Angina, czyli ostre zapalenie gardła i migdałków, to stan zapalny błony śluzowej gardła, z którym zmagamy się najczęściej w okresie jesiennym lub zimowym. U dorosłych choroba ta wywoływana jest zazwyczaj przez wirusy, natomiast u dzieci za zakażenie anginą odpowiada bakteria Streptococcus pyogenes, należąca do grupy paciorkowców. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są objawy anginy ropnej u dzieci i dorosłych, ile trwa angina i jak wygląda jej leczenie.

Przyczyny anginy

Angina to ostre zapalenie migdałków podniebiennych zlokalizowanych po obu stronach gardła oraz błony śluzowej gardła. Jest to jeden z najczęściej występujących rodzajów zapalenia tego obszaru górnych dróg oddechowych, które może mieć etiologię wirusową (wirusowe zapalenie gardła), jak również bakteryjną. Mowa wówczas o zakażeniu paciorkowcem beta-hemolizującym z grupy A Streptococcus pyogenes, który stanowi główną przyczynę (około 90% wszystkich przypadków) bakteryjnych zakażeń gardła, a także jest odpowiedzialny za rozwój takich chorób jak szkarlatyna (płonica) czy też róża (zapalenie skóry).

Często powtarzającym się pytaniem wśród rodziców małych dzieci jest to, czy angina jest zaraźliwa. Warto zatem wyjaśnić, że angina jest chorobą zakaźną, przenoszoną drogą kropelkową poprzez kontakt z zakażoną osobą lub jej wydzielinami, bądź też w wyniku zatrucia pokarmowego (takimi produktami jak mleko i wyroby mleczne, mąka lub wyroby mączne). Z uwagi na fakt, że przed pojawieniem się pierwszych objawów nie możemy mieć pewności co do obecności bakterii w naszym organizmie, istnieje również możliwość zarażenia się od zdrowej osoby, u której doszło do skolonizowania gardła przez szczepy bakterii paciorkowcowych.

Na zarażenie paciorkowcami narażone są przede wszystkim dzieci oraz osoby młode, których system odpornościowy nie jest w stanie poradzić sobie z czyhającymi na nie zagrożeniami. Zwiększoną ilość zachorowań na anginę obserwuje się w okresie jesienno-zimowym, jednak rosnąca popularność klimatyzatorów i związane z nimi duże amplitudy temperatur sprawiają, że coraz więcej osób musi mierzyć się z anginą także i latem.

Rodzaje anginy

Rozróżnienia typów anginy dokonuje się na podstawie trzech czynników:

• miejsce zakażenia drobnoustrojami – wyróżniamy anginę migdałka gardłowego oraz anginę migdałka językowego;
• obraz kliniczny choroby – angina rumieniowa, angina z wysiękiem ropnym (angina ropna), a także angina z owrzodzeniem powierzchniowym lub głębokim;
• etiologia choroby – angina o podłożu wirusowym, bakteryjnym lub grzybiczym, a także angina o etiologii nieinfekcyjnej.

W praktyce najczęściej stosowane jest rozróżnienie pomiędzy anginą wirusową a anginą bakteryjną, czyli paciorkowcową.

Jak wygląda angina i czym różni się od wirusowego zapalenia gardła?

Zapalenie gardła to schorzenie wywoływane przez następujące grupy wirusów: rynowirusy, koronawirusy, adenowirusy, wirusy grypy i paragrypy, a także wirus RSV, EBV, CMV oraz Coxsackie. By móc odróżnić tę chorobę od anginy o podłożu bakteryjnym ważne jest przeprowadzenie badania przedmiotowego oraz wywiadu z pacjentem. Jeśli mamy do czynienia z anginą wirusową, objawy będą rozwijały się stopniowo i przypominać będą pierwsze objawy grypy. Należą do nich przede wszystkim: ból mięśni, kaszel, katar, zapalenie spojówek, a także nadżerki i pęcherzyki umiejscowione na błonie śluzowej jamy ustnej.

Co ważne, podczas wirusowego zapalenia gardła rzadko obserwuje się naloty na migdałkach (są one obecne wyłącznie w przypadku zakażenia wirusem EBV lub adenowirusami). Chcąc zdiagnozować anginę paciorkowcową, lekarze kierują się tzw. skalą punktową Centora/McIsaaca. Bierze się w niej pod uwagę 5 kryteriów, w tym 4 czynniki związane z objawami klinicznymi choroby oraz czynnik dotyczący wieku chorego:

• gorączka powyżej 38 °C (1 pkt);
• brak kaszlu (1 pkt);
• obrzęk węzłów chłonnych szyjnych przednich (1 pkt);
• obrzęk migdałków podniebiennych z charakterystycznym nalotem (1 pkt);
• wiek: 3-14 lat (1 pkt), 14-45 lat (0 pkt), powyżej 45 lat (-1 pkt)

Dalsza diagnostyka i ewentualne leczenie choroby jest uzależnione od sumarycznej liczby punktów uzyskanych podczas badania. 4-5 punktów pozwala na stwierdzenie, że występowanie anginy bakteryjnej jest bardzo prawdopodobne i wskazane jest wdrożenie antybiotykoterapii, natomiast 2-3 punkty świadczą o umiarkowanym prawdopodobieństwie występowania anginy (wskazana jest wówczas dalsza diagnostyka mikrobiologiczna). 0-1 punktów oznacza niskie prawdopodobieństwo występowania anginy (poniżej 6%).

