O CRP, czyli białku C-reaktywnym, najczęściej słyszy się podczas choroby, której towarzyszy stan zapalny. Wówczas lekarze w wielu przypadkach zlecają badanie, które ma pomóc ustalić jego poziom. Zastanawiasz się, dlaczego to takie ważne? W jakich przypadkach powinno wykonywać się badanie CRP? Jakie są normy? Czy podwyższone białko C-reaktywne to niepokojący objaw? Sprawdź.

CRP – co oznacza?

CRP to skrót od białko C-reaktywne, czyli tzw. białko ostrej fazy. Jest wytwarzane w ścianach tętnic oraz w wątrobie pod wpływem cytokin prozapalnych głównie interleukiny 6 i TNF-α. Jego nazwa została zaczerpnięta od jego właściwości: jony wapnia łączą się z polisacharydem C pneumokoków i w ten sposób powstaje łańcuch polipeptydowy, który zawiera pięć niekonwalencyjnie połączone podjednostki. 

Białko C-reaktywne ma wiele funkcji. Przede wszystkim bierze udział w nieswoistej odpowiedzi immunologicznej organizmu przez stymulowanie tzw. układu dopełniacza i komórek żernych. Dzięki swoim właściwościom zwiększa fagocytozę i opsonizację. Innymi słowy, CRP odpowiada za rozpoznawanie patogenów lub uszkodzonych komórek w organizmie i przyczynia się do ich usuwania przez poznawanie drobnoustrojów lub uszkodzonych komórek organizmu, a następnie  pośredniczy w ich eliminowaniu. Czytaj więcej: Co obniża odporność?

Białko C-reaktywne – kiedy się bada jego poziom?

Badanie CRP wykonuje się zazwyczaj po to, żeby potwierdzić, czy w organizmie pojawił się stan zapalny. Dzięki temu można nie tylko postawić właściwą diagnozę, ale i kontrolować przebieg choroby. Białko C-reaktywne charakteryzuje się tym, że jego stężenie bardzo szybko rośnie, gdy zaczyna dziać się coś niepokojącego w organizmie. Jego poziom najintensywniej rośnie w ciągu
2–7 godzin od pierwszego uszkodzenia tkanek, a osiąga maksymalne stężenie po 24–72 godzinach. Potrzeba aż siedmiu dni, aby parametry wróciły do normy. Co ważne, stężenie CRP we krwi może wzrosnąć nawet 1000-krotnie w ciągu pierwszych dwóch dni.

W rezultacie białko C-reaktywne jest traktowane jako nieswoisty wskaźnik różnego rodzaju zakażeń, zapaleń, uszkodzeń czy też martwicy tkanek. Dodatkowo poziom CRP oznacza się, aby:

• kontrolować przebieg leczenia chorób reumatycznych i ostrych chorób zapalnych zwłaszcza  u małych dzieci,
• ocenić ryzyko sercowo-naczyniowe – jest to istotne zwłaszcza w przypadku osób dorosłych, gdyż może poprzedzać wystąpienie udaru mózgu bądź zawału serca.

Materiał do badania CRP pozyskuje się podczas standardowego badania krwi. Poddanie mu się nie wymaga specjalnych przygotowań, choć najlepiej jest wykonywać je na czczo z samego rana, kiedy organizm jest wypoczęty. Jednak można je wykonywać także w nagłych przypadkach bez zachowywania okresu bez jedzenia. To Cię zainteresuje: Kiedy warto wykonać badanie krwi?

Badanie CRP w domu – czy to możliwe?

Badanie poziomu białka C-reaktywnego najczęściej wykonuje się w profesjonalnym laboratorium. Jednak na wyniki nierzadko trzeba poczekać od 24. do nawet 48. godzin. W tym czasie stężenie CRP może znacznie wzrosnąć, zatem można „przegapić” moment szczytowy choroby. Jednak badania laboratoryjne to nie jedyny sposób, aby poznać poziom białka ostrej fazy. Współcześnie na rynku dostępne są różne domowe testy diagnostyczne do samodzielnego ustalania poziomu stężenia CRP we krwi. Są łatwe w użyciu i wyróżniają się dość wysoką czułością. Niektóre z dostępnych testów wykrywają białko od 8 do 1000 mg/l.

