HbA1C – choć brzmi jak szyfr, jest to nazwa niezwykle ważnego wskaźnika, czyli hemoglobiny glikowanej. Kontrola jej poziomu ma duże znaczenie w przypadku diagnostyki cukrzycy, jej prawidłowego leczenia oraz planowania i przebiegu ciąży. Na czym polega badanie HbA1C, jakie są normy hemoglobiny glikowanej i dlaczego należy ich przestrzegać.

Hemoglobina glikowana – kilka słów teorii

Hemoglobina, jako jedno z białek zawartych w erytrocytach krwinek czerwonych, odpowiada za transportowanie tlenu do komórek naszego organizmu. W krwi obecna jest również glukoza, która w procesie tzw. glikacji (przyłączenia) wiąże się z hemoglobiną, tworząc właśnie hemoglobinę glikowaną. Jeżeli rośnie stężenie glukozy we krwi, automatycznie podnosi się poziom HbA1C. Związek glukozy i hemoglobiny krąży w naczyniach krwionośnych przez ok. 120 dni, dlatego też okres trzech miesięcy jest najlepszym wyznacznikiem dla stwierdzenia ewentualnego przekroczenia wysokości cukru we krwi danego pacjenta.

Tym różni się badanie HbA1C od codziennej kontroli poziomu cukru u osób borykających się z cukrzycą. Jego wyniki są o wiele bardziej miarodajne w kontekście długofalowego leczenia i pokazują, jak działa terapia oraz czy pacjent zadbał o to, aby wartość glukozy we krwi była odpowiednia. Lekarz powinien zlecić badanie także w przypadku, gdy są duże wahania w pomiarach, oraz na etapie rozpoznawczym choroby i przed wprowadzeniem insuliny do terapii chorego.

Badanie HbA1C – normy i przebieg

Według Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego pomiary HbA1C powinny być przeprowadzane u cukrzyków raz na pół roku, a jeśli choroba jest nasilona i leczenie nieuregulowane – co kwartał. Ponadto u osób z cukrzycą typu 1 badanie hemoglobiny glikowanej musi być wykonywane raz na trzy miesiące, a w przypadku cukrzycy typu 2 oznaczanie trzeba przeprowadzać z częstotliwością od 2 do 6 miesięcy. Pacjent powinien zgłosić się do pomiaru na czczo (minimum 8 godzin od ostatniego posiłku). Badanie HbA1C przeprowadza się poprzez pobranie krwi z żyły (najczęściej łokciowej), a następnie analizuje się stan surowicy. Oznaczanie HbA1C z reguły przeprowadzane jest na podstawie skierowania lekarza prowadzącego. Prywatnie badanie kosztuje ok. 30-40 zł.

Jeżeli chodzi o hemoglobinę glikowaną i normy, to dla zdrowego człowieka wynoszą one 4-6 proc. hemoglobiny całkowitej. Dla dorosłych cukrzyków oraz dzieci i młodzieży z cukrzycą typu 2 wartość HbA1C oscyluje w wysokości 6,5 proc. (co świadczy o prawidłowej kontroli schorzenia). W momencie, gdy poziom ten jest powyżej 7 proc., należy wprowadzić zmiany w leczeniu (np. insuliną i metforminą, które wpływają na obniżenie stężenia hemoglobiny glikowanej).

Warto jednak zwrócić uwagę na czynniki, które mogą zaburzać wartości HbA1C, czyli niedokrwistość hemolityczną, ciążę, chorobę alkoholową, niewydolność nerek, karmienie piersią, czy przyjmowanie niektórych leków (np. salicylanów, czyli głównie aspiryny).

Prawidłowe utrzymanie poziomu HbA1C pozwala na uniknięcie powikłań cukrzycy, czyli m.in. retinopatii, neuropatii i nefropatii oraz chorób układu sercowo-naczyniowego (w tym zawału serca). Dzięki temu można też wyeliminować inne skutki uboczne nieleczonej cukrzycy, a więc uszkodzenie nerek, udar, problemy krążeniowe, zaćmę i tzw. zespół stopy cukrzycowej.

Hemoglobina glikowana w ciąży

Kontrolowanie cukrzycy u kobiet w ciąży ma niebagatelny wpływ na jej przebieg oraz zdrowie dziecka. Odpowiedni poziom hemoglobiny glikowanej powinien wynosić poniżej 6,5 proc. w przypadku kobiet, które planują ciążę, oraz mniej niż 6 proc., jeżeli jest to II lub III trymestr. Kiedy wartość HbA1C jest wyższa niż 6,5 proc., powinno się odroczyć plany powiększenia rodziny. Istnieje bowiem duże ryzyko wystąpienia wad rozwojowych u dziecka oraz poronienia. Poziom hemoglobiny glikowanej w ciąży należy kontrolować co sześć tygodni.