O DNA, czyli kwasie deoksyrybonukleinowym, słyszał chyba każdy. Czy możemy na niego w jakichkolwiek sposób wpływać? Czy informacje zawarte w DNA są ostateczne? Dowiedz się więcej.

Kilka słów o DNA

Pierwszy raz świat usłyszał o DNA jeszcze w XIX wieku, ale dopiero odkrycie dokonane w latach 50. przez Jamesa Watsona. Francisa Cricka, Rosalind Franklin oraz Maurice’a Wilkinsa dało impuls do dalszych, szeroko zakrojonych badań. W dużym skrócie DNA to kwas nukleinowy, który znajduje się w jądrach komórkowych (w przypadku zwierząt i roślin). Jego główną funkcją jest przenoszenie informacji genetycznej, na którą składa się dziesiątki różnych cech i zasad funkcjonowania organizmów żywych. Co ciekawe, człowiek ma ok. 20 tysięcy genów, natomiast ryż – 40 tysięcy, a wirus przeziębienia zaledwie 11.

O czym decydują nasze geny?

W sekwencji DNA zakodowane są informacje na temat wielu naszych cech – wzrostu, koloru włosów, oczu, kształtu twarzy (nosa, uszu, ust itp.), ale również determinuje wszelkie procesy, które zachodzą w naszym organizmie. Wśród nich można wymienić trawienie, przemianę i wchłanianie materii czy np. produkcję hormonów. DNA decyduje również o chorobach, na które możemy zapaść. Warto wspomnieć, iż badania tzw. genetycznego profilu osobowości wskazują, iż DNA może odpowiadać za niektóre cechy charakteru. Póki co jednak nie ma jednoznacznej odpowiedzi, jak wiarygodnie ocenić ten wpływ.  

DNA a dieta i warunki środowiskowe

Rozwój badań nad DNA stworzył przeświadczenie, że w gruncie rzeczy nie mamy wpływu na nasze geny. To, co zostało w nich zapisane, jest nienaruszalne, przez co nie możemy zapobiec np. chorobom. To nie do końca prawda, o czym świadczą ustalenia nauki, którą nazywa się epigenetyką. Dowodzi ona, że wpływ na informacje zapisane w DNA mają warunki środowiskowe. Zalicza się do nich m.in.:

• środowisko, w którym żyjemy,
• przebyte traumy (w tym również traumy naszych przodków),
• dieta,
• wychowanie.

Musimy być świadomi, że czynniki te mogą uruchamiać lub “zamykać” niektóre geny i zespoły genów, jednak jednoznaczna ocena konkretnej zależności jest bardzo trudna. Dlaczego? Każdy z nas może się pochwalić ponad 20 tysiącami genów, w związku z czym ocena wpływu jest bardziej poszlakowa. Naukowcy są jednak zgodni do tego, iż dieta bogata w witaminy i minerały połączona z aktywnością fizyczną może kontrolować tzw. ekspresję genów. Ma to niebagatelny wpływ na nasze zdrowie, pojawianie się wielu chorób czy nawet życie naszych dzieci i kolejnych pokoleń. Nie oznacza to, że czynniki środowiskowe modyfikują DNA czy wpływają na mutacje. Może natomiast dojść do sytuacji, że organizmy o tym samym genotypie (np. bliźniaki jednojajowe) będę miały inny fenotyp (zestaw cech), tzn. będą zapadać na inne choroby czy będą różnić się charakterem. 

Czy modyfikacja genów człowieka jest możliwa?

Najnowocześniejsza metoda modyfikacji genów nazywa się CRISPR/Cas9, jednak ze względów etycznych nie dopuszcza się do np. prób stworzenia dzieci wolnych od chorób czy posiadających pożądane cechy (inteligencja, wzrost, kolor oczu). Etyka nie jest jedynym powodem. Biorąc pod uwagę poziom skomplikowania ludzkiego genomu trudno przewidzieć konsekwencje np. wymiany sekwencji genów odpowiedzialnych za występowania nowotworów. Obecnie praktykuje się terapie genowe w przypadku niektórych chorób. Wśród nich wymienia się mukowiscydozę, hipercholesterolemię, fenyloketonurię i anemię sierpowatą, ponieważ są to choroby wywołane mutację jednego genu. W przypadku bardziej skomplikowanych przypadków terapie genowe są raczej mało skuteczne.