Czytelnia apteki Cefarm24
Strona główna Czytelnia Porady okołozdrowotne Ostropest plamisty – na co pomaga i kiedy go stosować?
Niestrawność, jak sobie z nią radzić w Święta 2023?

Ostropest plamisty – na co pomaga i kiedy go stosować?

21.06.2022 | Porady okołozdrowotne

Ostropest plamisty to roślina, którą łatwo pomylić z dość powszechnym chwastem, jednak jego cenne właściwości lecznicze wykorzystywane są chętnie w farmacji, medycynie i nie tylko. Ostropest bogaty jest w wiele cennych składników, w tym przede wszystkim w sylimarynę, olejki eteryczne, roślinne sterole i garbniki. Szczególnie polecany jest ostropest plamisty na wątrobę, jednak jego właściwości leczniczych jest znacznie więcej. Może być stosowany przy krwawieniach, endometriozie, migrenach, a nawet przy kamicy żółciowej. Nawet przy terapii antynowotworowej wspomagająco wykorzystuje się ostropest plamisty. Tabletki czy mielony? A może ziarna w całości lub olej? Którą postać ostropestu wybrać i jak ją stosować, aby działanie składników czynnych było jak najskuteczniejsze?

Produkty wspomagające w stosowaniu diety

Produkty wspomagające w stosowaniu diety

Sprawdź produkty wspomagające stosowanie diety:
Odchudzanie i oczyszczanie
Preparaty wapnia

Ostropest plamisty – co to za roślina?

Dziko rosnący na łąkach ostropest plamisty (Silybum marianum), zwany też świętym lub mlecznym ostem, a także dzikim karczochem, to roślina, którą można również uprawiać. Pochodzi z obszarów śródziemnomorskich, jednak bez trudu rozprzestrzeniła się po całym świecie i obecnie jest rośliną dzikorosnącą, chociażby w Europie (w tym w Polsce na niektórych nieużytkach), a oprócz tego w Ameryce Północnej i Południowej, Australii czy Nowej Zelandii. Roślina jest też chętnie uprawiana – nawet w naszym kraju. Posiada kłujące liście z mlecznobiałymi plamkami i fioletowe kwiaty, a ceniona jest za swoje wyjątkowe właściwości lecznicze. W skład ostropestu plamistego wchodzi szereg składników aktywnych, które korzystnie wpływają na organizm człowieka. Szczególnie istotna w medycynie jest sylimaryna, będąca kompleksem substancji mających silne właściwości antyoksydacyjne.

Jak wygląda ostropest plamisty?

Ostropest plamisty wielu osobom z wyglądu może kojarzyć się z chwastami takimi jak oset. Co prawda rośliny te należą do jednej rodziny, czyli rodziny astrowatych, jednak różnią się między sobą znacznie. Ostropest plamisty na łące można rozpoznać między innymi po fioletowych kwiatach. Roślina posiada też liście z kolczastymi brzegami – na liściach znajdują się charakterystyczne białe plamki. To właśnie od wspomnianych plamek roślina wzięła swoją nazwę. Rośliny ostropestu plamistego zazwyczaj dorastają do około 1,5 metra wysokości, choć są i takie, które osiągają nawet 2 metry. Roślina nie ma dużych wymagań glebowych, chociaż nie preferuje wysokiej wilgoci i lepiej czuje się w miejscach o dobrym nasłonecznieniu. Ostropest plamisty kwitnie latem – jego piękne, fioletowe kwiaty podziwiać można w lipcu i sierpniu. Koszyczki kwiatowe rośliny zbierane są po zbrązowieniu nasion, a następnie po osuszeniu poddaje się je młóceniu, aby oczyścić nasiona z pozostałości rośliny. Nasiona ostropestu plamistego są błyszczące i mogą mieć barwę od jasnobrązowej po czarną, ponadto również (jak liście) mają na powierzchni plamki. Roślina jest odporna na choroby i szkodniki, jednak uprawiana wymaga regularnego odchwaszczania.

Gdzie wykorzystywany jest ostropest plamisty?

Przez wiele lat ostropest uznawany był za roślinę świętą. Wielu ludzi wierzyło, że obecność białych plam na liściach ostropestu plamistego związana była z faktem, że spadły na nie krople mleka podczas karmienia Jezusa przez Matkę Boską. Obecnie nasiona ostropestu plamistego znajdują szerokie zastosowanie w wielu branżach. Ze względu na to, jakie ostropest plamisty właściwości posiada, chętnie wykorzystuje się go w medycynie. W celach leczniczych wykonuje się z niego wyciągi, napary, odwary, a także nalewki, poza tym przyjmuje się go w formie kapsułek, tabletek oraz drażetek. Roślina znajduje też zastosowanie w kosmetyce, a oprócz tego chętnie wykorzystywana jest w kuchni. Ze względu na swoje wizualne walory roślinę uprawia się jednak nie tylko na potrzeby medycyny, kosmetologii czy do celów spożywczych, ale również niekiedy w ogrodach w celach typowo ozdobnych.