Samodzielne badanie poziomu CRP – jak to zrobić?

Do badania poziomu CRP w domu potrzebna jest niewielka ilość krwi. Trzeba ją pobrać z opuszki palca. Próbkę nakłada się we wskazane miejsce na teście, a następnie czeka na wynik. Może to potrwać ok. 5 minut.

Jeśli wszystkie czynności zostały wykonane prawidłowo, pod literą C pojawi się pionowa kreska. Następnie zależnie od modelu może pojawić się jedna bądź nawet trzy kreski w różnych kolorach. Np. w teście CRP Screen:

• dwie czerwone kreski oznaczają poziom CRP poniżej 8 mg/l,
• dwie czerwone kreski i jedna bladoróżowa to stężenie CRP między 8 a 40 mg/l,
• trzy czerwone kreski to znak, że poziom CRP kształtuje się pomiędzy 41 a 100 mg/l,
• trzy kreski: jedna czerwona, druga bladoróżowa i trzecia czerwona oznaczają poziom CRP powyżej 100 mg/l.

Warto pamiętać, że każdy producent stosuje nieco inne oznaczenia, a testy mają różną czułość. Dlatego przed samodzielnym wykonaniem badania należy dokładnie zapoznać się z instrukcją obsługi dołączoną do opakowania i przeczytać, jak interpretować dany wynik. Wówczas będzie można mieć pewność, że cała procedura została wykonana prawidłowo, a uzyskane dane są wiarygodne.

Badanie poziomu CRP w domu – czy warto to zrobić?

Domowe testy są przeznaczone wyłącznie do jakościowego wykrywania stężenia białka ostrej fazy. Z ich pomocą nie można dowiedzieć się, ile dokładnie wynosi poziom CRP we krwi. Dlatego po uzyskaniu pozytywnego wyniku, najlepiej jest udać się na profesjonalne badanie do laboratorium. Wówczas będzie można mieć pewność, że wynik jest prawidłowy.

Testy do samodzielnego sprawdzania poziomu białka C-reaktywnego są przydatne, dlatego warto po nie sięgnąć, gdy:

• uzyskany wynik może być wskazówką, jaki rodzaj infekcji występuje u chorego – dzięki czemu można dobrać stosowne leczenie i środki, a w ten sposób uniknąć np. zażywania antybiotyków na wirusy,
• można w krótkim czasie sprawdzić, czy dane metody walki z patogenami przynoszą oczekiwany rezultat – w przypadku infekcji wirusowej pozwala ustalić, czy nie rozwinęło się nadkażenie bakteryjne, a podczas zakażenia bakteriami gram-dodatnimi, czy choroba ustępuje, czy też nie.

Warto pamiętać, że wynik uzyskany po wykonaniu domowego testu to tylko wskazówka, która może pomóc ustalić przyczyny złego samopoczucia. Dlatego najlepiej jest wykonać drugie badanie w laboratorium. Wówczas będzie można mieć pewność, że informacje uzyskane podczas samodzielnego wykrywania testu poziomu CRP są wiarygodne.

Więcej o zakażeniach wirusowych i bakteryjnych dowiesz się z artykułu: Zapalenie gardła – wirusowe czy bakteryjne? Jak je rozpoznać i leczyć?

CRP – jaka jest norma?

Ustalenie poziomu CRP jest bardzo ważne, zatem nic dziwnego, że lekarze często je zlecają zwłaszcza w przypadku małych dzieci. Warto wiedzieć, co oznaczają poszczególne wartości.

