Większość niemowląt przynajmniej raz przechodzi epizod pieluszkowego zapalenia skóry, ale dzięki odpowiedniej pielęgnacji i zastosowaniu kosmetyków bez substancji antyseptycznych, można ograniczyć jego częstość i uciążliwość.

Pieluszkowe zapalenie skóry (napkin dermatitis, diaper dermatitis) to jeden z najczęstszych problemów, z którymi muszą radzić sobie rodzice niemowląt. Z literatury wynika, że dotyczy on co dziesiątego dziecka od urodzenia do 18.–24. miesiąca życia i stanowi nawet 10–20% wszystkich zapaleń skóry w populacji dziecięcej [1, 2]. Choć objawy pojawiają się najczęściej we wczesnym dzieciństwie, obserwuje się je również u nieco starszych dzieci (między 7. a 12. miesiącem życia), których dieta wzbogacana jest o stałe pokarmy, co wpływa na zmianę stolców. Zarówno u najmłodszych, jak i nieco starszych dzieci kluczową rolę w zapobieganiu pieluszkowemu zapaleniu skóry i łagodzeniu jego objawów odgrywa właściwa pielęgnacja tzw. okolic pieluszkowych.

Czynniki sprzyjające zapaleniu

Pieluszkowe zapalenie skóry to stan zapalny, charakteryzujący się takimi zmianami jak plamy rumieniowe, grudki, pęcherzyki, obrzęk lub złuszczanie się skóry. W cięższych postaciach mogą pojawiać się nadżerki, pęcherze i krosty, świadczące o dołączeniu się zakażenia. Wszystkie te zmiany występują w okolicy pieluszkowej, czyli w miejscu, gdzie delikatna skóra pupy dziecka styka się z mokrą pieluchą. Na powstanie pieluszkowego zapalenia skóry nakładają się głównie trzy czynniki:

• mechaniczne tarcie pieluszki o skórę,
• maceracja skóry z powodu dużej wilgotności,
• podwyższonej temperatury pod pieluszką,
• drażniące działanie enzymów trawiennych zawartych w kale, aktywowanych przez zasadowy odczyn moczu.

Okolice moczowo-płciowe dziecka są szczególnie narażone na otarcia, macerację, działanie resztek kału i moczu, ale także środków chemicznych zawartych w kosmetykach, detergentach czy chusteczkach myjących. Dodatkowo ciepło i wilgoć tych miejsc, ułatwiające namnażanie i rozprzestrzenianie się patogenów, sprzyjają rozwojowi zakażenia grzybiczego i bakteryjnego. Stan zapalny może być również efektem zakładania dziecku zbyt ciasnych ubrań i pieluszek, co prowadzi do zatrzymywania wilgoci i przegrzania okolic pieluszkowych. Powstawanie lub nasilenie zmian w okolicach pieluszkowych obserwuje się także w przebiegu zakażeń przewodu pokarmowego i układu moczowego, a także przy stosowaniu antybiotykoterapii. Również pokarmy wprowadzane do diety dziecka zmieniają konsystencję i ilość stolców, co w konsekwencji może być czynnikiem wywołującym pieluszkowe zapalenie skóry.

Rola pielęgnacji i naturalnej flory skórnej

Podstawowym celem pielęgnacji okolicy pieluszkowej dziecka jest zachowanie jej czystości i suchości, co pozwala uniknąć stanu zapalnego. Dlatego przy przewijaniu warto regularnie wietrzyć pupę dziecka, pozostawiając odkryte pośladki. Kluczową rolę odgrywa jednak odpowiednio częste zmienianie pieluch – tetrowe należy zmieniać po każdym oddaniu moczu, a jednorazowe co 3–4 godziny lub częściej. Przy każdej zmianie pieluchy niezbędne jest dokładne umycie pupy dziecka (ze zwróceniem uwagi na wszelkie fałdy skórne i zagłębienia), wysuszenie oraz dość obficie posmarowanie skóry narażonej na kontakt z kałem lub moczem maścią pielęgnacyjną. Jej wybór nie może być przypadkowy, ponieważ nie każdy produkt zapewnia odpowiednią ochronę. Nie zaleca się rutynowego stosowania chusteczek zapachowych, które uszkadzają barierę naskórka, a także szczelnie przylegających do skóry talków i zasypek, które nie przepuszczają powietrza, a przez to prowadzą do podrażnień. Najbardziej wskazane są produkty w postaci maści, które zapewniają mechaniczną ochronę przed tarciem czy agresywnymi składnikami moczu i kału oraz przywracają skórze naturalną barierę ochronną.

