Medycyna naturalna obecna jest w życiu człowieka od zarania dziejów, stanowiąc często uzupełnienie leczenia konwencjonalnego. Powrót do natury i metod leczenia opartych na składnikach pochodzenia roślinnego to trend, który w ostatnich latach nasila się coraz bardziej. Popularność zyskuje między innymi Ashwagandha. Co to jest i w jakich przypadkach jej zastosowanie może być zasadne, omówimy w poniższym artykule. Podpowiadamy również, kto nie powinien stosować Ashwagandhy, a także w jaki sposób prawidłowo ją przyjmować oraz czym może grozić jej przedawkowanie.

Czym jest Ashwagandha?

Ashwagandha to roślina adaptogenna, która znana jest w medycynie naturalnej nie od dziś. Inne nazwy tego ziela, z którymi można się spotkać w literaturze to żeń szeń indyjski oraz witania ospała. Roślina naturalnie występuje w Afryce oraz w południowej części Azji, poza tym można ją spotkać na obszarze południowej Europy. Należy do roślin psiankowatych, do której zaliczają się między innymi ziemniaki, pomidory oraz papryka. Ashwagandha wpływa korzystnie na kondycję i ogólną wydolność organizmu, dlatego coraz częściej można ją znaleźć w różnego rodzaju suplementach diety, w tym najczęściej w formie ekstraktu lub wyciągu, a także w postaci sproszkowanej. Do celów leczniczych roślina uprawiana jest na polach uprawnych.

Withania Somnifera to krzew zimozielony z rodziny psiankowatych, który dorasta do 150 cm wysokości i posiada owalne liście, żółte kwiaty i czerwone jagody. Cechą charakterystyczną rośliny są krótkie włoski koloru srebrno-szarego, które pokrywają całą jej powierzchnię. Roślina wykorzystywana jest między innymi szeroko w Ajurwedzie, czyli indyjskiej medycynie niekonwencjonalnej. Żeń-szeń indyjski ma duży potencjał leczniczy, co wiąże się z jego bogatym składem chemicznym. Znajdujące się w korzeniu oraz owocach rośliny składniki wykorzystuje się w terapii wielu schorzeń. Roślina bogata jest między innymi w cenne alkaloidy, fitosterole, witanolidy oraz glikowitanolidy, a także w wiele innych związków, które nie bez znaczenia są dla funkcjonowania organizmu. Szczególnie ceniony jest korzeń Ashwagandhy oraz jego owoce.

Ashwagandha – właściwości

Choć działanie Ashwagandhy znane jest od dawna, roślina szczególną popularność zyskała dopiero w ostatnich latach, stąd jeszcze nie każdy orientuje się, jakie właściwości są jej przypisywane i kiedy jej stosowanie może okazać się dobrym rozwiązaniem. Właściwości Ashwagandhy cenione są między innymi ze względu na wpływ na odporność organizmu na stres i napięcie emocjonalne. Między innymi z tego  powodu przez wiele osób Ashwagandha  stosowana jest na uspokojenie i wyciszenie w sytuacjach narażenia na duży poziom stresu. Nie jest to jednak jedyny powód, w związku z którym polecane jest stosowanie witanii ospałej. Roślina wykazuje nie tylko właściwości uspokajające, ale również stymuluje pracę układu odpornościowego.

Witanolidy wchodzące w skład witanii ospałej wykazują właściwości antybakteryjne i antynowotworowe, a także cytostatyczne i obniżające ciśnienie krwi. Glikowitanoidy mają natomiast działanie adaptogenne, czyli korzystnie wpływają na odporność, a przy tym działają antystresowo i korzystnie wpływają na pacjenta w przypadku stanów depresyjnych. Ashwagandha hamuje również nasilenie dokuczliwych objawów okołomenopauzalnych, a jej właściwości docenią także panowie, gdyż wiążą się one z poprawą żywotności i ruchliwości plemników. Znane jest również działanie Ashwagandhy na bóle szyi i pleców, a nawet na zapalenie stawów. Roślina ta jest nie tylko silnym antyoksydantem, ale również stanowi cenne źródło żelaza. Wspiera organizm pacjenta w trakcie wykonywanych chemioterapii, a nawet może wspomagać proces odchudzania.