Sylimaryna z ostropestu plamistego – czym jest i jak działa?

W skład ostropestu plamistego wchodzi sylimaryna, czyli kompleks substancji o właściwościach antyoksydacyjnych, które przez wielu cenione są za swoje cenne właściwości lecznicze. Sylimaryna wykazuje różnorodne działanie w organizmie:

  • działa antyoksydacyjnie,
  • ma właściwości przeciwzapalne,
  • wykazuje działanie detoksykujące i odtruwające – stosowana jest między innymi przy zatruciu muchomorem sromotnikowym,
  • działa rozkurczowo,
  • ma właściwości żółciotwórcze i żółciopędne,
  • wykazuje działanie spazmolityczne,
  • stabilizuje błony komórkowe,
  • ma działanie regeneracyjne na komórki wątrobowe i zapobiega marskości wątroby,
  • hamuje wytrącanie się złogów i kamieni żółciowych,
  • obniża poziom cholesterolu we krwi,
  • przyczynia się do hamowania podziałów komórek nowotworowych.

Inne substancje aktywne ostropestu plamistego, które ważne są w medycynie

Choć o sylimarynie zawartej w roślinie mówi się najwięcej, jeśli chodzi o właściwości lecznicze ostropestu plamistego, warto wiedzieć, że w jej skład wchodzi również szereg innych substancji, których działanie nie jest obojętne dla organizmu. Ostropest plamisty swoje działanie zawdzięcza głównie wysokiej zawartości olejków eterycznych i goryczy. Jest też dobrym źródłem oleju, który obfituje w kwas palmitynowy, linolowy i oleinowy. Olej z ostropestu wpływa regenerująco na skórę, poza tym rozjaśnia cerę i przyspiesza proces gojenia się ran. Stosuje się go także na trądzik. Roślina jest na dodatek bogata w witaminę E oraz garbniki i sterole roślinne. Dzięki zawartości cennych substancji ostropest obniża również stężenie bilirubiny we krwi, poza tym jego właściwości wykorzystywane są w leczeniu osteoporozy. Preparaty na bazie ostropestu stosuje się też do łagodzenia stanów zapalnych związanych z cukrzycą, poza tym roślina ta może okazać się skuteczna w leczeniu WZW typu A, B i C.

Lecznicze właściwości ostropestu plamistego i jego działanie na organizm

Ostropest ma właściwości cenione w farmacji i medycynie, które szczególnie zawdzięcza zawartości sylimaryny, chociaż nie bez znaczenia są również zawarte w nim olejki eteryczne, sterole, witamina E czy olej bogaty w kwas linolowy, palmitynowy i oleinowy. Ostropest plamisty wykazuje działanie wspierające pracę wątroby ochronne dla jej miąższu, a także regeneracyjne dla jej komórek. Ważne jest też jego działanie detoksykacyjne, co może być pomocne przy zatruciach toksynami, lekami czy alkoholem. Właściwości lecznicze ostropestu plamistego to także regulacja cyklu menstruacyjnego oraz skrócenie czasu krwawienia menstruacyjnego. Składniki rośliny działają również przeciwzapalnie, co może być pomocne na przykład w sytuacji nasilenia zmian skórnych związanych z łuszczycą.

Ostropest plamisty – na co stosować?

Ze względu na swoje liczne właściwości ostropest plamisty zastosowanie szczególne znalazł w przemyśle farmaceutycznym. W medycynie bardzo chętnie i dość powszechnie wykorzystuje się ostropest plamisty. Na co może być stosowany? Znajduje zastosowanie między innymi przy problemach z wątrobą i drogami żółciowymi, ponadto stosuje się go także wspomagająco w trakcie terapii nowotworowej. Zaleca się też ostropest przy problemach z wysokim cholesterolem oraz przy stanach zapalnych skóry, a dodatkowo może być pomocny przy dolegliwościach żołądkowych, przy endometriozie, chorobie lokomocyjnej czy nasilonych migrenach.

