Maslow był żyjącym w latach 1908–1970 amerykańskim psychologiem, który sformułował teorię, w myśl której potrzeby człowieka układają się w pewną hierarchię. Opracowana przez niego piramida przedstawia kolejność, w jakiej powinny być zaspokajane poszczególne potrzeby człowieka. Piramida Maslowa opublikowana została w 1943 roku w jego książce pt. A Theory of Human Motivation. Przedstawia ona uszeregowane według znaczenia potrzeby, jakie ma w życiu każdy człowiek. Na czym dokładnie opiera się koncepcja Maslowa? Po więcej informacji na temat hierarchii potrzeb Maslowa zapraszamy do dalszej części artykułu!

Co to jest piramida Maslowa?

Już od początku istnienia człowiek odczuwał różnorakie potrzeby. Pojęcie „potrzeba” oznacza stan odczuwania przez człowieka braku czegoś. To coś, co motywuje jednostkę do działania lub stan, któremu towarzyszy poczucie niespełnienia, działający motywująco na uzupełnienie pewnych braków. Potrzeba towarzyszy każdemu człowiekowi, stanowiąc nieodłączną część jego życia. Zaspokojenie jednej potrzeby często wywołuje chęć zaspokojenia kolejnej. Każdy człowiek ma jakieś potrzeby, a te uzależnione są od wielu czynników. To właśnie te czynniki sprawiają, że potrzeby każdego człowieka są takie, a nie inne. Piramida potrzeb, czy też piramida Maslowa, dokładnie tłumaczy funkcjonowanie człowieka i jego ciągły rozwój. Wskazuje na potrzebę stopniowej realizacji kolejnych poziomów, które tworzą piramidę. Piramida potrzeb Maslowa dzieli się na pięć stopni. To potrzeby niższego rzędu, czyli te, które są niezbędne do przetrwania, a także potrzeby wyższego rzędu. Są to:

• potrzeby fizjologiczne,
• potrzeba bezpieczeństwa,
• potrzeba przynależności,
• potrzeba uznania,
• potrzeba samorealizacji.

Zgodnie z założeniami piramidy Maslowa nie jest możliwe spełnianie kolejnej potrzeby bez zaspokojenia wcześniejszej. Im piętro piramidy jest niższe, tym jest ono ważniejsze dla funkcjonowania jednostki. Dla każdego człowieka piramida Maslowa może ułożyć się w inny sposób, ponieważ każdy spełnia potrzeby w takim stopniu, jaki mu odpowiada. Każdy człowiek jest inny, dlatego potrzeby oraz wymagania poszczególnych jednostek różnią się między sobą, często w bardzo dużym stopniu.

Piramida Maslowa – opis poszczególnych potrzeb

Jednym z najbardziej znanych i popularnych modeli w rozwoju i życiu jednostki jest piramida potrzeb Maslowa. Opracowana przez Maslowa piramida potrzeb człowieka przedstawia hierarchię ludzkich potrzeb, które sklasyfikowane zostały od tych, które dla jednostki są najbardziej niezbędne do tych, które są najmniej pilne. Zgodnie z hierarchią potrzeb Maslowa zaspokojenie potrzeb wyższego rzędu możliwe jest dopiero po spełnieniu pozostałych.

Podstawę piramidy tworzą potrzeby fizjologiczne. Zalicza się do nich podstawowe wartości, które niezbędne są w życiu każdego człowieka. Tego rodzaju potrzeby należy zaspokajać jako pierwsze. Kolejne w hierarchii Maslowa są potrzeby bezpieczeństwa. Potrzeba bezpieczeństwa opiera się na tym, że każdy człowiek powinien doświadczyć bezpieczeństwa, aby móc realizować inne potrzeby. Następna w hierarchii potrzeb Maslowa jest potrzeba przynależności, znana również jako potrzeba społeczna związana z nawiązywaniem kontaktu z innymi. Potrzeba szacunku to kolejna z potrzeb w klasyfikacji Maslowa, która przyczynia się do wzrostu samooceny. Najwyżej w piramidzie Maslowa sklasyfikowana została potrzeba samorealizacji.

Potrzeby fizjologiczne w piramidzie Maslowa

Zgodnie z piramidą potrzeb Maslowa najważniejsze dla człowieka są te potrzeby, które bezpośrednio wiążą się z funkcjonowaniem jego organizmu – są to tzw. potrzeby fizjologiczne, które są niezbędne, aby organizm człowieka mógł zachować kondycję zdrowotną fizycznie i psychicznie. Koncepcja Maslowa wskazuje, że potrzeby fizjologiczne stanowią podstawę przetrwania każdego człowieka i są priorytetowe, przez co zawsze dominować będą nad innymi potrzebami. Potrzeby fizjologiczne to między innymi potrzeba snu i odpoczynku, a także potrzeba zaspokojenia głodu i pragnienia. To też potrzeba prokreacji, posiadania miejsca do życia, odzieży itd. Najniższe w hierarchii potrzeby fizjologiczne to również potrzeba oddychania. Do innych potrzeb fizjologicznych zalicza się też potrzebę unikania zimna lub gorąca.

