Podwyższone trójglicerydy mogą przyczyniać się do poważnych problemów dotyczących zdrowia i funkcjonowania organizmu człowieka. Z tego powodu bardzo ważne jest regularne badanie poziomu trójglicerydów we krwi, zwłaszcza że ich podwyższony poziom zwykle przez dłuższy czas nie daje żadnych charakterystycznych objawów, które można by uznać za niepokojące. Systematyczne badanie poziomu trójglicerydów jest zalecane między innymi osobom mającym problemy z prawidłowym funkcjonowaniem układu sercowo-naczyniowego. Po odpowiedź na pytania, co to są trójglicerydy we krwi i o czym świadczą podwyższone trójglicerydy, zapraszamy do naszego artykułu!
Produkty wspomagające w stosowaniu diety
Czym są trójglicerydy i jak się je oznacza?
Trójglicerydy, inaczej triglicerydy lub w skrócie TG, stanowią istotny element tkanki tłuszczowej, a poza tym mogą być wykorzystywane przez organizm jako źródło energii. Są to estry kwasów tłuszczowych i glicerolu. Częściowo powstają w wątrobie, z węglowodanów i kwasów tłuszczowych, a w znacznie większych ilościach są dostarczane do organizmu z zewnątrz, czyli z pożywieniem. Gdy trójglicerydy trafią do jelit, przedostają się do krwi, a stamtąd są transportowane bezpośrednio do mięśni, by służyć jako źródło energii. Jeżeli jednak dieta człowieka jest zbyt kaloryczna i bogata w tłuszcze, niewykorzystana do procesów energetycznych część trójglicerydów jest magazynowana. W badaniach profilaktycznych warto regularnie oznaczać trójglicerydy we krwi, gdyż ich nieprawidłowy poziom w organizmie może mieć przykre dla zdrowia konsekwencje.
By lepiej wytłumaczyć, co to są trójglicerydy w badaniu krwi oraz jakie znaczenie może mieć ich nieprawidłowy poziom, należy poznać konsekwencje związane z ich podwyższonym poziomem. Mogą się one wiązać z rozwojem takich chorób jak zawał serca, udar czy też zablokowanie tętnic obwodowych. Wskazaniem do wykonania badań poziomu trójglicerydów, oprócz badań kontrolnych, jest cukrzyca, nieprawidłowa dieta, stwierdzona hipertriglicerydemia oraz podejrzenie uszkodzenia miąższu wątroby. Badanie poziomu triglicerydów jest też wskazane przy zaburzeniach wchłaniania z przewodu pokarmowego, a także przy podejrzeniu zapalenia trzustki oraz u osób, które nadużywają alkoholu. Innym wskazaniem do wykonania badań jest też znaczne osłabienie kondycji oraz utrzymujące się przez dłuższy czas objawy świadczące o obecności choroby niedokrwiennej serca.
Normy trójglicerydów – jaki powinien być poziom trójglicerydów?
Prawidłowy poziom trójglicerydów jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka, natomiast poziom podwyższony może stać się dla niego bardzo szkodliwy. Badanie poziomu trójglicerydów we krwi warto wykonywać regularnie, a dodatkowo za każdym razem, gdy istnieją ku temu wskazania. Trójglicerydy we krwi oznacza się, wykonując tzw. lipidogram, czyli profil lipidowy. Badanie wymaga odpowiedniego przygotowania. Zaleca się przyjście na pobranie krwi na czczo, minimum 12 godzin od wcześniejszego posiłku. Jeśli to konieczne, pacjent może przed badaniem napić się wody. Ważne, aby pacjent nie modyfikował przed badaniem swojej diety czy aktywności, gdyż mogłoby to zaburzyć wynik badania. Przed badaniem nie powinno się też spożywać alkoholu, gdyż może to dać nieprawidłowy wynik.
Za normę trójglicerydów na czczo uważa się wynik mniejszy niż 150 mg/dl. Jeśli z jakiegoś powodu pacjent nie zgłosi się na badanie na czczo, norma w tym przypadku wynosi 175 mg/dl. Oznaczanie trójglicerydów jest bardzo ważne, ponieważ podwyższony poziom trójglicerydów zwykle nie daje żadnych objawów. Może zostać więc zdiagnozowany wyłącznie podczas badania.
Podwyższone trójglicerydy – czy jest się o co martwić?