Ashwagandha – działanie

W Ajurwedzie Ashwagandha i jej właściwości cenione są szczególnie:

• Roślina uważana jest za uspokajającą i przynoszącą spokój umysłu, a także wspierającą koncentrację i przejrzyste myślenie, dlatego szczególnie polecana jest osobom pracującym umysłowo czy narażonym na stres.
• Działanie odmładzające witanii ospałej, a także dodawanie przez nią energii, wigoru i siły cenione są przez osoby w różnym wieku.
• Ashwagandha to roślina, która korzystnie wpływa na samopoczucie. Właściwości rośliny cenione są również z tego względu, iż Ashwagandha poprawia jakość snu, a także spowalnia procesy starzenia.
• Nie bez znaczenia dla wielu osób jest również fakt, że dzięki swoim cennym związkom aktywnym Ashwagandha wspiera także libido.
• Poprawa sprawności fizycznej, a także poprawa wytrzymałości to tylko niektóre działania, jakie wykazuje Ashwagandha. Na co sprawdzi się jeszcze roślina? Po zastosowaniu Ashwagandhy zauważalny jest wzrost stężenia testosteronu we krwi, a dodatkowo obniżce ulega poziom kinazy kreatynowej w osoczu, co sprzyja znacznie szybszej regeneracji mięśni po długotrwałym wysiłku.

Ashwagandha – właściwości lecznicze

Skład Ashwagandhy jest niezwykle bogaty. Wchodzi w niego wiele związków biologicznie czynnych, do których zalicza się między innymi wspomniane już alkaloidy, flawonoidy, a także witanolidy oraz sitoindozydy. Ashwagandha ma więc niezwykle szerokie właściwości lecznicze.

• Prowadzone badania wykazały, że roślina wykazuje właściwości przeciwbakteryjne i przeciwzapalne.
• Roślina wspiera poza tym pracę tarczycy, normalizując jej hormony w przypadku niedoczynności.
• Zmniejsza również poziom cukru we krwi u pacjentów cierpiących na cukrzycę typu II.
• Wspomaga pracę mózgu i łagodzi stany zapalne.
• W medycynie ajurwedyjskiej roślina stosowana jest na artretyzm, gruźlicę, astmę, bielactwo, zapalenie oskrzeli, a także na zaburzenia miesiączkowania oraz przewlekłe choroby wątroby oraz przed wywoływanymi stresem wrzodami żołądka.
• Upatruje się jej potencjału również w przypadku terapii choroby Alzheimera.
• Niektórzy wskazują również na korzystny wpływ rośliny na stan zdrowia pacjentów z objawami schizofrenii, którzy dodatkowo zmagają się z zespołem metabolicznym.

Dla kogo żeń-szeń indyjski?

Ze względu na właściwości witanii ospałej jej stosowanie może być przydatne u osób, które są szczególnie narażone na stres. Działanie uspokajające rośliny sprawdzi się zarówno profilaktycznie, jak również w okresach szczególnego napięcia emocjonalnego. Ashwagandha ma pozytywne opinie również wśród osób, które uprawiają sport, ponieważ korzystnie wpływa na wydolność organizmu, dodaje energii do ćwiczeń i wspiera regenerację mięśni po intensywnej aktywności fizycznej. Ashwagandha zalecana jest także w okresach spadku odporności. Kiedy brać ją oprócz wymienionych wskazań? Suplementy z witanią ospałą mogą okazać się przydatne także w przypadku osób pracujących umysłowo, gdyż Ashwagandha ma pozytywne działanie na pracę mózgu i korzystnie wpływa na koncentrację. Roślina polecana jest również osobom, które w szczególności narażone są na działanie metali ciężkich. Z dobroczynnego działania Ashwagandhy mogą skorzystać również osoby cierpiące na bezsenność, a także diabetycy. Sprawdzić się może również u osób cierpiących na choroby neurodegeneracyjne.

Ashwagandha – przeciwwskazania

Choć niewątpliwie Ashwagandha ma szerokie zastosowanie, nie jest produktem dedykowanym każdemu. Dla bezpieczeństwa przed rozpoczęciem stosowania ziela Ashwagandha warto zapytać lekarza o opinię. Jeśli chodzi o przeciwwskazania do stosowania witanii ospałej, już w tym miejscu można wymienić pewne grupy pacjentów, w przypadku których może okazać się, że Ashwagandha szkodzi. Roślina nie powinna być przyjmowana między innymi przez dzieci (choć tu zdania bywają podzielone), ponadto Ashwagandha w ciąży oraz w czasie karmienia piersią również nie jest zalecana.

Uważać powinny także osoby, które przyjmują niektóre leki, gdyż żeń-szeń indyjski może wpływać na ich działanie i skuteczność. Mowa między innymi o środkach o działaniu przeciwpadaczkowym, a także o lekach uspokajających z grupy benzodiazepin i lekach nasennych, w przypadku których  Ashwagandha powinna być stosowana ostrożnie. Antydepresanty, które mają działanie ośrodkowe, to leki których przyjmowanie wymaga konsultacji z lekarzem. Możliwe interakcje dotyczą dodatkowo niektórych leków przeciwbólowych, a także leków o działaniu immunosupresyjnym.