CRP – norma u dorosłych

U zdrowego, dorosłego człowieka poziom CRP powinien wynosić mniej niż 5 mg/l. Może ono utrzymywać się na wysokości 10 mg/l, jednak zdarza się to w wyjątkowych sytuacjach i najczęściej występuje u kobiet, seniorów, palaczy, a także osób, które cierpią na:

• nadwagę i otyłość,
• cukrzycę typu 2,
• nadciśnienie tętnicze,
• zapalenie dziąseł i przyzębia,
• dyslipidemię aterogenną,
• przewlekłą chorobę nerek.

Delikatnie podwyższony i niebudzący niepokoju poziom CRP może występować także u tych, którzy stosują hormonalną terapię zastępczą.

CRP – norma u dzieci

Normy białka C-reaktywnego dla dzieci są identyczne jak w przypadku dorosłych. Zatem u zdrowych maluchów poziom CRP powinien wynosić mniej niż 10 mg/l. Jeśli jest wyższy, to znak, że coś niepokojącego dzieje się w dziecęcym organizmie.  Jednak jest pewien wyjątek. Dotyczy on noworodków w pierwszych trzech dobach życia. Wówczas poziom CRP we krwi maluchów może być nieco podwyższony. Może to wynikać z adaptowania się dziecka do warunków, jakie panują poza organizmem matki. Nie świadczy to o stanie zapalnym, jednak najlepiej, jeśli nieprawidłowy wynik zostanie skonsultowany z neonatologiem.

CRP a ryzyko sercowo-naczyniowe – normy

W przypadku ryzyka sercowo-naczyniowego norma CRP wynosi 1 mg/l. Wówczas prawdopodobieństwo wystąpienia dolegliwości ze strony układu krwionośnego jest niewielkie. Natomiast, gdy stężenie białka C-reaktywnego osiągnie:

• wartości w przedziale 1-3 mg/l – ryzyko jest umiarkowane,
• powyżej 3 mg/l – ryzyko jest wysokie.

Ustalenie poziomu CRP pozwala wykryć ryzyko sercowo-naczyniowe, zanim pojawią się jakiekolwiek niepokojące objawy.

Czytaj więcej: Zadbajmy o serce!

Podwyższony poziom CRP – co oznacza?

O podwyższonym białku C-reaktywnym mowa, gdy jego poziom we krwi obwodowej wynosi powyżej 10 mg/l. Wówczas można uznać, że w organizmie człowieka rozwija się stan zapalny, który wymaga szybkiej reakcji. W innej sytuacji może dojść do zaostrzenia się choroby i pojawienia się dodatkowych objawów niepożądanych bądź innych uciążliwych dolegliwości.

Jednocześnie należy pamiętać, że poziom białka może się różnić zależnie od rodzaju infekcji. Jeśli stężenie CRP wynosi:

• do 50 mg/l – oznacza to zakażenie wirusowe,
• do 100 mg/l – to zakażenie bakteriami gram-dodatnimi,
• powyżej 500 mg/l – to zakażenie bakteriami gram-ujemnymi, które pojawiają się np. po operacjach, dużych urazach czy są związane z rozwijającą się sepsą.

Po ustaleniu poziomu białka można określić, z jakim rodzajem infekcji ma się do czynienia. Ułatwia to dobór metody leczenia oraz stosowanych leków.

Wysokie CRP – jakie są przyczyny?

Nagły wzrost stężenia CRP może być spowodowany przez wiele różnych czynników. Zazwyczaj taka sytuacja ma miejsce w przypadku infekcji wywoływanych przez bakterie, wirusy oraz grzyby i pasożyty. Jednak warto pamiętać, że podwyższony poziom CRP może wystąpić także po zachorowaniu na:

• zapalenie jelit,
• ostre zapalenie trzustki,
• układowe choroby tkanki łącznej,
• zawał serca,
• chorobę reumatoidalną,
• chorobę immunologiczną,
• złośliwe nowotwory.