Kolejnym zastosowaniem rośliny są krwawienia różnego pochodzenia, w tym krwawienia z żylaków odbytu, krwawienia nosa, a nawet niektóre krwawienia maciczne czy z jelita grubego. Ostropest polecany jest nawet cukrzykom, gdyż wpływa na poziom cukru we krwi, umożliwiając lepszą kontrolę nad jego skokami. Kwas linolowy korzystnie wpływa również na układ krążenia i działanie serca. Dodatkowo korzystny jest wpływ ostropestu na działanie nerek i pęcherza moczowego oraz ich oczyszczanie z toksyn. Poleca się go też kobietom w okresie okołomenopauzalnym, gdyż korzystnie wpływa na działanie układu hormonalnego. Ostropest nie ma wielu skutków ubocznych, chociaż u niektórych pacjentów na początku jego stosowania wystąpić mogą reakcje trawienne, w tym szczególnie biegunki.

Komu pomógł ostropest plamisty? Roślina ta jest szczególnie przydatna dla osób cierpiących na metaboliczno-toksyczne uszkodzenia wątroby, będące np. wynikiem nadmiernego spożywania alkoholu lub zatrucia grzybami. Jeśli chodzi o ostropest plamisty, opinie na temat jego działania są w większości pozytywne. Pomógł wielu osobom z kamicą nerkową, poza tym w wielu przypadkach okazał się pomocny przy wirusowym zapaleniu wątroby typu C, a także zapaleniu dróg żółciowych oraz przy chorobach skóry. Jeśli chodzi o ostropest plamisty, opinie negatywne zdarzają się rzadko i związane są głównie ze skutkami ubocznymi dotyczącymi spożywania go w zbyt dużych ilościach, co może powodować np. zaburzenia pracy układu żołądkowo-jelitowego. U niektórych osób roślina może również powodować wysypkę i duszności – dotyczy to głównie osób uczulonych.

Ostropest plamisty na wątrobę

Wielu pacjentów stosuje ostropest na wątrobę. Faktem jest, że roślina bardzo korzystnie wpływa na ten organ i to na wielu obszarach. Stosowanie ostropestu zalecane jest przy uszkodzeniach wątroby związanych z działaniem substancji toksycznych, alkoholu i leków, a dodatkowo roślina może być pomocna przy wirusowym zapaleniu wątroby oraz przy stłuszczeniu wątroby. Ostropest działa detoksykująco, a oprócz tego stanowi osłonę dla miąższu wątroby i sprzyja regeneracji jej komórek. Polecane jest nawet stosowanie ostropestu plamistego przy kamicy dróg żółciowych oraz przy nieżycie dróg żółciowych. Może on też zmniejszyć stężenie bilirubiny we krwi. Ostropest warto także przyjmować, jeśli pacjent ma wysoki poziom cholesterolu w organizmie.

Ostropest plamisty na ciśnienie

Roślina wpływa również na ciśnienie krwi. Polecana jest zwłaszcza osobom z podwyższonym ciśnieniem. Ostropest plamisty przyczynia się do regulacji ciśnienia krwi, przywracając je do właściwego poziomu.

Ostropest plamisty a nowotwory

Dotychczasowe badania wskazują na korzystny wpływ ostropestu plamistego w profilaktyce nowotworowej. Zaleca się zapobiegawcze stosowanie ekstraktu z ostropestu, gdyż może przyczyniać się do redukcji ryzyka rozwoju niektórych chorób nowotworowych. Zalicza się do nich raka prostaty, płuc, szyjki macicy, piersi, okrężnicy oraz jajników. Wyciągi stosowane są też w profilaktyce raka skóry. Zawarta w ostropeście sylimaryna wykazuje także działania antynowotworowe w przypadku czerniaka.

Jak stosować ostropest plamisty?

Jest wiele możliwości stosowania ostropestu. Przede wszystkim jest on składnikiem wielu suplementów diety. Występuje np. w formie kapsułek, tabletek czy drażetek. Dawkowanie ostropestu plamistego, w zależności od postaci, w jakiej został kupiony, wyglądać może nieco inaczej. Wybierając ostropest w suplemencie, należy stosować go zgodnie z zaleceniami producenta. Ziarna ostropestu można spożywać bez dodatkowej obróbki, a ziarna mielone można wykorzystać do picia. Wykorzystuje się je między innymi do przygotowywania naparów oraz herbat, poza tym często dodaje się je do koktajli oraz soków. Jak stosować ostropest w jeszcze inny sposób? Dostępne w aptekach i sklepach zielarskich nasiona ostropestu plamistego doskonale nadają się także jako przyprawa do zup, sałatek i wielu innych potraw.

Co można zrobić z ostropestu?

