Dieta z niskim indeksem glikemicznym to sposób żywienia szczególnie zalecany osobom z nadwagą lub otyłością oraz chorującym na cukrzycę i insulinooporność. Korzyści z tej diety mogą czerpać także osoby zdrowe i warto ją stosować jako element profilaktyki chorób metabolicznych. Ale jakie dokładnie daje efekty? Co jeść z niskim IG, aby być zdrowym?

Czym jest dieta z niskim indeksem glikemicznym?

Aby zrozumieć, czym jest dieta z niskim indeksem glikemicznym i jak działa na organizm człowieka, należy w pierwszej kolejności poznać pojęcie indeksu glikemicznego (IG). Wskaźnik ten odzwierciedla sposób, w jaki dana żywność wpływa na stężenie glukozy we krwi.

Indeks glikemiczny oblicza się, porównując wartość stężenia glukozy we krwi osiągniętą po 2 godzinach od spożycia danego produktu, będącego źródłem 50 g przyswajalnych węglowodanów, do stężenia cukru we krwi po spożyciu 50 g czystej glukozy. Indeks glikemiczny glukozy wynosi 100 i produkt ten jest składnikiem wzorcowym.

Żywność, która ma wysoki indeks glikemiczny, szybko się wchłania i powoduje gwałtowny wzrost poziomu cukru we krwi. Zjawisko to jest bardzo niekorzystne dla zdrowia człowieka. Gdy dochodzi do szybkiego wzrostu cukru we krwi, organizm wydziela większe ilości insuliny, czyli hormonu, który ma przywrócić odpowiedni poziom glukozy. Duża dawka insuliny wywołuje gwałtowny spadek stężenia glukozy, co może prowadzić do hipoglikemii reaktywnej. Jest to stan, w którym stężenie cukru spada poniżej norm. Skutkiem tej sytuacji jest brak energii oraz szybkie pojawienie się głodu.

Spożycie kolejnego posiłku o wysokim indeksie glikemicznym ponownie spowoduje gwałtowne wahania cukru we krwi. Z czasem zjawisko to może wywołać rozwój insulinooporności, czyli stanu, w którym organizm przestaje prawidłowo reagować na insulinę.

Warto podkreślić, że insulina jest hormonem anabolicznym, który sprzyja przybieraniu na wadze, prowadząc do otyłości. Następstwem diety z wysokim indeksem glikemicznym może być cukrzyca typu 2, która z czasem prowadzi do niebezpiecznych powikłań.

Indeks glikemiczny produktów – rodzaje IG

Żywność można podzielić na produkty:

• o niskim indeksie glikemicznym,
• średnim indeksie glikemicznym
• wysokim indeksie glikemicznym.

Reakcja organizmu zwykle odpowiada określonym wartościom IG.

Produkty z niskim indeksem glikemicznym (IG)

Produkty z niskim IG to takie, których indeks glikemiczny wynosi mniej niż 55. Powodują najłagodniejszy wzrost glukozy we krwi i to one powinny dominować w naszej diecie. W tej grupie znajdują się:

• nieoczyszczone produkty zbożowe (takie jak razowe pieczywo, grube kasze, brązowy ryż, płatki zbożowe),
• większość warzyw (oprócz ziemniaków i dyni)
• część owoców.

Zawierają one niewielkie ilości łatwo przyswajalnych węglowodanów lub posiadają błonnik, który spowalnia wchłanianie posiłku, co łagodzi wzrost poziomu cukru we krwi. Na obniżenie indeksu glikemicznego wpływa także obecność w produkcie białka, tłuszczu i substancji antyodżywczych.

Ponadto niski IG posiadają produkty, które naturalnie nie zawierają węglowodanów – należą do nich:

• mięsa,
• ryby,
• sery podpuszczkowe.

Produkty ze średnim indeksem glikemicznym (IG)

Produkty z IG między 55 a 70 są określane jako żywność o średnim indeksie glikemicznym. Wśród nich można wskazać m.in.:

• niektóre pieczywa,
• drobne kasze,
• kukurydzę,
• banany,
• melony,
• miód.

Produkty ze wysokim indeksem glikemicznym (IG)

Produkty z wysokim IG osiągają wartości powyżej 70, co oznacza bardzo gwałtowną odpowiedź organizmu. Przykładowi produktami są:

• biały ryż,
• arbuz,
• cukier,
• białe pieczywo,
• ziemniaki,
• piwo,
• płatki kukurydziane.

