Wiele osób nie wyobraża sobie poranka bez kubka gorącej kawy, którą uznaje się za jedno z głównych źródeł kofeiny – naturalnej substancji pobudzającej. Równocześnie nieustannie trwa spór o to, czy jest ona bezpieczna dla organizmu. Zanim sięgniesz po kolejną filiżankę kawy, herbaty, czy napoju energetycznego, dowiedz się więcej na temat właściwości kofeiny.

Skąd pochodzi kofeina?

Podstawowym źródłem kofeiny jest oczywiście kawa (a także kakao i herbata). W Europie pojawiła się ona w połowie XVII wieku. Szybko doceniono jej smak, a także działanie pobudzające. W 1819 roku Friedrich Ferdinand Runge wyizolował kofeinę, która zgodnie ze współczesnym opisem chemicznym jest alkaloidem purynowym. Co ciekawe, kofeina w stanie czystym jest białym, gorzkim proszkiem. Jednocześnie warto pamiętać, iż jej nazwa zmienia się w zależności od źródła, z którego pochodzi. Gdy uzyskujemy ją z herbaty, jest nazywana teiną, gdy z guarany – guaraniną. Natomiast jeżeli sięgamy po yerba mate, wówczas mówimy o mateinie.

Kofeina a zdrowie

Właściwości kofeiny sprawiają, że jest ona metabolizowana do trzech innych substancji:

• teobrominy, która rozszerza naczynia krwionośne i pobudza cały organizm,
• paraksantyny, która zwiększa rozpad lipidów w krwiobiegu,
• teofiliny, która działa zwiotczająco na mięśnie gładkie.

W związku z powyższym uważa się, że w umiarkowanych ilościach kofeina ma korzystny wpływ na nasze zdrowie. Przede wszystkim działa pobudzająco. Ponadto wspiera koncentrację, dzięki czemu jesteśmy gotowi stawić czoła wyzwaniom każdego dnia. A do tego może obniżać ryzyko zachorowania na Parkinsona czy Alzheimera.

Ile kofeiny ma kawa?

To pytanie, które warto sobie zadać, choć odpowiedź zależy od kilku czynników. Przede wszystkim ważny jest rodzaj kawy – porównywalny kubek kawy rozpuszczalnej będzie miał mniej kofeiny niż w przypadku kawy parzonej. Jeśli stawiamy na ten drugi rodzaj kawy, to dużo zależy od ziaren, z których otrzymaliśmy napar. Badania dowiodły, że więcej kofeiny mają nasiona robusta w przeciwieństwie do arabiki. Reasumując, kubek kawy (200 ml) parzonej może mieć od 70 do 150 mg kofeiny.

Ile kofeiny ma herbata? W 100 gramach herbaty znajdziemy jej kilkanaście miligramów. Ile kofeiny mają napoje energetyczne? Tu musimy spojrzeć na etykietę produktów, zazwyczaj jednak na 100 gramów produkty kofeiny znajdziemy 20-40 mg.

Dzienna dawka kofeiny

Podobnie jak w wypadku innych naturalnych substancji pobudzających, tak i kofeinę powinniśmy zażywać w rozsądnych dawkach. Przyjmuje się, że dziennie jest to około 200-300 mg. Czy uzależnienie od kofeiny jest możliwe? Tak, gdyż substancja ta wpływa na naszą psychikę i ciało.

Uzależnienie od kofeiny nazywa się kofeinizmem (mówi się o nim, gdy dziennie przyjmujemy więcej niż 500 mg kofeiny), choć ryzyko jego wystąpienia ocenia się na niskie.

Podobnie jak w wypadku innych uzależnień, muszą pojawić się cztery objawy uzależnienia od kofeiny:

• tolerancja na działanie kofeiny znacząco wzrasta,
• występuje tzw. syndrom odstawienia, czyli nerwowość, drgawki, problemy ze snem, bóle głowy, niepokój w sytuacji, gdy nie możemy napić się kawy lub innego płynu z kofeiną,
• brak chęci zmniejszenia codziennej dawki kofeiny,
• brak chęci zrezygnowania z kofeiny pomimo faktu, iż działa ona negatywnie na nasz organizm.

Mówiąc o tym, ile powinna wynosić dzienna dawka kofeiny, warto wspomnieć o przypadku Dave’a Grohla, frontmana zespołu Foo Fighters. Muzyk podczas pracy nad jednym z albumów wypijał – jak sam twierdzi – ok. 4-5 dzbanków kawy, w konsekwencji czego trafił do szpitala z silnym bólem w klatce piersiowej. Ostatecznie rockman zrezygnował z takich ilości czarnego naparu, gdyż dalsze spożycie mogłoby być przyczyną poważnych chorób. Kofeina ma bowiem wpływ na występowanie chorób serca (w tym np. może doprowadzić do zawału) oraz problemów ze strony układu pokarmowego. To dowód na to, że przedawkowanie kofeiny może być śmiertelnie groźne, choć ryzyko uzależnienia nie jest wysokie. Jeśli jednak chcemy odstawić kofeinę, najlepiej uczynić to stopniowo, aby uniknąć wspomnianego syndromu odstawienia.

Autor artykułu: mgr farm. Mariusz Kamiński