Ważne jest, by każda zdrowa osoba po ukończeniu 20 lat wykonywała badania przynajmniej co 5 lat, by w porę zdiagnozować podwyższony poziom trójglicerydów. Co to znaczy dla pacjenta?
Pacjenci, którzy mają za wysoki poziom trójglicerydów, są szczególnie narażeni na niektóre schorzenia. Zbyt wysoki poziom trójglicerydów we krwi zwiększa ryzyko poważnych chorób sercowo-naczyniowych. Do innych groźnych dla zdrowia konsekwencji zalicza się zwiększone ryzyko wystąpienia ostrego zapalenia trzustki, miażdżycę, a także nadciśnienie tętnicze. Podwyższone trójglicerydy mogą być też oznaką rozwijającego się zespołu metabolicznego. Z zespołem metabolicznym pacjent ma do czynienia, jeśli występują u niego przynajmniej dwa spośród pięciu czynników: TG powyżej 150 mg/dl, otyłość brzuszna, niski poziom dobrego cholesterolu (HDL), nadciśnienie tętnicze oraz glikemia na czczo. Wysoki poziom trójglicerydów we krwi może wiązać się też ze zwiększonym ryzykiem wystąpienia udaru mózgu.
Podwyższone trójglicerydy – najbardziej prawdopodobne przyczyny
Pojawiające się u niektórych pacjentów podwyższone stężenie trójglicerydów może mieć różne przyczyny. Najbardziej prawdopodobna jest niewłaściwa dieta. Z nieprawidłowym poziomem trójglicerydów wiązać się może spożywanie produktów bogatych w cukry proste. Chodzi tutaj zarówno o węglowodany zawarte w słodyczach, owocach i sokach owocowych, jak i o dodawany do herbaty cukier. Jeśli chodzi o podwyższone trójglicerydy, innymi przyczynami takiego wyniku badania mogą być spożywane w nadmiarze produkty, które są bogate w tłuszcze nasycone – zalicza się do nich między innymi masło, tłuste sery oraz mleko, a także tłuste i czerwone mięso. Z podwyższonym poziomem trójglicerydów we krwi może się też wiązać spożywanie produktów bogatych w tłuszcze trans. Zalicza się do nich fast foody oraz produkty wysoko przetworzone.
Wysoki poziom trójglicerydów może mieć też inne przyczyny. Zalicza się do nich między innymi brak aktywności fizycznej. Brak ruchu może przyczynić się do odkładania się tłuszczu w organizmie, zwłaszcza jeśli dieta pacjenta jest bogata w tłuste produkty. Podwyższone trójglicerydy niejednokrotnie współistnieją też z pewnymi schorzeniami. Zaliczyć można do nich między innymi miażdżycę naczyń krwionośnych i stłuszczenie wątroby, a także niedoczynność tarczycy, cukrzycę typu II czy też otyłość. Nie bez znaczenia pozostają też czynniki genetyczne, do których zalicza się chociażby predyspozycje do gromadzenia się kwasów tłuszczowych pod tkanką podskórną.
Jaki poziom trójglicerydów jest niebezpieczny?
Ciężko zaobserwować objawy wynikające z wysokich stężeń trójglicerydów, dlatego jedynym sposobem na poznanie poziomu trójglicerydów jest wykonanie stosownych badań. Jak zostało wspomniane wcześniej, prawidłowe stężenie triglicerydów nie powinno przekraczać 150 mg/dl, co odpowiada wartości 1,69 mmol/l. Poziom graniczny dla trójglicerydów wynosi od 150 do 199 mg/dl (1,69-2,25 mmol/l), poziom wysoki – od 200 do 499 mg/dl (2,26-5,63 mmol/l), natomiast poziom bardzo wysoki – powyżej 500 mg/dl (powyżej 5,64 mmol/l).
Co oznacza podwyższone stężenie trójglicerydów? Podniesiony poziom trójglicerydów we krwi może być niebezpieczny dla zdrowia, ponieważ może w niedługim czasie doprowadzić do wystąpienia wielu groźnych dla organizmu chorób.
Niekorzystny dla pacjenta jest zwłaszcza podwyższony cholesterol i trójglicerydy. Całkowite stężenie cholesterolu nie powinno przekraczać 190 mg/dl, natomiast w przypadku frakcji LDL – 115 mg/dl. Stężenie frakcji HDL nie powinno być z kolei mniejsze niż 40 mg/dl.