Ostropest plamisty dostępny jest w różnych postaciach. Powszechnie wykorzystuje się ziarna tej rośliny, a te dostępne są jako całe lub jako ostropest mielony. Szczególnie często wykorzystywany jest właśnie ostropest plamisty mielony. Dodatek ostropestu jest również popularny w różnego rodzaju suplementach diety. Na rynku znaleźć można też sok z ostropestu, którego właściwości wspierające pracę wątroby i regenerację jej komórek są szczególnie cenione, a nawet wyciąg z ostropestu, który zawiera skoncentrowaną dawkę składników czynnych tej rośliny. Wytwarzany jest ponadto olej z ostropestu. Jak długo stosować preparaty z rośliną, by odczuć jej korzystne działanie na organizm? Aby sylimaryna skutecznie mogła zacząć działać, należy ostropest plamisty stosować regularnie przez 2–3 tygodnie, a najlepiej minimum miesiąc. Najlepsze efekty można osiągnąć, jeśli ostropest będzie przyjmowany przynajmniej 2–3 miesiące.

Czy ostropest można jeść na surowo?

Ostropest do końca XIX wieku wykorzystywany był jako warzywo – liście rośliny spożywane były na surowo lub gotowano je, poza tym do celów żywieniowych wykorzystywano również kwiatostany oraz nasiona rośliny. Ziarna ostropestu są jadalne i można kupić je w całości lub w formie zmielonej. Można stosować je bez obróbki, dodając do sałatek, jogurtów, owsianki czy smoothie. Nasiona ostropestu mają neutralny smak.

Jak przygotować ostropest plamisty?

Z ostropestu plamistego najlepiej przygotować napar. W tym celu należy wykorzystać zmielone nasiona ostropestu (najlepiej świeżo zmielone). Mielone ziarna ostropestu należy zalać gorącą wodą, a następnie przykryć i pozostawić na około 20 minut. Po tym czasie można napar z ostropestu wypić.

Czy ostropest plamisty można zalewać wrzątkiem?

Ważny jest odpowiedni sposób przygotowania ostropestu plamistego do spożycia, w przeciwnym razie ciężko o czerpanie wszystkich korzyści, jakie może za sobą nieść ta cenna medycznie roślina. Często w herbacie spożywa się ostropest plamisty. Czy można zalewać wrzątkiem sproszkowane nasiona tej rośliny? Nie powinno się tego robić, ponieważ wrzątek może przyczynić się do degradacji jej składników czynnych. Żadnych ziół nie zaleca się zalewać wrzątkiem – powinno się wykorzystać gorącą, ale nie wrzącą wodę.

O jakiej porze dnia pić ostropest?

Jednym ze sposobów na to, jak stosować ostropest plamisty jest herbata. Ile razy dziennie można ją pić? Można pić ją około 2–3 razy dziennie. Sugerowana dawka ostropestu odpowiada 2 łyżeczkom dodawanym do herbaty lub zalewanym gorącą (niewrzącą) wodą. Herbata z ostropestu ma dość charakterystyczny, gorzkawy smak oraz lekko mleczny kolor. Nie każdemu przypaść może do gustu smak, jaki w herbacie ma ostropest. Jak pić go zatem bez problemu? Wystarczy dodać do niego odrobinę miodu, który korzystnie wpłynie na smak herbaty i jednocześnie dostarczy do organizmu innych, cennych składników czynnych. Nie ma znaczenia, o jakiej porze dnia spożywany będzie napój z ostropestem, jednak warto wypijać go na około 30 minut przed posiłkiem.

Ostropest plamisty – przeciwwskazania

Chociaż niewątpliwie ostropest plamisty ma nieocenione właściwości lecznicze, nie powinien być stosowany przez każdego pacjenta. Jakie przeciwwskazania posiada ostropest plamisty? Nie powinny go stosować pacjentki spodziewające się dziecka i karmiące piersią. Nie jest dedykowany również dzieciom w wieku poniżej 12 lat. Ostrożnie do stosowania ostropestu podejść powinny osoby mające niedrożne kanaliki żółciowe, gdyż sylimaryna ma działanie żółciopędne, a to może u tych osób wywołać objawy żółtaczki w związku z nagromadzeniem się żółci, której prawidłowy odpływ jest niemożliwy. Uważać powinni też pacjenci przyjmujący niektóre leki, gdyż sylimaryna z ostropestu może wpływać na metabolizm niektórych substancji. Szczególną ostrożność należy zachować przy leczeniu metronidazolem. Również alergicy powinni uważać, zwłaszcza jeśli mają zdiagnozowane uczulenie na rośliny z rodziny Asteraceae.

Autor artykułu: mgr farm. Katarzyna Butkiewicz

Bibliografia