Jednym ze wskaźników, które oznacza się w czasie wykonywanej morfologii krwi, jest RDW-CV. Oznaczenie pomocne jest między innymi przy podejrzeniu anemii, ale może również wskazywać na wiele innych zaburzeń funkcjonowania organizmu. Szczególnie niepożądane jest RDW powyżej normy, które wymaga interpretacji przez lekarza, a niekiedy poszerzonej diagnostyki i wdrożenia leczenia. Co należy wiedzieć o RDW? Czynieprawidłowa morfologia może również wskazywać na toczący się proces nowotworowy?

Co oznacza RDW-CV w morfologii krwi?

Do parametrów sprawdzanych w czasie badania morfologii krwi należy RDW-CV, co oznacza podawaną w procentach różnicę objętościową między czerwonymi krwinkami znajdującymi się w próbce a wartością standardową. Wskaźnik RDW-CV (ang. Red Blood Cell Distribution Width, Coefficient of Variation), mówiąc bardziej profesjonalnie, jest rozpiętością rozkładu wielkości erytrocytów, przy uwzględnieniu czynnika zmienności.

Erytrocyty, czyli czerwone krwinki, które znaleźć można w krwi człowieka, różnią się między sobą objętością. Zazwyczaj podaje się ich wielkość uśrednioną, czyli 6-8 µm, jednak należy wiedzieć, że istnieją erytrocyty o objętości mniejszej niż 6 µm, a są i takie, których wielkość przekracza 12 µm. Krwinki czerwone podzielić można na mikrocyty, normocyty, makrocyty oraz megalocyty. Mikrocyty są najmniejsze i mierzą nie więcej niż 6 µm. Wielkość normocytów mieści się w przedziale 7,7-8 µm, a makrocyty wielkością przekraczają 9 µm. Największe są megalocyty, których wymiary przekraczają 12 µm. W morfologii RDW, czyli współczynnik zmienności rozkładu objętości erytrocytów, określa różnice między wielkościami wspomnianych krwinek. Ma znaczenie np. w diagnostyce niedokrwistości, ale może również pomóc w wykryciu innych nieprawidłowości funkcjonowania organizmu.

O funkcjach erytrocytów w organizmie nie trzeba nikomu przypominać. Te bezjądrzaste (w postaci dojrzałej) komórki, o przekroju przypominającym dwuwklęsły dysk, produkowane są w szpiku kostnym, do czego niezbędna jest obecność żelaza, witaminy B6, B12, a także kwasu foliowego, witaminy C i witaminy E. Erytrocyty mają barwę czerwoną, co zawdzięczają obecności hemoglobiny. Ich najważniejszą funkcją jest transportowanie tlenu z płuc do tkanek, a oprócz tego dwutlenku węgla z tkanek do płuc. Mają one znaczenie także dla równowagi kwasowo-zasadowej. Właściwa ilość i budowa erytrocytów są więc kluczowe, by organizm funkcjonował prawidłowo. Erytrocyty badane są przy okazji wykonywania morfologii krwi. Jest to podstawowe badanie diagnostyczne, pozwalające wykryć w zarodku wiele nieprawidłowości – związanych np. z krwinkami czerwonymi. Badania erytrocytów dzielą się na ilościowe i jakościowe.

RDW-CV a RDW-SD – różnice i podobieństwa

Wynik oznaczenia anizocytozy RDW zwykle podawany jest nie tylko według wskaźnika CV (coefficient of variation), ale również według wskaźnika SD (standard deviation). Różnice między RDW-CV a RDW-SD dotyczą jednostki, którą wykorzystano. W obu przypadkach określa się różnice wielkości krwinek czerwonych, jednak odmienność polega na tym, że wskaźnik CV podaje wynik w procentach [%], podczas gdy wskaźnik SD pokazuje wynik w femtolitrach [ft]. RDV-CV to zatem wskaźnik anizocytozy wyrażony współczynnikiem zmienności, natomiast RDW-SD to wskaźnik anizocytozy wyrażony odchyleniem standardowym – oba te parametry wiążą się z rozpiętością rozkładu objętości erytrocytów, jednak wyrażane są w innych jednostkach.

Kiedy wykonać oznaczenie RDW-CV?

Morfologia krwi uwzględniająca wskaźnik RDW-CV powinna być wykonywana rutynowo przynajmniej raz w roku lub częściej, jeśli są ku temu wskazania lekarskie. W czasie badania pacjentowi pobierana jest krew z żyły łokciowej – najlepiej na badanie zgłosić się na czczo (dopuszczalne jest wypicie szklanki wody) i nie zaleca się, by kobiety wykonywały to badanie w czasie menstruacji. Na wynik zazwyczaj nie czeka się długo. Czas oczekiwania zależny jest od laboratorium, ale zwykle mieści się w przedziale 1-2 dni. Ze skierowaniem od lekarza badanie można wykonać za darmo, w ramach świadczenia NFZ. Badanie można oczywiście również wykonać prywatnie, a jego koszt jest niewielki. Wyniki oznaczenia wykonywanego prywatnie warto również dla pewności skonsultować z lekarzem, zwłaszcza jeśli odbiegają od normy.