Człowiek, którego potrzeby biologiczne nie będą zaspokojone, nie będzie myśleć o potrzebach przynależności czy uznania, a już tym bardziej nie będzie zwracać uwagi na potrzebę samorealizacji.

Piramida Maslowa – potrzeba bezpieczeństwa

Kolejnym bardzo ważnym obszarem, jeśli chodzi o potrzeby człowieka, jest potrzeba bezpieczeństwa. Pod uwagę bierze się w niej czynniki fizyczne, ekonomiczne, zdrowie i dobre samopoczucie oraz zabezpieczenie przed chorobami i wypadkami, a także przed ich konsekwencjami. Człowiek potrzebuje czuć się bezpiecznym na wielu obszarach swojego codziennego funkcjonowania – spełnienie tej potrzeby jest szczególnie istotne w przypadku dzieci, które potrzebują jej, aby móc się prawidłowo rozwijać.

Człowiek potrzebuje poczucia bezpieczeństwa osobistego, czyli bezpieczeństwa w rodzinie, szkole, pracy, na ulicy, w mieście czy w szerszym kontekście. Nie powinien obawiać się przemocy, wypadków, agresji, kataklizmów czy też wojny. Kolejną ważną potrzebą bezpieczeństwa jest bezpieczeństwo zdrowotne, czyli brak obaw o swoje zdrowie oraz pewność, że w przypadku problemów w tym obszarze będzie mógł uzyskać skuteczną pomoc (dostęp do pomocy medycznej, leków itd.). Nie mniej istotne jest dla człowieka bezpieczeństwo ekonomiczne, czyli brak obaw o zapewnienie sobie i rodzinie podstawowych środków do życia i godnego funkcjonowania.

Potrzeba przynależności w piramidzie Maslowa

Trzecim szczeblem, jaki zawiera piramida potrzeb Maslowa, jest potrzeba przynależności czy też potrzeba afiliacji, która bezpośrednio wiąże się z poczuciem bezpieczeństwa danej osoby. Człowiek potrzebuje czuć się częścią grupy innych osób – czy to rodziny, czy grupy rówieśniczej. Potrzebuje kontaktów z innymi ludźmi i akceptacji przez grupę, której część stanowi. Relacje koleżeńskie, partnerskie czy też rodzinne dają mu satysfakcję i pozwalają identyfikować się z daną grupą.  Potrzeba przynależności dotyczy różnych środowisk, w których człowiek się znajduje, w tym grupy szkolnej, drużyny sportowej, grupy koleżeńskiej w pracy itd. Potrzeba przynależności sięgać może dalej – obejmować może wyznawców tej samej religii, kibiców wybranego sportu, fanów zespołu, członków organizacji itd.

Piramida potrzeb człowieka – potrzeba uznania

Kolejnym szczeblem potrzeb Maslowa jest szczebel czwarty, czyli potrzeba uznania. Człowiek dąży do zaspokojenia potrzeby uznania oraz poczucia bycia docenianym i szanowanym przez innych. Aby to osiągnąć, próbuje rzetelnie wywiązywać się ze stawianych mu zadań i przydzielanych obowiązków – czy to w życiu prywatnym, czy w życiu zawodowym. Niejednokrotnie wymaga to od człowieka również działań dodatkowych, dzięki którym zasłuży sobie na szacunek innych. Potrzeba uznania to jednak nie tylko dążenie do tego, aby inni człowieka szanowali i doceniani. To również poczucie szacunku wobec samego siebie, poczucie spełnienia i poczucie własnej wartości. Na tym etapie ważna jest dla każdego człowieka szczególnie niezależność, wolność i zaufanie.

Piramida potrzeb Maslowa – potrzeba samorealizacji i jej przykłady

Ostatnim elementem hierarchii potrzeb Maslowa ma być potrzeba samorealizacji. Przykłady, które można w tym przypadku wymienić, dotyczą rozwoju intelektualnego, nowych doświadczeń, rozwoju osobistego czy samodoskonalenia. Na tym poziomie znajdują się potrzeby wyższego rzędu, do których zalicza się przede wszystkim kreatywność, spontaniczność, ambicję oraz moralność. Potrzebę samorealizacji interpretować można jako chęć doskonalenia się w wybranych dziedzinach czy też chęć poszerzania swojej wiedzy i umiejętności. Można jednak również interpretować ją jako chęć osiągania sukcesów w konkretnych obszarach, w tym obszarach zawodowych, sporcie czy rodzicielstwie, poza tym tłumaczyć można ją chęcią osiągania wyznaczonych sobie celów albo spełniania marzeń.

Na tym etapie duże znaczenie odgrywają nabywane kolejno umiejętności, które umożliwiają ciągły rozwój osobisty i spełnianie własnych marzeń. Szczególnie ważne jest dążenie do postawionych sobie celów oraz zauważanie sensu wykonywanych przez siebie obowiązków. Jest to najwyższe piętro – wyższe piętro nie istnieje, ponieważ potrzeba samorealizacji jest nieograniczona, a chęć dążenia do samorealizacji dla większości osób jest zjawiskiem naturalnym. Samorealizować można się na wiele sposobów. Droga ta może być ciężka i żmudna, a przy tym może wymagać wiele ambicji. Wprawdzie można bez niej funkcjonować, jednak dla wielu osób może być kluczem do osiągnięcia prawdziwego szczęścia.

