Sód jest pierwiastkiem niezbędnym dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, szczególnie w kontekście regulacji gospodarki wodnej. Często mówi się o niekorzystnych skutkach jego nadmiaru. Jednak warto pamiętać, że równie niedobre dla zdrowia człowieka są jego niedobory. Sprawdźmy zatem, gdzie ten pierwiastek występuje i jaką rolę odrywa w organizmie.
Produkty wspomagające w stosowaniu diety
Czym jest sód i jakie pełni funkcje w organizmie człowieka?
Ten powszechny w świecie przyrody pierwiastek nigdy nie występuje w stanie wolnym, ale zawsze stanowi składnik minerałów np. soli kamiennej. W organizmie człowieka sód należy do grupy tak zwanych elektrolitów (podobnie, jak magnez, potas i wapń) i ma postać kationu, czyli jonu dodatniego krążącego przede wszystkim w zewnątrzkomórkowych płynach. Najwięcej będzie go we krwi, ale niemal 40% sodu znajduje się też w kościach. Za prawidłowy poziom stężenia sodu odpowiadają hormony, które wzmacniają jego usuwanie w przypadku pojawienia się podwyższonego stężenia we krwi bądź powodują jego zatrzymanie, kiedy poziom sodu za mocno spada.
Odpowiedni poziom sodu w organizmie jest konieczny, aby:
– zapewnić prawidłową gospodarkę wodną i wyrównać ciśnienie osmotyczne wszystkich płynów ustrojowych,
– utrzymać równowagę kwasowo-zasadową,
– pobudzić enzymy,
– wspomóc działanie układu nerwowego i mięśniowego, w tym przesyłanie impulsów nerwowych przez neurony oraz odpowiednią kurczliwość mięśni – dotyczy to również mięśnia sercowego,
– zagwarantować prawidłowe wchłanianie się aminokwasów i glukozy.
Preparaty na serce
Dzienne zapotrzebowanie
Trudno jednoznacznie określić poziom wartości sodu dla każdego człowieka w kontekście dziennego zapotrzebowania. Problem w tym, że wiele zależy zarówno od wieku, jak i stylu życia. Osoby wyjątkowo aktywne i uprawiające sport mają znacznie wyższe zapotrzebowanie na sód w porównaniu z tymi prowadzącymi siedzący tryb życia. Jest to związane z utratą dużych ilości tego pierwiastka w wyniku silnego pocenia się.
Jednak zgodnie z ogólnymi zaleceniami ekspertów należy dostarczać około 1,5 g sodu dziennie, przy czym niższa wartość niż 0,7 g może skutkować zaburzeniami w stężeniu lipidów we krwi oraz źle wpływać na insulinooporność. Kobiety w ciąży i w okresie karmienia powinny skonsultować zapotrzebowanie na ten pierwiastek ze swoim lekarzem prowadzącym.
Objawy niedoboru lub nadmiaru sodu
Optymalne stężenie jonów sodu we krwi wynosi 136 – 145 mmol/l. Hiponatremia, czyli zbyt niski poziom sodu, zdarza się raczej rzadko i najczęściej wynika z rozcieńczenia krwi. Skutkiem tego będzie odwodnienie organizmu. Skóra, jak i błony śluzowe staną się suche. Jednocześnie mogą pojawić się bóle i zwroty głowy, senność, utrata apetytu, a także niedociśnienie. Przy poważniejszych brakach sodu człowiek miewa problemy z koncentracją i z pamięcią. Czasami nawet dochodzi do niewydolności serca, nerek lub wątroby. Gorzej też pracują mięśnie.
Warto podkreślić, że zdecydowanie częściej występuje hipernatremia, a więc nadmiar tego pierwiastka w organizmie. To prowadzi do sporych kłopotów zdrowotnych. Pierwszą oznaką jest zatrzymywanie wody w organizmie, a to z kolei skutkuje zwężeniem naczyń krwionośnych oraz podwyższonym ciśnieniem tętniczym. Warto sobie uświadomić, że taki stan zagraża udarem mózgu. Co więcej, ostatnie badania naukowe dowodzą występowania korelacji pomiędzy zbyt wysokim stężeniem sodu w organizmie a rozwojem raka żołądka.
Podstawowe źródła sodu
Dieta przeciętnego człowieka jest wyjątkowo bogata w sód. Bardzo wiele osób chętnie sięga po sól praktycznie do każdego dania, a przecież biała sól kuchenna jest czystym chlorkiem sodu. To jednocześnie powszechny dodatek do wędlin, serów podpuszczkowych, topionych i żółtych, mięs i ryb wędzonych, słonych przekąsek, dań instant, gotowych sosów, konserw, fast foodów, a nawet pieczywa. Sól jest jednym z najlepszych i zarazem najtańszych konserwantów, więc producenci żywności bardzo często wzbogacają swoje produkty ogromnymi ilościami soli.
100 gramów makreli wędzonej, sera feta czy płatków kukurydzianych zawiera ponad 1100 mg sodu. Widać wyraźnie, że naprawdę łatwo przekroczyć maksymalną dzienną dawkę, chyba że dieta obfituje w warzywa, owoce i gotowane mięsa o niskiej zawartości tego pierwiastka. W 100 gramach marchewki, buraka, jabłka czy kurczaka nie będzie więcej niż około 100 mg sodu. Warto zatem zwrócić uwagę na codzienne menu i ograniczać produkty z wysoką zawartością soli. Ponadto lepiej sięgać po sól nieoczyszczoną, która nie jest wyłącznie bezwartościowym chlorkiem sodu, ale zawiera też inne cenne pierwiastki.
Jako ciekawostkę można jeszcze dodać, że chlorek sodu jest dodawany do kosmetyków – jako zagęstnik, jako środek poprawiający właściwości myjące oraz ułatwiający wnikanie składników w głąb naskórka albo włosów. Osoby nadwrażliwe mogą narzekać z tego powodu na podrażnienia skóry czy też przesuszoną skórę bądź włosy.
