Jąkanie to w powszechnej świadomości sytuacja, w której nie jesteśmy w stanie płynnie mówić. Okazuje się, że spektrum tego schorzenia jest znacznie szersze – więc na ten temat znajdziesz w naszym tekście. 

Czym jest jąkanie? Jakie są jego objawy?

Zgodnie z klasyfikacją jednostek chorobowych jąkanie jest zespołem objawów, a nie pojedynczą chorobą. Najczęściej pierwsze objawy pojawiają się od 3. roku życia, kiedy na dobre kształtują się umiejętności płynnej mowy. Towarzyszące temu zaburzenia to właśnie niepłynność mowy, której faktyczne przyczyny mogą być wielorakie, o czym więcej w kolejnym paragrafie. Najczęstszymi objawami jąkania są:

• powtarzanie głosek, sylab, całych zdań, ich części
• zbyt szybkie lub zbyt wolne tempo mówienia,
• przedłużanie głosek,
• zbyt długo trwające pauzy w czasie mówienia,
• częste wtrącenia w zdaniu typu aaaa, eeee, yyyy,
• mowa nierytmiczna. 

Dlaczego w ogóle mamy do czynienia z jąkaniem? Nasz aparat mowy jest tak skonstruowany, że do jego prawidłowego funkcjonowania potrzebujemy “zgrać” kilka elementów – wdech, wydech, odpowiednia praca mięśni, strun głosowych. Wszelkie napięcia i nieprawidłowości w tym zakresie są fizyczną “manifestacją” jąkania. Niepłynność mowy może występować naturalnie po 5. roku życia, wtedy mówi się o niej, że jest rozwojowa, ponieważ przemija sama. Szacuje się, że w Polsce problemy z jąkaniem może mieć nawet 400 tysięcy osób – dotyczą ich trzy typy tego schorzenia: 

• kloniczne (powtarzanie tej samej głoski),
• toniczne (zacinanie się),
• kloniczno-toniczne – połączenie obu powyższych rodzajów.

Pochodzenie jąkania

Jednym z mitów na temat jąkania jest to, że jest ono spowodowane czynnikami psychologicznymi, np. traumą z dzieciństwa. Nie jest to do końca precyzyjna ocena tego zjawiska. Podstawą do wystąpienia jąkania są predyspozycje (np. występowanie schorzenia w rodzinie), które mogą być uruchomione przez różne czynniki, w tym m.in. stres. Co równie istotne, jąkanie nie jest wrodzone, tylko nabyte, ponieważ najmłodsze dzieci nie mają objawów podczas gaworzenia. Teorii na temat wyzwalaczy jąkania jest wiele. Najczęściej wymienia się kilka czynników, które mogą je uruchamiać:

1. Behawioralne – skoro uczymy się w pewnym sensie jąkania, możemy się go również oduczyć.
2. Biologiczne – nieprawidłowa budowa aparatu mowy, np. wskutek wypadku czy urazu, predyspozycje rodzinne do jąkania.
3. Lingwistyczne – oznaczają zaburzenia rozwoju mowy jako takiej. 
4. Psychologiczne – to teoria, którą się obecnie raczej odrzuca. Uznaje ona, że jąkanie jest tylko fizjologicznym objawem trudnych sytuacji psychologicznych, np. tragedii rodzinnych, patologicznego środowiska itp.

Leczenie 

Różnorodne przyczyny i okoliczności towarzyszące jąkaniu sprawiają, że jest to dolegliwość trudna w leczeniu. Nie pomagają również różne stanowiska w środowisku lekarskim, co sprawia, że dostępnych terapii – w tym niekonwencjonalnych – jest naprawdę sporo. można je podzielić na kilka rodzajów:

• psychoterapeutyczne,
• farmakologiczne,
• wspomagane aparaturą,
• logopedyczne.

Bardzo często pierwsze krok w leczeniu oznaczająspecjalistyczny turnus, podczas którego kursanci mogą dowiedzieć się wiele na temat technik, które ułatwiają radzenie sobie z jąkaniem. Jedną z najprostszych metod jest ustalenie problematycznych słów i zastępowanie ich innymi. 

Jak pomóc osobie, która się jąka?

Jeśli osobą cierpiącą jest dziecko, rodzice powinni przede wszystkim zwrócić uwagę na swój sposób mówienia: 

• powinni mówić spokojnie i wolno, bez nadmiernej agresji czy presji na dziecku,
• ważne, aby używać w miarę prostych sformułowań, które dziecko zrozumie,
• słuchaj uważnie i nie przerywaj wypowiedzi malucha,
• nie stwarzaj niekomfortowych sytuacji dla dziecka, np. aby mówiło przy obcych, gdy samo tego nie chce,
• nie dopowiadaj ani nie kończ wypowiedzi za dziecko (dorosłych też to dotyczy),
• na pomyłki językowe dziecka reaguj ze spokojem. Jeśli to konieczne, poinformuj o tym najbliższych, aby również wiedzieli, jak mają się zachować,
• nie nazywaj dziecka jąkałą i nie twórz wokół niego takiej atmosfery. Może to pogłębić niepłynność mowy.

Podstawą są jednak zalecenia terapeuty i ćwiczenia, które rodzice powinni wykonywać z dzieckiem. Jąkanie można wyleczyć w znacznym stopniu, ale wymaga to pracy każdej ze stron.