Objawy anginy u dzieci i dorosłych

Objawy towarzyszące anginie zależą w dużej mierze od czynnika powodującego zarażenie. Jej lżejsza postać, angina wirusowa, przypomina wirusowe zapalenie gardła. Początki anginy zarówno u dzieci, jak i u dorosłych wyglądają wówczas podobnie – chory czuje się zmęczony, ma problemy z przełykaniem, jego błona śluzowa jest podrażniona, a migdałki nieco opuchnięte. Dodatkowym objawem anginy u dzieci może być także stan podgorączkowy, dyskomfort podczas mówienia, jak również nieprzyjemny zapach z ust, który mija wraz z ustąpieniem choroby.

Nieco inny przebieg choroby możemy zaobserwować w przypadku anginy ropnej. Objawy, które powinny być dla nas sygnałem ostrzegawczym, to przede wszystkim silny ból gardła, powiększone węzły chłonne w części żuchwy oraz wysoka temperatura powyżej 39°C. Charakterystycznym objawem anginy u dorosłych i dzieci jest także rozpulchniona i zaczerwieniona błona śluzowa migdałków oraz podniebienia. Dodatkowo, jeśli mamy do czynienia z anginą ropną, to na migdałkach chorego będzie można zauważyć biały nalot.

Ile trwa angina wirusowa, a ile paciorkowcowa?

Angina wirusowa trwa tyle, ile zwykłe przeziębienie lub inne infekcje wirusowe, czyli około siedmiu dni. To, ile trwa angina paciorkowcowa jest uzależnione natomiast od odporności pacjenta oraz wdrożonej metody leczenia. Większość objawów anginy utrzymuje się z reguły od 7 do 15 dni, jednak wysoka gorączka powinna ustąpić już po 3-5 dniach od rozpoczęcia leczenia. Dolegliwości związane z bólem gardła przestają doskwierać zazwyczaj po tygodniu – nawet wtedy, gdy nie są leczone. Co ważne, chory przestaje zarażać po około 24 godzinach od włączenia antybiotykoterapii.

Leczenie anginy

Nasilający się ból gardła i wysoką temperaturę ciała warto zawsze skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu, zwłaszcza w sytuacji, gdy dolegliwości te dotyczą dziecka. Specjalista będzie w stanie określić ich przyczynę, a w razie wątpliwości zleci odpowiednią diagnostykę.

W celu potwierdzenia anginy paciorkowcowej lekarz może zlecić wykonanie jednego z następujących badań:

• szybkiego testu lateksowego na obecność antygenu Streptococcus z grupy A;
• badanie bakteriologiczne w formie wymazu z gardła i migdałków podniebiennych;
• badanie krwi, w którym oznacza się takie parametry jak stężenie białek ostrej fazy (CRP) lub przeciwciał ASO.

Jeśli na podstawie badania fizykalnego, badań diagnostycznych i wywiadu z pacjentem lekarz stwierdza infekcję wirusową, anginę można wówczas próbować leczyć środkami dostępnymi bez recepty. Jeśli natomiast mamy do czynienia z patogenami w postaci bakterii, konieczne jest włączenie antybiotyku na okres 10 dni – lekiem z wyboru jest fenoksymetylopenicylina, podawana w formie doustnej. Jeśli pacjent nie jest w stanie przyjmować leku doustnie, lekarz może zalecić podawanie benzylopenicyliny benzatynowej w formie domięśniowej.

W przypadku anginy paciorkowcowej ważne jest także podanie leków osłonowych i przeciwgorączkowych. Niezależnie od typu anginy, ból można doraźnie uśmierzać przez podawane pacjentowi leki przeciwbólowe, a także stosowanie płukanek, ziołowych suplementów diety w postaci pastylek do ssania lub okładów. Warto zadbać również o częste nawilżanie śluzówki gardła dużą ilością wywarów z lipy, czarnego bzu lub malin.

Powikłania po anginie

Angina bakteryjna to choroba ogólnoustrojowa, w związku z czym nieleczona lub nieprawidłowo leczona może doprowadzić do poważnych powikłań, które dotyczą wielu układów.

Zaliczyć do nich można:

• ropień okołomigdałkowy, którego przebycie stanowi wskazanie do wycięcia migdałków;
• ropień tylnogardłowy, który występuje wyłącznie u dzieci;
• ostre kłębuszkowe zapalenie nerek, które dotyczy niemal wyłącznie dzieci;
• bakteriemia;
• zapalenie płuc;
• zapalenie wsierdzia;
• zapalenie ucha środkowego;
• zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Warto również dodać, że angina jest chorobą szczególnie niebezpieczną dla ciężarnych. Angina w ciąży, której towarzyszyć będzie wysoka gorączka (zwłaszcza w początkowym okresie ciąży) może doprowadzić nawet do obumarcia płodu. W związku z tym tak ważne jest, by możliwie jak najszybciej zdiagnozować pierwsze objawy choroby, a także dbać o codzienną higienę nie tylko rąk, ale także uszu i jamy ustnej, które stanowią jedno z kluczowych ognisk infekcji.

Autor artykułu: mgr farm. Mariusz Kamiński