Należy znacząco ograniczyć spożycie produktów z tych dwóch grup, szczególnie w przypadku osób chorych na cukrzycę.

Ładunek glikemiczny a dieta z niskim IG

W diecie o niskim indeksie glikemicznym drugim bardzo ważnym pojęciem jest ładunek glikemiczny (ŁG). Bierze on pod uwagę nie tylko rodzaj spożywanej żywności, ale również jej ilość. Ładunek glikemiczny można obliczyć, mnożąc indeks glikemiczny danego produktu z ilością węglowodanów zawartych w określonej porcji i dzieląc wynik przez 100. Podobnie jak w przypadku IG, żywność można podzielić na produkty o ładunku glikemicznym niskim (do 10), średnim (11-19) i wysokim (od 20).

Warto zwracać uwagę na ŁG, ponieważ część produktów o średnim lub wysokim indeksie glikemicznym może zawierać w zwyczajowej porcji niewiele węglowodanów. Choć taki posiłek szybko się wchłonie, to nie spowoduje on dużego wzrostu poziomu glukozy we krwi.

Świetnym przykładem jest arbuz, czyli owoc z IG równym 72. Jedna porcja arbuza o masie 100 g zawiera około 8 g przyswajalnych węglowodanów, co oznacza, że jego ŁG wynosi 6.

Dieta o niskim indeksie glikemicznym – efekty

Dieta z niskim indeksem glikemicznym jest zalecana w szczególności osobom chorym na cukrzycę oraz insulinooporność. Taki sposób żywienia jest jednocześnie podstawowym elementem terapii – wpływa na stan zdrowia, ogranicza rozwój choroby, jej powikłań i schorzeń współistniejących.

Spożywanie żywności o wysokim IG pogarsza glikemię, a ciągły stan hiperglikemii powoduje uszkodzenia naczyń, nerwów i nerek, co z czasem prowadzi m.in.: do rozwoju miażdżycy, stopy cukrzycowej, pogorszenia widzenia i wydolności nerek.

Dieta z niskim IG wspomaga dodatkowo utratę kilogramów, dlatego jest wskazana dla osób z nadwagą i otyłością. Złagodzenie wahań glukozy we krwi zmniejszy napady głodu oraz ograniczy chęć sięgania po słodycze. Ułatwi to przestrzeganie diety i pozwoli zintensyfikować jej efekty. W połączeniu z umiarkowanym ograniczeniem kalorii oraz zwiększoną aktywnością fizyczną, produkty z niskim IG powinny być podstawą kuracji odchudzającej.

Dieta o niskim indeksie glikemicznym – jadłospis

Dieta z niskim indeksem glikemicznym opiera się na głównych zasadach zdrowego żywienia.

• W codziennym jadłospisie powinny dominować warzywa, które częściowo można wymienić na owoce, zważając oczywiście na ich indeks i ładunek glikemiczny.
• Wśród produktów zbożowych należy wybierać te nieoczyszczone.
• Jako źródło białka warto wybierać chudy nabiał, mięso, nasiona roślin strączkowych oraz ryby.
• Zdrowe tłuszcze odnajdziemy w olejach roślinnych, awokado, rybach, orzechach i nasionach.

W określaniu IG można wspomóc się powszechnie dostępnymi tabelami oraz aplikacjami mobilnymi.

Z diety należy wykluczyć słodycze, słodzone napoje i słone przekąski. Taka modyfikacja jadłospisu jest bardzo ważna w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego, na które w większym stopniu są narażone osoby otyłe oraz chorujące na cukrzycę.

Dieta z niskim IG powinna zawierać przepisy, które uwzględniają właściwą obróbkę kulinarną. Gotowanie zwiększa IG produktu, dlatego bardzo ważne jest, aby nie doprowadzać do rozgotowania potraw. Zalecane jest gotowanie na półtwardo. W przypadku warzyw korzystniej jest spożywać je w postaci surówki, która nie jest mocno rozdrobniona.

Wybór produktów użytych w danej potrawie jest również bardzo ważny. Dodanie do posiłku błonnika, tłuszczu i białka będzie spowalniać trawienie i wchłanianie. Z tego względu korzystniej jeść owoce jako dodatek np. do owsianki, niż samodzielnie, a do ryżu z warzywami warto dodać nasiona, odrobinę oleju oraz mięso, rybę lub strączki jako źródło białka.

Autor artykułu: mgr farm. Paweł Konończuk