Wynik RDW-CV może być pomocny między innymi w przypadku podejrzenia niedokrwistości u pacjenta. Może nie tylko wskazać na anemię i jej rodzaj, ale również zobrazować stopień jej nasilenia, co pozwoli dobrać odpowiednie środki zaradcze. Szczególnie zaleca się wykonanie badania morfologii krwi z oznaczeniem RDW, jeśli pacjent zmaga się z zawrotami głowy i osłabieniem, ma bladą skórę i odczuwa zwiększone zmęczenie, a ponadto pojawiają się u niego zaburzenia libido czy duszności.

Oznaczenie RDW-CV może pomóc przy diagnostyce anemii megaloblastycznej, spowodowanej niedoborem żelaza, a także hemolitycznej czy makrocytowej, a nawet mikrocytarnej. Nieprawidłowy wynik tego oznaczenia może wskazywać na zwiększone ryzyko pewnych schorzeń, ponadto może towarzyszyć niektórym chorobom. Oznaczenie warto wykonać również przy podejrzeniu takich schorzeń jak:

• niedoczynność tarczycy, związana z niedoborami hormonów tego narządu;
• kwashiorkor, związany z niedoborami białek, witamin oraz pierwiastków śladowych;
• talasemia, czyli niedokrwistość tarczowatokrwinkowa związana zaburzeniami ilościowymi syntezy hemoglobiny.

Normy RDW-CV w morfologii

W przypadku osób dorosłych za normę RDW-CV uznaje się wynik mieszczący się w przedziale 11,5-14,5%. Odpowiada to normie RDW-SD wynoszącej 36-47 fl. Wynik wskazuje na stopień różnic między erytrocytami. Jeśli jest niewielki, krwinki czerwone mają podobną objętość. W przypadku większych wartości procentowych mowa natomiast o większych różnicach objętościowych pomiędzy poszczególnymi erytrocytami. RDW-CV powyżej normy oznacza, że krwinki czerwone różnią się między sobą wielkością w zakresie większym niż ten „akceptowalny”. Ostatecznie jednak zawsze przy interpretacji wyników RDW-CV i RDW-SD należy patrzeć na normę przyjętą przez wybrane laboratorium i to do podanej obok wyniku normy należy odnieść się przy interpretacji.

Morfologia krwi jest badaniem, w którym oznaczanych jest wiele parametrów, dlatego nieprawidłowy wynik RDW-CV powinien być analizowany wraz z pozostałymi wynikami danego badania. Daje to szerszy obraz sytuacji, umożliwiając trafniejszą diagnozę i ustalenie przyczyny niewłaściwego wyniku. W analizie należy uwzględnić np. takie wskaźniki jak MCV, a także RBC, HCT, GHB, MCH, MCHC czy też RET.

Co oznacza podwyższone RDW-CV w morfologii?

Pacjent, u którego wyjdzie podwyższone RDW-CV, ma krwinki czerwone, które w znaczącym stopniu różnią się między sobą objętością. Wynik powyżej 14% to tzw. heterogenność erytrocytów. Wynik powyżej 15% to natomiast już tzw. anizocytoza, stąd niekiedy wykorzystywana nazwa „wskaźnik anizocytozy erytrocytów RDW”. Zróżnicowane wielkości krwinek czerwonych mogą wiązać się z wieloma przyczynami.

• Podwyższony wskaźnik RDW ma miejsce, chociażby w przypadku niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza, a nawet anemii megaloblastycznej.
• RDW-CV wysokie wychodzi między innymi w przypadku toczących się stanów zapalnych oraz infekcji bakteryjnych i wirusowych.
• Wskaźnik ten może być również podwyższony po niedawnym przetoczeniu krwi.
• Do wyniku powyżej normy przyczyniać mogą się różnego rodzaju krwotoki, w tym np. krwawienia z dróg rodnych (zarówno obfite krwawienia miesiączkowe, jak i spowodowane mięśniakami) czy z układu pokarmowego.
• Podwyższony wskaźnik anizocytozy erytrocytów może wiązać się również z niedożywieniem bądź zaburzeniami wchłaniania w jelitach.
• Podniesione RDW-CV może wskazywać na zespół mielodysplastyczny, czyli związany z rozrostem nieprawidłowych komórek krwi w szpiku.
• Gdy pacjent ma podwyższone RDW-SD i RDW-CV, problemem mogą być również owrzodzenia żołądka.
• Wynik powyżej normy może być efektem metaplazji szpikowej.
• Kolejna możliwość to suplementowanie kwasu foliowego oraz witaminy B12, co często jest przyczyną tego, że RDW-CV wychodzi podwyższone w ciąży.
• Także po przebyciu chorób nowotworowych może wyjść podwyższone RDW-CV, co oznacza niejednokrotnie, że doszło do przerzutu do szpiku kostnego.