Konsultacji z lekarzem wymaga również stosowanie żeń-szenia indyjskiego przy cukrzycy (w związku z działaniem hipoglikemicznym). Ashwagandha może być niezalecana również przy schorzeniach tarczycy czy nadciśnienia, które są leczone farmakologicznie. Ziele może nie być dobrym rozwiązaniem lub może wymagać zachowania szczególnej ostrożności (ze względu na działanie hipotensyjne rośliny). Ze względu na działanie drażniące śluzówki na stosowanie witanii ospałej uważać powinni również pacjenci, którzy zmagają się z wrzodami żołądka.

Witania ospała – w jakiej formie jest dostępna?

Żeń-szeń indyjski w sprzedaży dostępny jest w wielu różnorodnych formach. Jako surowiec leczniczy wykorzystywany jest głównie korzeń Ashwagandhy oraz jej liście. Znaleźć można między innymi korzeń rośliny przeznaczony do samodzielnego sporządzenia. Jeśli chodzi o formę, w jakiej dostępna jest Ashwagandha, olejek eteryczny wyekstrahowany parą wodną z korzenia również jest dostępny.

Jedną z często występujących postaci, w jakich sprzedawana jest Ashwagandha, są tabletki lub kapsułki. Płynny ekstrakt z Ashwagandhy to kolejna, bardzo popularna opcja. W tym przypadku postać, w jakiej przyjmowana jest Ashwagandha, to krople. W sprzedaży dostępny jest również rozdrobniony bądź mielony korzeń tego ziela, z którego można przygotowywać napary lub dodawać do posiłków. Często trafić można także na herbaty z Ashwagandhą, w tym zarówno susze na bazie samej witanii ospałej, jak również mieszanki ziołowe, w skład których wchodzą także inne cenione w medycynie naturalnej zioła. To, na jaką formę przyjmowania indyjskiego żeń szenia zdecyduje się pacjent, zależne jest od jego indywidualnych preferencji. Ważne jednak, by przy wyborze kierować się potwierdzoną jakością preparatu. Istotna jest przede wszystkim standaryzacja zawartości witanolidów – jeśli producent o niej nie informuje, jakość preparatu może być wątpliwa, podobnie jak jego skuteczność.

Jak stosować Ashwagandhę?

Sposób stosowania żeń szenia indyjskiego zależny jest przede wszystkim od formy preparatu, na jaką zdecyduje się pacjent. Wspomniano już, że roślina dostępna jest między innymi w formie tabletek, kapsułek, ekstraktów podawanych w kroplach, a także olejków czy mieszanek ziołowych do sporządzania naparów herbat. Jeśli chodzi zatem o sposób stosowania, najlepiej w tym przypadku kierować się wskazaniami producenta, które zamieszczone są w ulotce bądź na opakowaniu produktu. Zwykle preparaty stosuje się dwa razy na dobę w rekomendowanej przez producenta dawce. Nie ma co jednak oczekiwać, że Ashwagandha da spektakularne efekty już od pierwszego zastosowania. W tym przypadku raczej należy nastawić się na dłuższą terapię. Kiedy zaczyna działać Ashwagandha? Zazwyczaj o widocznych efektach mówi się po około 2 miesiącach przyjmowania.

Skutki uboczne Ashwagandhy

Decydując się na zażywanie Ashwagandhy, należy liczyć się z możliwością wystąpienia pewnych działań niepożądanych. U niektórych osób stosujących preparaty na bazie indyjskiego żeń-szenia mogą wystąpić dolegliwości ze strony układu pokarmowego, w tym między innymi nudności i wymioty. Nie są również wykluczone zmiany skórne różnego rodzaju (w tym świąd i pieczenie), a nawet nadczynność tarczycy. Olejki eteryczne na bazieAshwagandhy mogą również uczulać, dlatego jeszcze przed ich zastosowaniem warto przetestować niewielką ilość olejku na skórze. Żeń-szeń może również wchodzić w niekorzystne interakcje z lekami, w tym między innymi z tymi, które działają na ośrodkowy układ nerwowy, co szerzej omówiono już wcześniej.

Ashwagandha – przedawkowanie

Medycyna oparta na roślinach leczniczych ceniona jest na całym świecie, co jednak nie oznacza, że stosować można takie produkty bez kontroli i bez opanowania. W przypadku rośliny, jaką jest Ashwagandha, przedawkowanie również jest możliwe, dlatego nie zaleca się przekraczania zalecanej dziennej dawki suplementów. W ten sposób można sobie poważnie zaszkodzić, prowadząc chociażby do zaburzeń snu czy nadczynności tarczycy.

Autor artykułu: mgr farm. Katarzyna Butkiewicz