałom przypisuje się konkretny stan, który odczytać możemy z poniższej tabeli opracowanej przez Światową Organizację Zdrowia (WHO):
- <16,0 – wygłodzenie;
- 16,0-16,9 – wychudzenie
- 17,0-18,4 – niedowaga;
- 18,5-24,9 – waga prawidłowa;
- 25,0-29,9 – nadwaga;
- 30,0-34,9 – I stopień otyłości;
- 35,0-39,9 – II stopień otyłości;
- 40,0 – III stopień otyłości.
Jak widać, zarówno otyłość, jak i niedowaga zostały podzielone na 3 kategorie w zależności od stopnia ich zaawansowania. Wprowadzenie takiego podziału ma związek z pogłębiającymi się problemami otyłości i niedowagi wśród mieszkańców całego świata. Wykonując proste obliczenia wskaźnika BMI, jesteśmy w stanie w najszybszy sposób ocenić, czy osoba zmagająca się z zaburzeniami odżywiania potrzebuje naszej pomocy, jaką metodę leczenia możemy u niej zastosować, a także jakie jest ryzyko rozwoju chorób stanowiących następstwo zbyt dużej lub zbyt niskiej masy ciała, takich jak:
- niedowaga – zaburzenia hormonalne, zanik miesiączki, osteoporoza;
- nadwaga lub otyłość – schorzenia układu sercowo-naczyniowego, cukrzyca typu II, udar, nowotwory, hospitalizacja związana z ciężkim przebiegiem COVID-19.
Korzystając z BMI, musimy pamiętać również o tym, że jest to wskaźnik stosowany wyłącznie u osób dorosłych, które ukończyły 20. rok życia. Co więcej, kryteria oceny tego parametru zmieniają się również wraz z wiekiem i są inne dla seniorów niż dla osób wieku poprodukcyjnym. Ma to związek z faktem, że wraz z wiekiem zmniejsza się masa mięśniowa oraz gęstość kości, natomiast rośnie ilość tkanki tłuszczowej.
BMI kobiety a BMI mężczyzny
Chociaż wskaźnik BMI nie uwzględnia ani wieku, ani płci, to właśnie te czynniki są kluczowe i należy je należy brać podczas interpretacji wyniku BMI. Kobieta i mężczyzna o podobnym wzroście i wadze mogą mieć zbliżone BMI, jednak z uwagi na uwarunkowania fizjologiczne kobiet do gromadzenia większej ilości tkanki tłuszczowej, to właśnie tłuszcz będzie stanowił u nich znacznie większą część masy ciała niż u mężczyzny.
Z drugiej strony, mężczyźni, którzy prowadzą aktywny styl życia również mogą mieć problem z prawidłową interpretacją wyniku BMI. W przypadku kulturystów podwyższony poziom BMI spowodowany zwiększoną masą mięśniową może sugerować nadwagę, a nawet otyłość, natomiast niski poziom tkanki tłuszczowej u lekkoatlety mógłby być potencjalnie powiązany z niedowagą. W związku z tym BMI należy zawsze traktować wyłącznie jako swego rodzaju wskazówkę informującą o tym, że powinniśmy lepiej dbać o nasze zdrowie.
BMI nastolatków i dzieci
U dorosłych obliczanie BMI jest stosunkowo proste, jednak w przypadku dzieci i młodzieży sprawa jest nieco bardziej skomplikowana. Aby prawidłowo zinterpretować BMI dziewczynki lub chłopca w wieku od 2. do 20. roku życia (dzieciom poniżej 2. roku życia nie należy obliczać BMI), należy skorzystać z tzw. siatki centylowej, która pozwala porównać wagę lub wzrost dziecka w stosunku do innych dzieci w tym samym wieku i tej samej płci. Prawidłowa masa ciała dzieci i młodzieży mieści się zawsze pomiędzy 25. a 85. centylem. W ten sposób możemy stwierdzić, że waga dziecka, u którego:
- percentyl wynosi 50 – jest wagą prawidłową i zbliżoną do średniej wagi odnotowanej u populacji w tym samym wieku i tej samej płci;
- percentyl wynosi powyżej 95 – może sugerować otyłość, ponieważ 95% dzieci w danym wieku i płci waży mniej;
- percentyl wynosi poniżej 5 – może sugerować niedowagę, ponieważ 95% dzieci w tym samym wieku i płci waży więcej.
Dlaczego sposób obliczania BMI chłopca i dziewczynki jest inny niż u dorosłych? Jest to związane przede wszystkim z faktem, że dzieci i młodzież stale rosną, a wraz z wiekiem zmienia się także zawartość tkanki tłuszczowej w ich ciele. Dodatkowym aspektem jest to, że ilość tłuszczu i jego rozmieszczenie u chłopców i dziewczynek mocno się różni, dlatego też konieczne jest stosowanie nieco innego sposobu na obliczanie BMI w tej grupie osób.
Co możemy stosować zamiast wskaźnika BMI?
Chociaż wskaźnik BMI jest szybki i prosty do obliczenia, musimy mieć świadomość tego, że nie jest on ani dokładny, ani miarodajny. W związku z tym, jeżeli zależy nam na określeniu prawidłowej masy ciała, warto skonsultować się z dietetykiem, który przeprowadzi bardziej szczegółowe pomiary, takie jak m.in.:
- BFP (ang. Body Fat Percentage), czyli udział tkanki tłuszczowej w ciele;
- BAI (ang. Body Adiposity Index), czyli wskaźnik informujący o stopniu otłuszczenia ciała, który uwzględnia stosunek obwodu bioder do wzrostu;
- WHR (ang. Waist-Hip Ratio), obliczany na podstawie stosunku obwodu pasa do obwodu bioder.
W celu wykluczenia ryzyka rozwoju zespołu metabolicznego przeprowadza się również pomiar pięciu czynników, których podwyższone wyniki powinny być dla nas alarmujące i stanowić powód do jak najszybszego wprowadzenia zmian w codziennej diecie i stylu życia:
- obwód talii;
- poziom cholesterolu we krwi;
- stężenie trójglicerydów;
- stężenie cukru we krwi;
- pomiar ciśnienia tętniczego krwi.
Autor artykułu: tech. farmaceutyczny Monika Kędzierska