Jak obniżyć poziom trójglicerydów w organizmie?
Wysoki poziom trójglicerydów może mieć co prawda różne przyczyny, ale nigdy nie należy go lekceważyć, gdyż może bardzo niekorzystnie odbić się na kondycji zdrowotnej pacjenta. Z tego właśnie powodu podwyższone trójglicerydy wymagają wdrożenia działań zaradczych – zanim jeszcze problem się nasili. Podstawową kwestią przy podwyższonych trójglicerydach we krwi jest zmiana nawyków żywieniowych. Nie mniej istotne jest również przyjrzenie się swojej codziennej aktywności i wprowadzenie takich zmian, które pomogą ustabilizować poziom trójglicerydów obecnych we krwi. Ważna jest między innymi większa aktywność fizyczna.
Co jeść, aby obniżyć trójglicerydy?
Pacjenci, którzy borykają się z wysokim poziomem trójglicerydów, powinni szczególnie skupić się na swojej diecie, dbając o to, aby była ona niskotłuszczowa. Dobrze jest ją oprzeć na dużej ilości świeżych warzyw, a także nie zapominać o owocach (uważając na te bogate w cukry proste), które można spożywać kilka razy dziennie. Dobrym rozwiązaniem będzie też fasola, ciecierzyca, soczewica i groszek. Dieta powinna uwzględniać także ryby, w tym zwłaszcza te, które są bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe (np. łosoś, dorsz, makrela, śledzie). Dodatkowo warto postawić na kasze i brązowy ryż, a także na dobrej jakości tłuszcze pochodzenia roślinnego, w tym te z orzechów, migdałów, pestek dyni czy też z awokado, a także oleje roślinne. Zmiany w diecie mogą dotyczyć także produktów zbożowych. Jeśli pacjent nie ma żadnych przeciwwskazań lekarskich, jego dieta powinna zostać wzbogacona o produkty pełnoziarniste.
Sięgać można również po chude mleko i przetwory mleczne, a także chude mięsa. Jeśli u pacjentów zostanie zdiagnozowany wysoki poziom trójglicerydów, ważny jest też sposób, w jaki będą przygotowywane posiłki. Zdecydowanie lepszym sposobem przygotowania posiłku (od smażenia na głębokim tłuszczu) będzie gotowanie na parze. Poleca się też duszenie oraz pieczenie bez dodatku tłuszczu. Nie bez znaczenia jest również pilnowanie odpowiedniego nawodnienia organizmu – pacjent powinien wypijać minimum 2 litry płynów dziennie. Polecana jest woda, herbata oraz kawa bez dodatku cukru. Przy podwyższonym poziomie trójglicerydów mogą się również sprawdzić dostępne w aptekach suplementy diety, które mają za zadanie doprowadzić poziom trójglicerydów do normy.
Czego nie wolno jeść przy wysokich trójglicerydach?
Wysoki poziom trójglicerydów wymaga rezygnacji z pewnych pokarmów – w przeciwnym razie problem może się z czasem nasilać i prowadzić do groźnych powikłań. Jeżeli pacjent ma podwyższone trójglicerydy, powinien ograniczyć spożycie cukrów prostych. Mowa tu przede wszystkim o eliminacji słodyczy, słodzonych napojów i wyrobów cukierniczych. Poza tym dobrze rozważyć ograniczenie spożycia produktów z białej mąki. Dobrze również zastąpić nasycone tłuszcze zwierzęce tłuszczami roślinnymi dobrej jakości. Z diety warto wykreślić olej palmowy i margaryny. Najlepiej zrezygnować też ze smażonych potraw. Tłuste mięsa i mięsa czerwone również nie będą najlepszym rozwiązaniem. Przy problemach z poziomem trójglicerydów warto również zrezygnować z żywności gotowej, która jest zazwyczaj wysoko przetworzona, a jej jakość bywa wątpliwa. Przy problemie z trójglicerydami nie jemy zatem smażonych na głębokim tłuszczu frytek i chipsów, a poza tym rezygnujemy z hot dogów czy hamburgerów. Podwyższone trójglicerydy we krwi mogą również wymagać rezygnacji z używek, a w szczególności z alkoholu.