Dodatkowo wzrost stężenia CRP we krwi może wystąpić po operacjach i urazach oraz w przypadku martwicy tkanek. Jednocześnie należy pamiętać, że samo białko ostrej fazy nie jest niebezpieczne dla zdrowia. Groźna jest choroba, z której wynika podwyższony poziom CRP. Dlatego też, jeśli podczas badań okaże się, że ilość tej substancji jest zbyt wysoka, należy niezwłocznie próbować wykryć przyczynę wzrostu CRP i wybrać metodą walki z nią.

Podwyższone CRP – przy jakich nowotworach występuje?

Wśród wielu panuje przekonanie, że wysoki poziom CRP świadczy o rozwoju choroby nowotworowej. To prawda, jednak niskie stężenie białka ostrej fazy nie wyklucza występowania zmian nowotworowych. Dlatego ten parametr nie powinien być jedynym wskaźnikiem decydującym o tym, czy u pacjenta rozwija się nowotwór. Według badań poziom CRP zależy od umiejscowienia zmian, a także stadium zaawansowania choroby, np. w przypadku raka piersi podwyższone stężenie białka występuje tylko, kiedy choroba jest rozwinięta i pojawiły się przerzuty.

Specjaliści wiążą ten parametr także z występowaniem raka jelita grubego. Według wyników badań przeprowadzonych m.in. przez Wigmore poziom CRP powyżej 10 mg/l zazwyczaj występuje u osób, które mają większe stężenie antygenu karcinoembrionalnego (CEA), który stanowi marker z wyboru dla raka jelita grubego. Wykazuje się także związek białka C-reaktywnego z wielkością guza w przypadku nowotworów gardła i krtani. Im wyższe stężenie CRP, tym większy guz, a w związku z tym niższa mediana przeżycia. Dowiedz się więcej: Czy witamina C leczy raka?

Badanie CRP – ile kosztuje?

Chcesz wykonać badanie CRP? To dobry pomysł, jeśli doskwiera Ci infekcja niewiadomego pochodzenia. By ustalić poziom tego białka, możesz:

• udać się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i poprosić o skierowanie na badania – wówczas za ustalenie wysokości tego parametru nic nie zapłacisz. Jedyny warunek to konieczność skorzystania z usług tego laboratorium, z którym przychodnia ma podpisaną stosowną umowę. Badanie CRP można wykonać w praktycznie każdym laboratorium. Jednak przed wybraniem danej placówki sprawdź, czy ma ona taką usługę w pakiecie,
• zgłosić się do wybranego laboratorium i zlecić stosowne badania – koszt ustalenia poziomu CRP rozpoczyna się od ok. 20 zł i może sięgać do nawet 50 zł. Wiele zależy od tego, jakie laboratorium wybierzesz,
• kupić testy do domowego badania – cena za jedną sztukę waha się od 20 do 50 zł, zależnie od marki i czułości testu.

Zastanawiasz się, czy warto wykonywać badanie poziomu stężenia CRP, skoro jest ono droższe np. od standardowej morfologii krwi? Tak. Dzięki wykryciu stężenia białka można przede wszystkim odpowiednio dobrać metodę leczenia i stosowane leki, co pozwala na szybszy powrót do zdrowia. Dodatkowo w wielu przypadkach dzięki precyzyjnej diagnozie unika się przyjmowania antybiotyków, które nierzadko kosztują znacznie więcej niż 20–50 zł. CRP może być pomocną wskazówką w walce z chorobą. Jednak należy pamiętać, aby nie traktować go jako jedynego wskaźnika świadczącego o rozwoju infekcji.

Literatura:

https://labhome.pl/wp-content/uploads/2018/06/bia%C5%82ko-crp.pdf
http://ptz.icm.edu.pl/download/2012/tom_8_3/VI%2520Zyczko%252063-71%2520pdf.pdf
https://shl.org.pl/wp-content/uploads/2018/10/Wska%C5%BAniki-zapalne-SHL-07.08.2018.pdf
https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/98808,bialko-c-reaktywne-crp
https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.87.3.1.2.
http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-22e624e3-2b76-484c-a890-cd27d30915c6/c/25_O.pdf

Autor artykułu: tech. farm. Izabela Soroka