Piramida potrzeb Maslowa – do czego jest wykorzystywana?

Problematyka potrzeb człowieka nurtowała ludzi od wieków, a sposób zaspokajania tych potrzeb był zróżnicowany. Potrzeby mogą być jednorazowe, powtarzalne, teraźniejsze oraz przyszłe (realne i nierealne). Piramida potrzeb człowieka według Maslowa to schemat, który uwzględnia wszystkie ludzkie potrzeby, które są bardzo ważnym czynnikiem motywującym do dalszego działania.

Piramida potrzeb ludzkich zależy od okoliczności oraz od wieku człowieka. Inaczej będzie wyglądać w sytuacji, kiedy np. panować będzie pokój, a inne potrzeby będzie mieć jednostka w czasie wojny. Inne potrzeby będą mieć dzieci, inne osoby dorosłe, a jeszcze inne osoby starsze. Dla dzieci i młodzieży najważniejsza może być np. potrzeba fizjologiczna i potrzeba bezpieczeństwa, z kolei dla osób dorosłych duże znaczenie odgrywać może potrzeba samorealizacji. Osoby starsze z kolei mogą dążyć do zaspokojenia potrzeby bezpieczeństwa. Piramida potrzeb stanowi ciekawą koncepcję dotyczącą zaspokajania ludzkich potrzeb oraz ich wpływu na motywację. Przedstawione w piramidzie potrzeby stanowią uporządkowany system wymogów, które realizowane są zwykle w konkretnej kolejności.

Piramida Abrahama Maslowa może być wykorzystywana między innymi w pracy. Do tego, aby pracownik mógł realizować powierzane mu zadania i rozwijać się, pracodawca powinien zapewnić mu odpowiednie warunki. Pracodawca powinien więc zbudować dla każdego pracownika plan rozwoju, który pozwoli mu na zaspokojenie najwyższych potrzeb. W piramidzie Maslowa każde podejmowane działanie może więc mieć wpływ na osiągane wyniki. Korzyści osiągnąć może pracownik, który rozwija się i osiąga znaczące sukcesy, poza tym dążenie do osiągnięcia potrzeb wyższego rzędu przez jednostkę może wpłynąć na lepsze wyniki firmy. Innymi słowy, zapewnienie pracownikowi odpowiednich warunków do wykonywania pracy – poprzez wypłacanie mu terminowego wynagrodzenia, zapewnienie odzieży ochronnej, dostępu do toalety czy też przerwy na posiłki, picie itd. – pozwoli zaspokoić mu podstawowe potrzeby, co przełoży się na znacznie lepszą wydajność pracy i pozwoli mu realizować potrzeby wyższego rzędu.

Koncepcja Maslowa – o czym warto wiedzieć?

Maslow od zawsze był zafascynowany sposobem działania ludzi oraz ich zachowaniami. Zdaniem Maslowa zaspokojenie podstawowych potrzeb jest priorytetem każdej jednostki. Dopiero po zaspokojeniu potrzeb niższego rzędu pojawia się pragnienie zaspokajania kolejnych poziomów w hierarchii potrzeb. By dokładnie zinterpretować ludzkie zachowania i obawy, Maslow opracował piramidę potrzeb człowieka. Dla Abrahama Maslowa tak samo ważne są potrzeby, co sposób, w jaki są one realizowane. Klasyfikacja potrzeb według Maslowa odgrywa więc kluczowe znaczenie w procesie motywacji i dążenia jednostki do zaspokajania kolejnych potrzeb.

Tablica Maslowa wywarła wpływ na wiele dziedzin życia. Wykorzystuje się ją między innymi do opracowywania technik zarządzania zasobami ludzkimi, poza tym koncepcja wykorzystywana jest do badań nad jakością życia. Piramida potrzeb Abrahama Maslowa często wykorzystywana jest jako narzędzie do motywacji pracowników, poza tym stanowi jeden z elementów strategii marketingowej. Stworzona przez Maslowa hierarchia potrzeb do dziś wśród wielu osób budzi jednak spore kontrowersje. Część osób zarzuca jej, że stworzona została przy uwzględnieniu zbyt małej liczby badanych.

Literatura:

• H. Maslow, „Motywacja i osobowość”, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006, s. 38-44, 50-52, 115-118
• M. Pasterski, „Insight. Droga do mentalnej dojrzałości”, Wydawnictwo Helion, Gliwice 2016, s. 74-80
• Pieter Desmet, Steven Fokkinga, „Beyond Maslow’s Pyramid: Introducing a Typology of Thirteen Fundamental Needs for Human-Centered Design”,Multimodal Technol. Interact. 2020, 4, 38
• Lieury, Alain – Wizualny podręcznik psychologii poznawczej , str.  333-334 , 2015

Autor artykułu: tech. farm. Anna Onikijuk