Zioła na podwyższone trójglicerydy we krwi
W przypadku problemów z poziomem trójglicerydów dobrze też zaufać ziołom. Nie działają one co prawda tak silnie, jak zmiana nawyków żywieniowych i aktywność fizyczna, jednak mogą stać się dodatkowym wsparciem, gdy pacjent ma za wysokie trójglicerydy. Ich niewątpliwą zaletą są też ograniczone – w stosunku do niektórych leków – skutki uboczne. Jakie zioła mogą być pomocne przy podwyższonych trójglicerydach? Będą to:
Aktywność fizyczna jako wsparcie przy podwyższonych trójglicerydach
Sama modyfikacja nawyków żywieniowych może pomóc w walce z podwyższonymi trójglicerydami, ale dodatkowo warto skupić się również na zmianie codziennej aktywności. Siedzący tryb życia i niska aktywność nie sprzyjają zdrowiu – organizm potrzebuje mniej energii do pracy mięśni, przez co zaczyna magazynować trójglicerydy. Dobrym rozwiązaniem będzie chociaż 30 minut codziennej aktywności. Już krótki spacer albo jazda na rowerze mogą zdziałać więcej niż siedzenie przed ekranem telewizora czy smartfonu. Bardzo dobrze sprawdza się też bieganie i basen, a także aerobik i inne formy aktywności. Rodzaj ćwiczeń należy jednak zawsze dostosowywać do swojej wydolności i możliwości organizmu.
Kiedy konieczne są leki na trójglicerydy?
Podwyższone trójglicerydy wymagają konsultacji z lekarzem, chociaż nie zawsze od razu przepisywane są pacjentowi leki. Na początek zazwyczaj zaleca się zmianę diety i aktywności fizycznej oraz kontrolę parametrów krwi w ustalonym przez lekarza czasie. Jeśli jednak okaże się, że wdrożone przez pacjenta zmiany żywieniowe i aktywnościowe będą niewystarczające, lekarz może przepisać leki. Zazwyczaj farmakoterapia rozważana jest, gdy poziom trójglicerydów u pacjenta przekracza 200 mg/dl.
Leki na wysokie trójglicerydy to będące wybiórczymi inhibitorami reduktazy 3-hydroksy-3-metylo-glutarylo-koenzymu A statyny (np. fluwastatyna), które stabilizują gospodarkę lipidową oraz będące pochodnymi kwasu fibrowego fibraty (np. fenofibrat). Stosowanie leków ma na celu między innymi zapobiegać skutkom hipertriglicerydemii. Stosuje się je zwykle w ciężkich oraz bardzo ciężkich stadiach hipertriglicerydemii, których poziom przekracza 200 mg/ml. Dzięki lekom na trójglicerydy można zapobiec skutkom hipertriglicerydemii, do których należy między innymi miażdżyca, cukrzyca typu II, zawał, nadciśnienie, udar czy też choroba niedokrwienna serca.
Literatura:
Skoczyńska A., Rola lipidów w powstawaniu miażdżycy, Postępy Hig. Med. Dośw., 2005, 59, https://docplayer.pl/22669307-Rola-lipidow-w-powstawaniu-miazdzycy-the-role-of-lipids-in-atherogenesis.html , dostęp 08.2022
Laufs U., Parhofer K. G., Ginsberg H. N., Hegele R. A., Clinical review on triglycerides, European heart journal, 2020, 41(1), 99–109c., https://academic.oup.com/eurheartj/article/41/1/99/5640489 , dostęp 08.2022
Banach M., Jankowski P., Jóźwiak J., Cybulska B., Windak A., Guzik T., Mamcarz A, Broncel M., Tomasik T., Wytyczne PTL/KLRwP/PTK postępowania w zaburzeniach lipidowych dla lekarzy rodzinnych 2016, Suplement do „Lekarza Rodzinnego” nr 6/2016, Polskie Towarzystwo Lipidologiczne, Łódź, Kraków, Warszawa, 2016, https://ptmr.info.pl/wp-content/uploads/2020/09/Wytyczne-PTLKLRwPPTK-postepowania-w-zaburzeniach-lipidowych-dla-lekarzy-rodzinnych-2016.pdf , dostęp 08.2022
Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W., Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej, Wrocław, Urban & Partner, 2009.
Wolańska D., Kłosiewicz-Latoszek L., Struktura spożycia kwasów tłuszczowych a profil lipidowy u osób z nadwagą i otyłością, Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 2012, 63(2), s. 155–162.
Autor artykułu: tech. farm. Anna Onikijuk