Co oznacza wysoki RDW-CV – interpretacja wyników

Podwyższony parametr RDW-CV to jeszcze zazwyczaj za mało, by móc postawić rzetelną diagnozę stanu zdrowia pacjenta. Analizując wyniki RDW, należy uwzględnić również oznaczenia innych parametrów krwi, w tym np. wspomniane już MCV. Jeśli na przykład pacjent ma RDW powyżej normy i jednocześnie niskie MCV, może to wskazywać na anemię związaną z niedoborem żelaza i talasemię. W przypadku prawidłowego RDW-CV i niskiego MCV pacjent może mieć przewlekłą niedokrwistość. Jeśli natomiast wzrostowi wskaźnika RDW towarzyszy wzrost MCV, bardziej prawdopodobna jest niedokrwistość wynikająca z niedoboru witaminy B12 oraz kwasu foliowego.

Co oznacza RDW-CV podwyższone u dzieci?

Niekiedy wychodzi również odbiegające od normy RDW-CV u dziecka. O ile wynik poniżej normy nie powinien martwić (przy prawidłowych innych wynikach), to już RDW-CV podwyższone u dziecka powinno być sprawdzone przez lekarza. Normy dla dzieci nieco się różnią od tych dla osób starszych, jednak różnice są niewielkie. Przyjęte przez dane laboratorium normy podane będą obok wyniku. Interpretacją przyczyny podwyższonego RDW-CV u dziecka powinien zająć się lekarz. Zazwyczaj jednak problemem są niedobory żelaza, co wymaga między innymi przyjrzenia się diecie dziecka i wprowadzenia modyfikacji w jego dotychczasowym menu.

Wysokie RDW-CV w ciąży – czy jest się czym martwić?

Morfologia krwi u kobiet spodziewających się potomstwa zazwyczaj różni się wynikami od morfologii standardowej. Zwykle zauważa się różnice dotycząca HGB, HCT oraz ilości leukocytów w osoczu, jednak parametr RDW-CV w ciąży zazwyczaj nie odbiega od norm przyjętych standardowo dla innych pacjentów. W ciąży podwyższone RDW-CV jest często efektem stosowanej suplementacji kwasu foliowego i witaminy B12, jednak zawsze należy otrzymane wyniki skonsultować z lekarzem, który podczas analizy uwzględni również pozostałe wyniki morfologii, a także informacje zebrane w wywiadzie z pacjentką.

Co oznacza obniżone RDW-CV w morfologii?

Nie tylko RDW podwyższone może zwrócić uwagę pacjenta, ale również RDW poniżej normy. Obniżonym RDW-CV i RDW-SD nie trzeba jednak się zazwyczaj martwić, gdyż najczęściej nie wskazuje na żadne nieprawidłowości pracy organizmu i nie ma znaczenia diagnostycznego. Jeśli pozostałe parametry morfologii będą mieścić się w granicach przyjętych norm, obniżone RDW-CV nie powinno być powodem do zmartwień.

Jeśli jednak okaże się, że niskie RDW jest tylko jednym z „elementów układanki”, a pacjent ma również nieprawidłowe inne wyniki krwi (np. dotyczące hemoglobiny) lub dodatkowo zmaga się z niepokojącymi objawami, wymaga to sprawdzenia. Wówczas może to np. wskazywać na anemię mikrocytarną, w przypadku której pacjenci mają erytrocyty mniejsze od tych uznawanych za typowe. Może to być także efekt anemii makrocytarnej – wówczas co prawda wielkości erytrocytów są większe od standardowych, jednak różnice między nimi są niewielkie, więc i RDW jest niski. Ostatecznie to jednak lekarz powinien postawić w tym przypadku diagnozę, biorąc pod uwagę również inne wyniki badań pacjenta, czy też istotne informacje uzyskane w przeprowadzonym wywiadzie medycznym.

Wysokie RDW-CV – jak obniżyć?

Podstawową kwestią, jeśli chodzi o nieprawidłowy wynik RDW-CV, jest ustalenie przyczyny problemu, a tych, jak zaznaczono wcześniej, może być wiele. Leczenie dobiera się do zdiagnozowanej przyczyny nieprawidłowości. Jeśli na przykład okaże się, że u pacjenta występuje anemia, obniżyć RDW-CV pomogą odpowiednie leki, w tym np. te uzupełniające żelazo, kwas foliowy, czy też witaminę B12. W przypadku wdrożenia dobranego przez lekarza leczenia zaleca się kontrolne wykonanie morfologii krwi po odpowiednim czasie, by sprawdzić, czy terapia przynosi oczekiwane rezultaty. Brak poprawy może być wskazaniem do wydłużenia terapii bądź jej modyfikacji. Poprawa parametrów RDW to dobry objaw, ale i w tym przypadku zaleca się regularne wykonywanie badań krwi.

Autor artykułu: mgr farm. Ewa Gac-Wardecka