W przypadku noworodków i niemowląt szczególnie ważne jest to, aby stosowane kosmetyki zawierały jak najmniej substancji chemicznych, w tym antyseptycznych (np. tlenku cynku). Najnowsze badania [3] jednoznacznie wykazują, że naturalna, prawidłowa flora skórna stanowi element ochronnej bariery skórnej, zapobiegając nadmiernemu rozwojowi patogennych drobnoustrojów m.in. poprzez wytwarzanie substancji hamujących wzrost bakteriocyn i toksycznych metabolitów, utrudnianie adhezji konkurencyjnych komórek bakteryjnych oraz indukowanie reakcji obronnych gospodarza i produkcji przeciwciał. Stosowanie środków przeciwbakteryjnych, zarówno profilaktycznie jak i w ramach leczenia, powoduje zakłócenia tej równowagi mikrobiologicznej skóry, co może sprzyjać osiedlaniu się chorobotwórczych patogenów oraz rozwojowi chorób.

Dlatego w codziennej pielęgnacji skóry noworodka, zwłaszcza okolic pieluszkowych, należy unikać stosowania antybakteryjnych mydeł i innych środków, które sprzyjają izolacji szczepów opornych i mogą przyczyniać się do wzrostu kolonizacji skóry bakteriami patogennymi. Antybiotyki, maści przeciwgrzybicze oraz kremy antyseptyczne powinny być stosowane dopiero w przypadku nadkażenia.

Bepanthen – wybór ekspertów

Wśród maści polecanych do codziennej pielęgnacji skóry noworodków wiodącymi produktami są Bepanthen Baby i Bepanthen Baby EXTRA, dedykowane skórze dzieci do 12. miesiąca życia. Oba preparaty stworzono z myślą o delikatnej skórze dzieci, dlatego można stosować je do codziennej pielęgnacji w ramach profilaktyki pieluszkowego zapalenia skóry. Bepanthen zawiera naturalne i bezpieczne składniki, które zapewniają mechaniczną ochronę przed tarciem czy agresywnymi składnikami moczu i kupek oraz przywracają skórze naturalną barierę ochronną. Innowacyjna formuła z witaminą B3 neutralizuje działanie szkodliwych enzymów zawartych w kale, które powodują odparzenia, a dodatkowo stymuluje produkcję lipidów chroniących skórę. Zawartość witaminy B5 i oliwy z oliwek wzmacnia naturalną barierą ochronną cienkiej i niedojrzałej jeszcze skóry dziecka. Wchodzące w skład maści lanolina i lipidy fizjologiczne nawilżają skórę oraz tworzą na jej powierzchni oddychającą, przezroczystą barierę ochronną.

Witamina B3 i prowitamina B5 wspomagają dodatkowo proces naturalnej regeneracji podrażnionej skóry. Bepanthen nie zawiera również konserwantów, barwników i substancji zapachowych, a przede wszystkim – tlenku cynku i innych substancji antyseptycznych, które mogłyby zaburzyć naturalną mikroflorę skóry.

Skuteczność i bezpieczeństwo stosowania maści Bepanthen potwierdzają eksperci: położne i pediatrzy, którzy rekomendują go w codziennej pielęgnacji delikatnej skóry dzieci. Jak pokazało badanie ankietowe [4], przeprowadzone wśród prawie 700 aktywnych zawodowo położnych (pracujących na oddziałach położniczych i neonatologicznych, ale również instruktorek szkół rodzenia i doradczyń laktacyjnych), aż 92% z nich poleca rodzicom stosowanie właśnie tych preparatów.

W porównaniu do konkurencyjnych produktów to zdecydowanie największy odsetek spośród wszystkich rekomendacji udzielanych przez tę grupę zawodową (tabela 1). Rosnące zaufanie położnych, czyli osób wykwalifikowanych właśnie w opiece nad najmłodszą grupą dzieci, to dowód tego, że wybór maści Bepanthen pozostaje w zgodzie z najnowszą wiedzą medyczną i pozytywnymi doświadczeniami osób zajmujących się na co dzień pielęgnacją delikatnej skóry niemowląt.

Naturalna profilaktyka zapaleń

Aby zminimalizować ryzyko nieprzyjemnych dla dziecka dolegliwości, nie wystarczy wietrzenie pupy i odpowiednio częste przewijanie dziecka – wskazane jest również regularne i profilaktyczne stosowanie preparatów o odpowiedniej konsystencji i właściwym składzie. Ponieważ w zakresie pielęgnacji, zwłaszcza noworodków, podstawowym źródłem informacji pozostają dla rodziców położne i pediatrzy, bardzo ważne jest, aby posiadali oni aktualną wiedzę na temat właściwości substancji najczęściej stosowanych w popularnych kosmetykach, a także cech poszczególnych produktów. Jest to szczególnie ważne w przypadku kosmetyków stosowanych w codziennej pielęgnacji, do których z pewnością należy maść przeciwko odparzeniom pieluszkowym. Najważniejsze cechy, które powinien mieć taki produkt, to:

• skuteczność potwierdzona badaniami naukowymi,
• odpowiedni skład (zastosowanie np. lanoliny, prowitaminy B5 i oliwy z oliwek oraz możliwie mała ilość konserwantów, barwników, substancji zapachowych i antyseptyków, które mogą zaburzać naturalną florę skórną),
• właściwości nawilżające,
• miękka konsystencja,
• wygodne w użyciu i sterylne opakowanie.

Ogromną rolę przy wyborze konkretnego preparatu odgrywa również wiek dziecka: skóra niemowląt do 12. miesiąca życia pozostaje szczególnie delikatna, łatwo przepuszcza substancje chemiczne. Dlatego zwłaszcza w przypadku najmłodszych dzieci należy wystrzegać się preparatów o nazbyt złożonym składzie. Przeprowadzone wśród polskich położnych badanie ankietowe [4] potwierdza, że coraz więcej z nich dostrzega zalety maści Bepanthen jako produktów chroniących przed odparzeniami pieluszkowymi. To dlatego aż 92% położnych, w oparciu o swoją wiedzę i doświadczenie, poleca młodym mamom właśnie maści Bepanthen. Takim zaufaniem profesjonalistów nie cieszy się żaden z konkurencyjnych preparatów.

Źródła:

1. Garfunkel L.C., Kaczorowski J.M., Christy C.: Konsultacja kliniczna w pediatrii. (red. wyd. polskiego) Milanowski A. Elsevier, Wrocław, 2011, s. 635–636.
2. Marcdante K.J., Kliegman R.M., Jenson H.B., Behrman H.B.: Nelson Pediatria. Elsevier, Wrocław, 2013, s. 336–339, 741–742.
3. Chiller i wsp.: Skin microflora and bacterial infections of the skin.; Journal of Investigative Dermatology Symposium Proceedings 2001, 6: 170–174.
4. Badanie ankietowe przeprowadzone przez przedstawicieli firmy Bayer wśród położnych podczas wizyt edukacyjnych od stycznia do grudnia 2015 roku, na próbie 697 położnych, przy rekomendacji 91,8%.

O autorce:

Dagmara Moszyńska – absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim, od pięciu lat związana zawodowo z branżą medyczną. Doświadczenie dziennikarskie zdobywała w redakcjach profesjonalnych czasopism skierowanych do lekarzy, pielęgniarek i przedstawicieli branży. Jej praca jest równocześnie pasją, a współpraca z najlepszymi ekspertami owocuje przekazywaniem rzetelnej i aktualnej wiedzy.